De term
fragrance staat voor elke natuurlijke of synthetische
stof (of stoffen) die uitsluitend bedoeld is (of zijn) om het produkt een geur
te verlenen. Natuurlijke geurstoffen zijn meestal van botanische origine en
kunnen vele honderden chemische stoffen bevatten zoals balsems, essentiële oliën
en kruiden zoals kaneel, kruidnagel, vanille en komijn. Meer dan 90% van alle
gebruikte geurstoffen is synthetisch (zoals bv. cyclopentadecanolide, 4-(4-hydroxy-4-methylpentyl)-3-cyclohexene
carboxaldehyde (Lyral) en ethylene brassylate).
In cosmetica worden,
vaak complexe, mengsels van enkele tientallen geurstoffen toegepast. Feitelijk
'alles waar een luchtje aanzit' kan (maar hoeft niet) tot eczeem leiden bij
iemand met een fragrance-allergie: van parfum/eau de toilette, via dag/nachtcrèmes,
mondhygiëneprodukten,snoep, frisdranken, geparfumeerd toiletpapier en afwasmiddelen,
tot kleding, verf, rubber en insecticiden. Geurstoffen (fragrances) vormen het
belangrijkste allergeen in cosmetica. In het algemeen zullen geurstoffen in
'stay on' cosmetica meer huidproblemen veroorzaken dan in 'rinse off' producten
zoals shampoo en doucheschuim. Maar ook in medische producten kunnen fragrances
gebruikt worden, bv. Nizoral hoofdgel, Clearasil, Benzac gel.
Parfumgrondstoffen
kunnen op basis van hun toegestaan gebruik worden onderverdeeld in verboden
parfumcomponenten (Annex II), gelimiteerde parfumgrondstoffen (Annex III) en
vrij toegestane parfumgrondstoffen. Een voorbeeld van een nu verboden parfum
grondstof is
Musk Ambrette, onderdeel
van parfum Chanel nr 46. De gelimiteerde parfumgrondstoffen mogen wel worden
gebruikt, maar er moet op de verpakking worden vermeld dat het er in zit, en
in welke concentratie.
De volgende 26 fragrances staan op de gelimiteerde
parfumgrondstoffen lijst (Annex III):
Enkele voorbeelden van stoffen die niet in de Annex III opgenomen zijn
maar waarvan wel contactallergische reacties gemeld zijn:
Cedarwood oil,
Santalum album (sandalwood oil),
Bisabolol (kamille-olie), de
lichen
acid mix (met als bestanddelen
Atranorin,
Evernic acid en
Usnic acid),
Geranium maculata (geraniumolie),
Egyptische jasmijn absoluut,
synthetische jasmijn,
juniper tar, amandelolie,
Lavendula officinalis (lavendelolie),
citroenolie,
menthol,
Mentha piperita (pepermuntolie),
de
Musk mix (met als bestanddelen
Musk
ambrette (Annex II),
Musk ketone,
Musk moskene,
Musk tibetine, en
Musk xylene),
orange oil,
alpha-pinene,
rozenolie, en
Cananga odorata (ylang-ylang olie).
Daarnaast zijn er nog vele honderden andere geurstoffen, die elk op zich potentiëel
de oorzaak kunnen zijn van de contactallergische reactie. Voor een goed en recent
overzicht van allergische reacties op parfumgrondstoffen zie het artikel van
de Groot AC (Ned Tijdschr Dermatol Venereol 2010;20:335-344.
PDF)
Het
allergologisch onderzoek op een geurstoffenallergieIdealiter wordt
allergologisch onderzoek verricht met de afzonderlijke bestanddelen van het
product. In het geval van geurstoffen is dat echter vrijwel onmogelijk: gewoonlijk
is de exacte inhoud van de geurstof alleen bekend bij het parfumhuis en niet
bij de fabrikant van het cosmeticum. Via gaschromatografisch onderzoek kan meer
inzicht verkregen worden in de in het product gebruikte geurstoffen, maar uit
het oogpunt van kostenbeheersing is het vrijwel onmogelijk om bij een patiënt
met een mogelijke geurstofallergie zo ver te gaan dat alle individuele geurstoffen
bij het plakproefonderzoek worden betrokken. Bovendien heeft een dergelijke
nauwkeurigheid geen zin omdat de afzonderlijke geurstoffen niet op de verpakking
van cosmetica vermeld staan en ook niet bij de fabrikant van het cosmeticum
bekend zullen zijn.
Het allergologisch onderzoek beperkt zich dan ook
tot een screening met voornamelijk de
fragrance-mix en
fragrance-mix
II in de
Europese
routinereeks, en met
Perubalsem.
De
fragrance-mix bestaat uit:
-
Amylcinnamaldehyde
-
Cinnamic aldehyde-
Cinnamic alcohol-
Eugenol-
Isoeugenol-
Geraniol-
Hydroxycitronellal-
Oakmoss absoluteDe
fragrance-mix II bestaat uit:
-
alpha-Hexyl cinnamaldehyde
-
Citral-
Citronellol-
Farnesol-
Coumarin-
Hydroxymethylpentylcyclohexenecarboxaldehyde
Ondanks dat niet alle geurstoffen in de fragrance-mixen opgenomen zijn blijken
de mixen wel goed te correleren met een contactallergie voor geurstoffen in
het algemeen. Bij testen met de afzonderlijke componenten van de fragrance-mix
blijken vooral cinnamic alcohol, oak moss en cinnamic aldehyde verantwoordelijk
te zijn voor de reacties.
Perubalsem
(INCI-benaming Myroxylon Pereirae) bevat voor 30 tot 40% veelal onbekende complexe
aromatische harsen, naast stoffen als cinnamic acid,
cinnamic alcohol,
cinnamic aldehyde,
vanillin, benzyl acetate,
benzyl alcohol,
eugenol,
isoeugenol, benzyl benzoate,
benzyl cinnamate,
benzoic acid, coniferyl benzoate,
methyl cinnamate, farnesol,
styracine, en
nerolidol.
Ook in de cosmetica-screeningsreeks
zijn enkele geurstoffen opgenomen:
-
vanille
-
citroengrasolie (Cymbopogan schoenanthus)
-
tolubalsem
-
benzyl alcoholVanwege
het niet beschikbaar zijn van de meeste individuele geurstoffen voor allergologisch
onderzoek wordt de
ROAT gebruikt om een
contactallergie voor het totale product aan te tonen.
Geurstoffen
(fragrance)-vrij als claim op cosmeticaEen fragrance-vrij product
behoort te betekenen dat het cosmeticum geen fragrance of geur-maskerend ingrediënt
bevat, waardoor het toepasbaar wordt voor mensen met een geurstoffen-allergie.
In de praktijk blijkt dat echter niet altijd op te gaan, bijvoorbeeld, 'Dove
Sensitive Skin Fragrance-free Cleansing Bar' bevat bijvoorbeeld sweet almond
oil, rosewood oil, cedarwood oil en rose oil en 'Cetaphil Moisturizing Cream
and Lotion' bevat benzyl alcohol. Echt geurstoffen-vrije producten ruiken onaangenaam.
Verscheidene geurstoffen blijken een dubbele werking te bezitten, bijvoorbeeld
als conserveringsmiddel of moisturizer. Een fabrikant kan dan de werking als
geurstof achterwege laten, maar echt fragrance-free is het product dan natuurlijk
niet meer. Helaas laat de definitie van een geurstof (een stof die uitsluitend
aan een product wordt toegevoegd om het een geur te geven) deze praktijk toe.
Een grote hindernis blijft het ontbreken van een nauwkeurige opgave van de afzondelijke
geurstoffen in een product. Alleen met een complete vermelding van alle geurstofcomponenten
is de constructie van een fragrance-vrij product onnodig. Immers, alleen de
geurstof waar men allergisch voor is hoef je te vermijden.
Referenties
1. |
de Groot AC. Contactallergie voor parfumgrondstoffen.
Ned Tijdschr Dermatol Venereol 2010;20:335-344.
PDF |
2. |
Schnuch A, Uter W, Geier J, Lessmann H, Frosch
PJ (July 2007). Sensitization to 26 fragrances to be labelled according
to current European regulation. Results of the IVDK and review of
the literature. Contact Dermatitis 57: 1-10. |
3. |
Larsen WG, et al. Fragrance contact dermatitis:
a worldwide multicenter investigation (part I). Am J Contact Dermatitis
1996;77-83 |
4. |
de Groot AC, Frosch PJ. Adverse reactions
to fragrances. Contact Dermatitis 1997;36:57-86. |
Auteur(s):dr. M.M.H. Meinardi. Dermatoloog, Maurits
kliniek, Den Haag.