Electrocoagulatie of electrochirurgie is de overkoepelende term voor diverse technieken waarbij met elektrische stroom de huid wordt weggebrand of vaten worden dichtgeschroeid. Deze technieken zijn onder te verdelen in electro-cauterisatie, electro-dessicatie / fulguratie, electro-coagulatie en electro-tomie (snijden).


Electrocauterisatie
Electrocauterisatie is de eerst uitgevonden, oudste methode (1875). Bij electrocauterisatie wordt gebrand met een elektrisch verhit metaal (soldeerbout principe). De naam is afgeleid van kauterion (Grieks: brandijzer). Er is geen aardleiding voor nodig en er vloeit ook geen stroom door de patiënt. De naam wordt nog steeds verkeerd gebruikt voor allerlei vormen van electrocoagulatie en apparatuur "de electrocauter". Electrocauter apparatuur wordt nog steeds gebruikt.


Indicaties electrocauterisatie:
- verruca
- condylomata
- skin tags (acrochordon)
- angioma senilis
- verrucae seborroica
- talgklier hyperplasie
- subunguaal hematoom (electroden worden roodgloeiend en kunnen door nagel heenbranden)


Apparatuur electrocauterisatie (Geiger Thermal Cauter)


Electro-dessicatie en fulguratie
Ook dit is een oude methode (1890). Er wordt een hoogfrequente wisselstroom door de huid heen geleid. Hier is ook de naam van afgeleid (hyfrecator). Bij een frequentie > 10.000 Hz treden geen spiercontracties op. De methode is monoterminaal, d.w.z. dat er geen aardleiding nodig is. Electrodessicatie veroorzaakt oppervlakkige weefsel schade door dehydratie van het weefsel onder de electrode (dessicate (Latijn): drogen). Als de electrode vlak boven de huid wordt gehouden ontstaan er vonken tussen huid en electrode (fulgur (Latijn): bliksem). Dit wordt electrofulguratie genoemd. Electrodessicatie geeft een dieper hitte effect dan electrofulguratie, en minder coagulatie en carbonisatie. Lijkend op de instelling soft coaguleren op de nieuwe electrocoagulators. Electrofulguratie geeft een ondieper hitte effect en meer coagualtie en carbonisatie, lijkend op de instelling forced coaguleren op de nieuwe elctrocoagulators. De Hyfrecator wordt vrijwel niet meer gebruikt in Europa, de laatste zijn rond 1990 vervangen door de biterminale elektrocoagulatie apparatuur, waarmee ook gesneden kan worden. Er zijn nog steeds hyfrecators verkrijgbaar in de VS, de moderne versies kunnen ook bipolair coaguleren.



Indicaties electro-dessicatie en fulguratie:
- actinische keratose
- angioma senilis
- epidermale nevi
- lentigo
- verruca plana
- verrucae seborroica
- skin tags (acrochordon)


Apparatuur electrodessicatie en fulguratie (Hyfrecator)


Electro-coagulatie
Electrocoagulatie is ontwikkeld in de periode 1909-1926 en maakt ook gebruik van een hoogfrequente wisselstroom. De methode is biterminaal (met aardelectrode). Ten opzichte van de hyfrecator is er sprake van een lager voltage maar er loopt een grotere stroom door het lichaam. Electrocoagulatie kan diepere weefsel schade veroorzaken. De naam is afgeleid van coagulare (Latijn: stollen).


Apparatuur electrocoagulatie (Erbe coagulator). Bol, lus, naald en mes electroden voor de Erbe coagulator


Indicaties electro-coagulatie: vasculaire laesies
- angioma senilis (bol)
- angioma caverneus (bol)
- angiokeratoom (bol)
- angiofibroom (bol)
- spider naevi (naald)
- teleangiectasien (naald)
- besenreiser (dunne naald)
- granuloma teleangiectaticum (bol, lus)
- hypergranulatie weefsel (bol, lus)

Indicaties electro-coagulatie: epidermale afwijkingen
- dermatosis papulosa nigra (bol)
- epidermale naevi (bol)
- lentigo senilis (bol)
- verrucae planae (bol)
- mollusca contagiosa (bol)
- condylomata acuminata (bol, lus)
- skin tags (acrochordon) (bol, lus)
- verrucae seborroica (bol)

Indicaties electro-coagulatie: maligne afwijkingen ?
- actinische keratose (bol, oppervlakkig)
- m. Bowen (bol, oppervlakkig)
- keratoacanthoom (bol, als nacoagulatie)
- basaalcelcarcinoom (bol, curettage + coag)
- plaveiselcelcarcinoom (bol, curettage + coag)
- Kaposi sarcoombol (kleine tumoren)
- lymfangioom (bol)
- Bowenoide papulose (bol, lus)
- tumor excisies (mes, snijden)

Zie ook: tabel aanbevolen coagulatie methode bij verschillende lesies


Electrotomie (snijden)
Snijden gebeurt met dezelfde apparatuur. Door aanpassingen aan de stroom kan er ook mee gesneden worden.

Indicaties electrotomie:
- algemene chirurgie (mes)
- condylomata (gesteeld; lus)
- deroofing (mes)
- skin tags (acrochordon; lus)
- hypergranulatieweefsel (lus)
- keloid, acne keloidalis nuchae (mes, lus)
- rhinophyma (lus, mes)
- verruca filiformis (lus)
- verruca plantaris en vulgaris (lus, bol)


Contra-indicaties:
absoluut
1. Tumoren waarbij de snijranden gaaf moeten zijn voor een goede beoordeling:
- melanomen
2. ICD (Implanteerbare Cardioverter Defibrillator)
Bij een ICD mag niet gecoaguleerd worden, ook niet bipolair. Overleg met de cardioloog over wat toegestaan is.
Vaak komt een ICD technicus het apparaat uitschakelen (met magneten) en na de ingreep weer aanzetten.

relatief
1. Tumoren waarbij excideren de voorkeur heeft:
- carcinoma spinocellulare
- recidief carcinomen
- sprieterig of scleroserend groeiende basocellulare carcinomen

2. Tumoren op volgende localisaties:
- mediaal op voorhoofd
- wenkbrauwen
- grotere tumoren op oogleden, neuspunt, oorschelpen en lippen.

3. Pacemaker.
Recente technische verbeteringen hebben de huidige pacemakers meer resistent gemaakt tegen electrische beïnvloeding van buitenaf.
Bij kleine laesies en coagulatie-stroom is er zeer weinig risico. Bij electrotomie en fulguratie is er meer gevaar (niet buiten ziekenhuis doen).
Het advies is om alleen bipolaire coagulatie te gebruiken.
Biterminale coagulatie kan wel maar dan gelden de volgende adviezen:
a. geen behandeling dicht bij hart of pacemaker (houdt 15 cm afstand)
b. aarden: zo dicht mogelijk bij behandelingsgebied; stromen mogen hartstreek en pacemaker niet kruisen.
c. liefst stroomstoten tot maximaal 5 seconden.


Electrocoagulatie stroom (coagulation current) en electrotomie stroom (cutting current)
De netstroom (220 V, 50 Hz, 3520 W) wordt in het apparaat omgevormd: de voltages om mee te coaguleren of snijden liggen tussen 1200 en 2000 Volt. De frequentie is zeer hoog (350.000 Hz). Het vermogen wordt beperkt tot 50 Watt (instelbaar tussen 0 en 50 W). Snijden gaat het best met een recht toe rechtaan cutting current (zie figuur) van 1200 Volt. Voor coagulatie wordt gemoduleerde stroom gebruikt: deze bevat hoge pieken van 2000 Volt, maar gedurende een kort interval en afgewisseld met pauzes (zie figuur). De stroom bij het coaguleren is veel minder hoog dan bij het snijden. De genoemde voltages horen bij electrocoagulatie apparatuur waarbij met de patiënt d.m.v. een grondplaat of aardelectrode verbonden is aan het apparaat (biterminaal coaguleren).

Met de monoterminale Hyfrecators kan overigens ook worden gecoaguleerd, maar dan wordt een veel hoger voltage gebruikt (tot 15.000 Volt). Ook deze stroom is gemoduleerd. Snijden kan niet met de monoterminale Hyfrecator, daarvoor is de stroom te laag. Snijden kan dus alleen met biterminale electrocoagulators.

220 V, 50Hz netstroom		1200 Volt ongemoduleerd cutting current		2000 Volt gemoduleerd coagulation current

Blended current: cutting en coagulation current door elkaar voor snijden met gelijktijdig coagulatie effect

Monoterminaal, biterminaal, monopolair en bipolair
Monoterminaal: zonder grondplaat (geen aardleiding). Biterminaal: met grondplaat (aardleiding).
Monopolair: er gaat een draad naar de electrode. Bipolair: er gaan twee draden naar de electrode.

Monoterminaal		Biterminaal

Bipolair electrocoaguleren kan alleen met speciale pincetten waarbij beide uiteinden stroomvoerend zijn.
De stroom vloeit niet door de patiënt maar van de ene punt van de pincet naar de andere punt.
Hierdoor kan met een lage stroom en met weinig schade aan dieper weefsel heel selectief alleen een vaatje worden dichtgebrand.



Waarschuwingen / voorzorgen
- Niet reinigen met alcohol of alcohol goed laten verdampen
- Niet in de buurt van brandbare gassen (zuurstof, narcosegassen, darmgassen)
- Niet bij patiënten met pacemaker (moderne pacemakers kunnen er tegen; houd uit voorzorg 15 cm afstand)
- Zorg voor goed contact met grondplaat
- Gebruik mondmasker en afzuigapparatuur bij HPV geïnfecteerde lesies (condylomen)

Hoe gevaarlijk is de damp ?
- in coagulatie rook zijn levende virusdeeltjes aangetroffen (HPV-virus)
- niet aangetoond dat personeel ook daadwerkelijk besmet is geraakt hierdoor
- damp is prikkelend, kankerverwekkend
- zeer onaangename stank
- gebruik mondmasker en afzuigapparatuur bij HPV geïnfecteerde lesies (condylomen)


Meer informatie
electrosurgery (PDF)
handout practicum electrocoagulatie (PDF)
catalogus electroden voor de Erbe coagulator
voorbeelden van electrocoagulatie: zie onder chirurgische ingrepen en videos
powerpointpresentatie practicum electrocoagulatie




Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.