Decubitus ontstaat door weefselschade tengevolge van de inwerking van druk- of schuifkrachten (vooral druk). Het treedt op daar waar de druk het hoogst is, op de stuit, de heupen, en de hielen, op plaatsen waar bot uitsteekt onder de huid. Zowel een korte hoge belasting als een langdurige lage belasting kunnen druknecrose veroorzaken. Het ontstaat bij patiënten die tijdelijk of blijvend niet in staat zijn de pijn die druk veroorzaakt in een vroeg stadium te voelen (neuropathie, hemiparesen, dwarslaesies, narcose en sedatie) dan wel niet in staat zijn voldoende van houding te veranderen (bedlegerige patiënten, fracturen, paresen). Andere risicofactoren zijn slechte voedingstoestand, diabetes, arterieel vaatlijden, incontinentie en leeftijd. De meeste decubitus ontstaat tijdens narcose op de OK, en op de intensive care.

De ernst wordt ingedeeld in vier graden (de Nederlandse richtlijn gebruikt de term categoriën). Dit zijn de makkelijk te onthouden korte termen:

Indeling van decubitus in graden van ernst	Voorkeurslokalisaties decubitus (boven bot)

Definitie van graad 1 decubitus:
Niet wegdrukbare roodheid van de intacte huid. Verkleuring van de huid, warmte, oedeem en verharding (induratie) zijn andere mogelijke kenmerken.
Engels: non blanchable erythema.

Definitie van graad 2 decubitus:
Oppervlakkig huiddefect van de epidermis, al dan niet met aantasting van de dermis. Het defect manifesteert zich als een blaar of een oppervlakkige ontvelling.
Engels: partial thickness loss of skin layers (blister, abrasion).

Definitie van graad 3 decubitus:
Huiddefect met schade of necrose van huid en onderhuids weefsel (subcutis). De schade kan zich uitstrekken tot aan het onderliggende bindweefsel (fascie).
Engels: full thickness loss exposing subcutaneous fat (superficial ulcer).

Definitie van graad 4 decubitus:
Uitgebreide weefselschade of weefselversterf (necrose) van spieren, botweefsel of ondersteunende weefsels, met of zonder schade aan de epidermis en dermis.
Engels: exposed muscle or bone (deep ulcer or necrosis).






BEHANDELING VAN DECUBITUS

Preventie
Bij de preventie van decubitus is het belangrijk in te schatten hoe groot het risico is dat een behaalde patiënt loopt om decubitus te ontwikkelen. Er zijn een aantal te identificeren en te kwantificeren factoren, die de kans op het ontstaan van decubitus vergroten. Deze factoren moeten worden nagegaan bij iedere patiënt en in een risicoscore tot uitdrukking worden gebracht. Op basis van de scorelijst (Bradenscore) kan men aangeven welke maatregelen vereist zijn. Elke gesignaleerde vorm van decubitus, ongeacht de graad van ernst, is een reden om na te gaan of de preventieve maatregelen zorgvuldig genomen zijn.




Huidverzorging en huidbescherming
R/ indifferente therapie (decubituscreme I: licht vettende indifferente crème voor droge huid; decubituscrème II: 20% zinkoxide in decubituscreme I, voor vochtige huid).
Beschermen tegen inwerking van faeces bij incontinentie:
R/ zinkoxidesmeersel FNA of 20% zinkoxide in unguentum leniens FNA; polyurethaanfolie of dun hydrocolloid; barrièrespray of crème.
Beschermen tegen druk (bedreigde hielen, preventief voor ingreep onder narcose, bij graad 1 decubitus):
R/ preventief afplakken met een dik hydrocolloid of een dik schuimverband.

Spoelen van de wond
Fysiologisch zout (0.9% NaCl), mag (In Nederland) ook met kraanwater, mag ook onder de douche (lauw-warm water) worden uitgespoeld.
Er bestaan FNA antiseptische vloeistoffen voor gebruik in wonden (chloorhexidine oplossing 0.02 en 0.1%, en cetrimide 0.5%) maar die dragen weinig bij aan het reduceren van de bacteriegroei in decubitus ulcera. Er bestaan ook spécialité wond spoelvloeistoffen zoals Prontosan oplossing.


Wondbehandeling



Adviezen afhankelijk van categorie / graad decubitus en zwart geel rood model



Lokale antiseptische/antibacteriële therapie
R/ chloorhexidine oplossing 1% (gazen gedrenkt in)
R/ betadinejodium oplossing of zalfgazen
R/ azijnzuur 1-3% oplossing (2% is meest gebruikelijk) bij Pseudomonas contaminatie
R/ natriumhypochloriet 0,5% oplossing (Dakin's vloeistof, 0.5% actief chloor)
R/ EUSOL-paraffine (natriumhypochloriet oplossing 50 g, witte bijenwas 0.5 g, paraffine 49.5 g), bevat 0.25% actieve chloor.
R/ zilvernitraat 0.5% oplossing
R/ zilvergeïmpregneerde verbanden (Acticoat, Aquacel Ag, etc.)
R/ metronidazol 1% in carbomeerwatergel FNA
R/ Flammazine crème (ook effectief tegen Pseudomonas)

Bij algemene ziekteverschijnselen of ernstige lokale symptomen van wondinfectie hebben gerichte antibiotica de voorkeur.

Bij ernstige schade (graad 4 decubitus) kan de plastisch chirurg een hersteloperatie uitvoeren m.b.v. een zwaailap of andere grote verschuivingsplastiek. Dit heeft alleen zin als de prognose van de patiënt goed is, en er zekerheid is dat nieuwe drukschade voorkomen kan worden.


Websites
Decubitus Nederland (www.decubitus-nederland.nl)
EPUAP
NPIAP

Producenten decubitus bedden en materialen
Hill-Rom







Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.