Voor donkerveld microscopie is een speciale microscoop nodig met een donkerveld (DF, darkfield) condensor die het licht van de lamp onder een schuine hoek laat invallen op het preparaat.

Binnen de dermatologie wordt donkerveld microscopie vooral gebruikt om te zoeken naar spirochaeten in een direct preparaat van een genitaal ulcus. Hiervoor is het nodig wat wondvocht af te nemen van de ulcus bodem. Het beste gaat dit met een los mesje, waarbij met de botte kant over de ulcus bodem wordt geschraapt om wat materiaal te verkrijgen. Dit moet voorzichtig gebeuren, te hard schrapen is pijnlijk en een bloeding levert bijmenging van erytrocyten op in het preparaat die het beeld verstoren. Strijk het materiaal uit in een druppel fysiologisch zout op een objectglas en dek af met een dekglaasje. Bekijk het meteen. Stel eerst scherp met de normale microscoop instelling, condensor op de hoogste stand, beginnen met 10 x vergroting. Draai vervolgens de condensor ring op de DF stand. Vervolgens is een totaal zwart beeld te zien, waarop elke bacterie of ander object oplicht als een ster tegenover een duistere hemel. Voor een goed beeld is het nodig om de ogen goed aan te sluiten aan de microscoop om strooilicht te voorkomen, en soms is het nodig om het licht in de kamer wat te dimmen.



Olympus microscoop met donkerveld optie







Principe van de donkerveld microscopie. Linker afbeelding: het licht wordt niet van onderen als een rechte straal door het object geleid, maar in een speciale DF condensor met spiegels zo afgebogen dat het vanaf opzij onder een schuine hoek op het preparaat schijnt. Er bereikt dus geen enkel licht de lens. Tenzij er zich iets in de baan van het licht bevindt (rechter afbeelding) dat het licht afbreekt. Zoals bacteriën. Het gevolg is dat de bacteriën felwit oplichten tegen een donkere achtergrond. Ander materiaal in het preparaat zoals cellen, weefsel flarden en andere verontreinigingen lichten ook wit op.

De spirochaeten zijn duidelijk te herkennen aan hun vorm en windingen (zie onder). Als het preparaat niet uitgedroogd is zijn de bacteriën nog in leven en bewegen zich actief voort door het preparaat. Spirochaeten (geen Treponema pallidum) en andere beweeglijke bacteriën kunnen ook gevonden worden op het wangslijmvlies van gezonden, dus dit is geschikt materiaal om de donkerveld microscopie mee te oefenen.



Treponema pallidum, de verwekker van syfilis heeft ook nog een specifieke vorm, naast de windingen hebben ze ook nog vaak een knik (zie afbeelding hieronder).




Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.