Steroïd acne (acne steroidalis, steroid induced acne) is een acneïforme eruptie, met papels en pusteltjes, die ontstaat bij personen die meer dan enkele weken systemische corticosteroïden hebben gebruikt. Ook bij gebruik van andere steroïden, anabole steroïden (bodybuilders), en bij het Cushing syndroom en bij endocrinopathieën. Lokale corticosteroïden kunnen ook een acneïforme eruptie veroorzaken, vooral rond de mond (zie onder dermatitis perioralis).

Klinisch beeld:
Acne-achtige eruptie met papels (soms jeukend) en pustels, op de borst, in het gelaat, of op de rug, soms in de nek of op de armen. Vaak een monomorf beeld. Comedonen, cysten en littekens worden meestal niet gezien.



Pathogenese:
Het mechanisme is niet precies bekend. Het kan een hormonale invloed zijn op de haarzakjes met ontwikkeling van een op acne vulgaris lijkend beeld, het kan ook een gevolg zijn van immuunsuppressie, met overgroei van gisten (Malassezia) en/of bacteriën. Voor het eerste pleit dat het kan optreden bij anabole steroïden, die geen immuunsuppressie veroorzaken, en voor het tweede dat het ook bij andere niet-steroidale immunosuppresiva kan ontstaan (ciclosporine, azathioprine). Volgens sommige auteurs is steroïd acne toch in de meeste gevallen toch gewoon een overgroei van gisten oftewel niet te onderscheiden van Pityrosporum folliculitis (Malassezia). Het is moeilijk om dit aan te tonen. Men kan in een Diff-Quick preparaat gisten aantreffen, maar dat is niet bijzonder. In een studie van Yu et al. werd bij 80% veel Malassezia gezien en bleek itraconazol de meest succesvolle behandeling. Bij veel gisten of niet reageren op andere behandelingen is een systemisch antimycoticum dus een optie.

DD:
Acne vulgaris, Pityrosporum folliculitis (Malassezia), acne rosacea, steroïd rosacea, dermatitis perioralis, bacteriële folliculitis, folliculitis nno, andere vormen van acne medicamentosa (o.a. EGFR remmers, anticonvulsiva, broom en jodium verbindingen), Pseudomonas folliculitis, tinea barbae.

Diagnostiek:
Eventueel een Diff-Quick preparaat, of kweek van inhoud van een pusteltje.

Therapie:
Staken steroïd indien mogelijk. Bij staken van het steroïd gaat het vanzelf over binnen enkele weken. In zeldzame gevallen kan het persisteren na stoppen van het steroïd. Milde gevallen kunnen worden behandeld met gewone anti-acne keratolytica of lokale anti-inflammatoire antibiotica. Ernstige gevallen behandelen met systemische anti-inflammatoire antibioitica, dezelfde middelen die ook bij dermatitis perioralis worden gebruikt: doxycycline, tetracycline, minocycline.

R/ tretinoïnecrème 0.05% FNA.
R/ benzoylperoxide hydrogel 5-10% FNA (30/100 g) of Benzac 5 of 10% hydrogel (105 g).
R/ azelaïnezuur 20% in cremor lanette I FNA, minder irriterend, 2 dd aanbrengen werkt pas vanaf 4 weken.
R/ lokale antibiotica (Metronidazol crème of gel, erytromycine applicatievloeistof, clindamycine gel, tetracycline zalf 3% FNA).
R/ Efracea (doxycycline 40 mg), 1 dd 40 mg gedurende 4-6 weken.
R/ doxycycline 100 mg, 1 dd 100 mg gedurende 4-6 weken.
R/ tetracycline 4 dd 250-500 mg gedurende 4-6 weken, of in een afbouwschema voor 4 weken (per week 1 dosis er afhalen, hiervoor zijn 70 of 140 stuks à 250 mg nodig).
R/ minocycline 1 dd 50-100 mg gedurende 4-6 weken.
R/ claritromycine kuur 2-4 weken. Claritromycine heeft ook een anti-inflammatoire nevenwerking maar is tevens een breder werkend antibioticum dat ook effect zal hebben bij een bacteriële folliculitis.
R/ itraconazol 2-4 weken bij verdenking op Pityrosporon folliculitis.
R/ isotretinoïne in ernstige gevallen.




Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.