Culicosis wordt gebruikt als term voor normale reacties
op
insectensteken, bijvoorbeeld
muggenbulten. In de diagnoselijst wordt onderscheiden
insektenbeten, niet giftig (culicosis),
insectensteken,
giftig (bijvoorbeeld bijen- en wespen steken), en
persistant insect bites. In het buitenland komen uiteraard nog
meer varianten van giftige insectensteken voor zoals beten van gevaarlijke spinnen
en schorpioenen.
Een normale reactie op een muggensteek is een hevig
jeukende (erythemateuze of witte) kwaddel die na enkele uren weer wegtrekt.
Er kunnen ook blaren ontstaan na insectensteken (culicosis bullosa). Door de
jeuk kunnen krabeffecten ontstaan en prurigopapels. Soms wordt de term strophulus
infantum gebruikt voor multipele muggenbulten, maar deze naam wordt ook gebruikt
als overkoepelende term voor acute jeukbulten bij kinderen (zie onder
prurigo infantum).
Sommige mensen, vooral kinderen krijgen hevige zwellingen die langer aanhouden
(persisterende insektensteek reactie, persistant insect bite). Culicosis wordt
niet alleen door muggen veroorzaakt maar ook door vlooien, steekvliegjes (knijsjes),
etc.
![Culicosis (insectensteken) (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Culicosis (insectensteken)](../../../afbeeldingen/culicosis-1z.jpg) |
![Culicosis (insectensteken) (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Culicosis (insectensteken)](../../../afbeeldingen/culicosis-2z.jpg) |
![Culicosis (insectensteken) (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Culicosis (insectensteken)](../../../afbeeldingen/culicosis-3z.jpg) |
culicosis |
culicosis |
culicosis
bullosa |
![Strophulus infantum, strophulus pruriginosum, door insektensteken (klik op foto voor vergroting) [bron: www.flickr.com] Strophulus infantum](../../../afbeeldingen/strophulus-infantum-1z.jpg) |
 |
![Strophulus infantum, strophulus pruriginosum, door insektensteken (klik op foto voor vergroting) [bron: www.sillysilsil.com] Strophulus infantum](../../../afbeeldingen/strophulus-infantum-3z.jpg) |
strophulus
infantum |
strophulus
infantum |
strophulus
infantum |
In Nederland en België komen verschillende insekten voor (zie tabel)
die via beten, steken, of direct huidcontact lokaal hevige jeuk en ontstekingsverschijnselen
kunnen veroorzaken. De hinder kan voorkomen worden door een aantal vanzelfsprekende
preventieve en curatieve maatregelen zoals het gebruik van insect-repellants
(o.a. diethyltoluamide, Autan), horren en een klamboe in de slaapkamer bij muggen,
hygiënische maatregelen, het ontvlooien van huisdieren, beschermende kleding,
luchten en wassen van beddengoed, etcetera.
Jeuk door steken, beten of huidcontact: |
muggen kriebelmuggen knutten, midge steekvliegen
mensenvlo kattevlo
hondevlo teek
luizen
schaamluis
bedwants
schurftmijt vachtmijt
oogstmijt vogelmijt
harige rups kwallen
brandnetel |
Culicidae Simuliidae Ceratopogonidae Tabanus sudeticus
Pulex irritans Ctenocephalides felis Ctenocephalides canis
Ixodes ricinus Pediculus Phtirius pubis Cimex lectularis
Sarcoptes scabies Cheyletiella Trombicula Dermanyssus gallinae
diverse soorten Scyphozoa Urtica urens |
Culicosis (muggebulten) Culicosis, kleine jeukende papels
Culicosis, kleine jeukende papels Culicosis, grote pijnlijke
zwellingen Pulicosis Pulicosis Pulicosis jeuk, persistant
insect bite, soms borreliose Pediculosis capitis en corporis
Pediculosis pubis Cimicosis Scabies Cheyletiellosis
Trombiculiasis jeukende erythematopapuleuze eruptie caterpillar
dermatitis, contacturticaria pijn, brandende sensatie, jeuk
urticae |
![muggen (Culicudae) (klik op foto voor vergroting) [bron: Wikipedia] muggen (Culicudae)](../../../afbeeldingen/anopheles-stephensi-1z.jpg) |
![kriebelmug (Simulidae) (klik op foto voor vergroting) [bron: www.flickr.com] kriebelmug (Simulidae)](../../../afbeeldingen/simuliidae-1z.jpg) |
muggen
(Culicudae) |
kriebelmug
(Simuliidae) |
![knut, midge (Ceratopogonidae) (klik op foto voor vergroting) [bron: Wikipedia] knut, midge (Ceratopogonidae)](../../../afbeeldingen/ceratopogonidae-1z.jpg) |
![steekvlieg (Tabanus sudeticus) (klik op foto voor vergroting) [bron: Wikipedia] steekvlieg (Tabanus sudeticus)](../../../afbeeldingen/tabanus-sudeticus-1z.jpg) |
knut (Ceratopogonidae) |
steekvlieg
(Tabanus sudeticus) |
Lokale therapeutica bij insektensteken:Afkoelen
is effectief. Het huismiddel azijn werkt vermoedelijk enigszins omdat een lichte
brandende sensatie in de beetwond de jeukprikkel kan onderdrukken. Bij kwallenbeten
voorkomt azijn mogelijk de afgifte van gif. Lokale antihistaminica zoals tripelennamine
crème worden in het algemeen afgeraden wegens de kans op sensibilisatie, maar
worden desondanks het meest gebruikt. Alternatieven zijn mentholhoudende crèmes,
koelzalf, bufexamac crème- of zalf, 1-2% salicylzuur in een crème of zalf, of
lokale anaesthetica (zie onder
lokale
antipruriginosa). Ook kan kortdurend (2-3 applicaties in de eerste 24 uur)
een sterk lokaal corticosteroïd (klasse 2-3) worden toegepast. Eveneens werkzaam
zijn orale analgetica zoals paracetamol, acetylsalicylzuur, of ibuprofen. Acetylsalicylzuurtabletten
kunnen ook met water tot een papje worden vermalen en lokaal worden aangebracht.
Therapie:Autan of een andere repellent (muggenverdrijver,
anti-muggenstick, anti-muggen spray) preventief. Vaak op basis van DEET (N,N-di-ethyl-meta-tolueenamide).
R/ betamethason crème of ander graad III-IV corticosteroïd, kortdurend en lokaal.
R/ solutio T.A.C. spirituosa comp. FNA.
R/ acetylsalicylzuur tab à 300 mg:
1 innemen, 1 met water tot papje maken en huid mee insmeren.
Auteur(s):dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam
UMC.