Insecten steken, muggenbeten (culicosis)

INSECTENSTEKEN / MUGGENBETEN (CULICOSIS)

ICD10: T14.0

Culicosis wordt gebruikt als term voor normale reacties op insectensteken, bijvoorbeeld muggenbulten. In de diagnoselijst wordt onderscheiden insektenbeten, niet giftig (culicosis), insectensteken, giftig (bijvoorbeeld bijen- en wespen steken), en persistant insect bites. In het buitenland komen uiteraard nog meer varianten van giftige insectensteken voor zoals beten van gevaarlijke spinnen en schorpioenen.

Een normale reactie op een muggensteek is een hevig jeukende (erythemateuze of witte) kwaddel die na enkele uren weer wegtrekt. Er kunnen ook blaren ontstaan na insectensteken (culicosis bullosa). Door de jeuk kunnen krabeffecten ontstaan en prurigopapels. Soms wordt de term strophulus infantum gebruikt voor multipele muggenbulten, maar deze naam wordt ook gebruikt als overkoepelende term voor acute jeukbulten bij kinderen (zie onder prurigo infantum). Sommige mensen, vooral kinderen krijgen hevige zwellingen die langer aanhouden (persisterende insektensteek reactie, persistant insect bite). Culicosis wordt niet alleen door muggen veroorzaakt maar ook door vlooien, steekvliegjes (knijsjes), etc.


culicosis	culicosis	culicosis bullosa


strophulus infantum	strophulus infantum	strophulus infantum

Foto linksonder: Lolo from Tahiti - Flickr.com (Creative Commons license 2.0).

In Nederland en België komen verschillende insekten voor (zie tabel) die via beten, steken, of direct huidcontact lokaal hevige jeuk en ontstekingsverschijnselen kunnen veroorzaken. De hinder kan voorkomen worden door een aantal vanzelfsprekende preventieve en curatieve maatregelen zoals het gebruik van insect-repellants (o.a. diethyltoluamide, Autan), horren en een klamboe in de slaapkamer bij muggen, hygiënische maatregelen, het ontvlooien van huisdieren, beschermende kleding, luchten en wassen van beddengoed, etcetera.

Jeuk door steken, beten of huidcontact:
muggen kriebelmuggen knutten, midge steekvliegen mensenvlo kattevlo hondevlo teek luizen schaamluis bedwants schurftmijt vachtmijt oogstmijt vogelmijt harige rups kwallen brandnetel	Culicidae Simuliidae Ceratopogonidae Tabanus sudeticus Pulex irritans Ctenocephalides felis Ctenocephalides canis Ixodes ricinus Pediculus Phtirius pubis Cimex lectularis Sarcoptes scabies Cheyletiella Trombicula Dermanyssus gallinae diverse soorten Scyphozoa Urtica urens	Culicosis (muggebulten) Culicosis, kleine jeukende papels Culicosis, kleine jeukende papels Culicosis, grote pijnlijke zwellingen Pulicosis Pulicosis Pulicosis jeuk, persistant insect bite, soms borreliose Pediculosis capitis en corporis Pediculosis pubis Cimicosis Scabies Cheyletiellosis Trombiculiasis jeukende erythematopapuleuze eruptie caterpillar dermatitis, contacturticaria pijn, brandende sensatie, jeuk urticae


muggen (Culicudae)	kriebelmug (Simuliidae)


knut (Ceratopogonidae)	steekvlieg (Tabanus sudeticus)

Foto's:
Jim Gathany - Wikimedia (Creative Commons License 2.0)
D. Sikes - Flickr (Creative Commons License 2.0)
CSIRO - Wikimedia (Creative Commons License 3.0)
Kulac - Wikimedia (Creative Commons License 2.0)

Lokale therapeutica bij insektensteken:
Afkoelen is effectief. Het huismiddel azijn werkt vermoedelijk enigszins omdat een lichte brandende sensatie in de beetwond de jeukprikkel kan onderdrukken. Bij kwallenbeten voorkomt azijn mogelijk de afgifte van gif. Lokale antihistaminica zoals tripelennamine crème worden in het algemeen afgeraden wegens de kans op sensibilisatie, maar worden desondanks het meest gebruikt. Alternatieven zijn mentholhoudende crèmes, koelzalf, bufexamac crème- of zalf, 1-2% salicylzuur in een crème of zalf, of lokale anaesthetica (zie onder lokale antipruriginosa). Ook kan kortdurend (2-3 applicaties in de eerste 24 uur) een sterk lokaal corticosteroïd (klasse 2-3) worden toegepast. Eveneens werkzaam zijn orale analgetica zoals paracetamol, acetylsalicylzuur, of ibuprofen. Acetylsalicylzuurtabletten kunnen ook met water tot een papje worden vermalen en lokaal worden aangebracht.

Therapie:
Autan of een andere repellent (muggenverdrijver, anti-muggenstick, anti-muggen spray) preventief. Vaak op basis van DEET (N,N-di-ethyl-meta-tolueenamide).
R/ betamethason crème of ander graad III-IV corticosteroïd, kortdurend en lokaal.
R/ solutio T.A.C. spirituosa comp. FNA.
R/ acetylsalicylzuur tab à 300 mg: 1 innemen, 1 met water tot papje maken en huid mee insmeren.

Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.

31-05-2023 (JRM) - www.huidziekten.nl

Diagnosecodes:

ICD10	T14.0	Oppervlakkig letsel van niet gespecificeerde lichaamsregio: insektenbeet
ICD10	T14.0	Superficial injury of unspecified body region: insectbite
SNOMED	402150002	Insect bite reaction
SNOMED	429305003	Nonvenomous insect bite
DBC	27	Diagnose niet nader omschreven

ICD10	T14.0	Oppervlakkig letsel van niet gespecificeerde lichaamsregio: culicosis bullosa
ICD10	T14.0	Superficial injury of unspecified body region: bullous insect bite reaction
SNOMED	403148000	Bullous insect bite reaction
DBC	27	Diagnose niet nader omschreven