Kattenkrabziekte (syn: lymphoreticulosis benigna, lymphogranuloma benignum, cat-scratch fever, cat-scratch disease) is een zoönose die via een huidbeschading van de scherpe nagels van een besmette kat op mensen wordt overgebracht. Het wordt veroorzaakt door Bartonella henselae, en mogelijk ook door de variant Bartonella clarridgeia. In Nederland zou 40- 50% van de katten antistoffen tegen B. henselae hebben. Vooral vrouwtjeskatten jonger dan 2 jaar kunnen de bacterie dragen. De besmette katten kunnen de bacterie twee tot twaalf maanden nadat ze zelf besmet zijn nog steeds verspreiden. Meestal vertonen ze zelf geen enkel ziektesymptoom. Katten kunnen elkaar onderling via vlooien besmetten. Men weet niet zeker of de mens ook via een vlo besmet kan worden. De mate van besmettelijkheid is niet precies bekend. Contact met een kat met vlooien zorgt wel voor een verhoogde kans om de ziekte op te lopen. Men heeft nog nooit gezien dat de besmetting ook van mens op mens kan overgaan. Hoe vaak de ziekte voorkomt, is niet bekend. In Nederland wordt op basis van laboratoriumonderzoek geschat dat er minstens 300 tot 1.000 gevallen per jaar optreden. Dit is meer dan 2 per 100.000 inwoners per jaar. Het werkelijk aantal infecties kan mogelijk tienmaal zoveel zijn. Bartonella henselae kan bij een gestoorde afweer (vooral HIV) bacillaire angiomatosis veroorzaken.

Kattenkrabziekte bij mensen met een goede weerstand is meestal een onschuldige ziekte, die vanzelf overgaat. Bij eenderde van de patiënten gaat de ziekte in de eerste dagen tot weken gepaard met koorts, hoofdpijn en algemene ziekteverschijnselen. Andere symptomen zijn:
- Eén of meerdere noduli (2-3 mm) op de huid in de buurt van de krab of beet. Dit worden na enkele dagen blaasjes die een korstje krijgen. Hierna verdwijnen de plekjes weer.
- Na ongeveer twee weken kunnen de lymfeklieren (meestal aan het hoofd, in de hals, in de oksel of de elleboogplooi, minder vaak in de lies of lager) zwellen en pijnlijk worden (lymfadenitis).
- Soms ontstaat in een latere fase erythema nodosum als reactie op de infectie.
- Bij een beet of krab in het oog, kan er een ernstige ontsteking van de slijmvliezen rond het oog optreden. Soms leidt dit tot een ontsteking van de lymfeklier bij het oog (Perinauds oculoglandulair syndroom), waardoor een abces kan ontstaan. Deze lymfeklierontsteking kan weken tot maanden aanhouden (gemiddeld 6 weken), maar verdwijnt uiteindelijk in het geheel spontaan.
Bij 2% van de patiënten kan de ziekte leiden tot een hersenvliesontsteking, waarbij men een verlaagd bewustzijn of zelfs coma en stuipen kan krijgen. Uitzonderlijk kunnen ernstige aantastingen van lever en/of milt optreden. Die ernstige complicaties komen vooral voor bij mensen met een verlaagde weerstand.

Diagnostiek:
Bartonella henselae serologie, PCR, of een kweek van wondweefsel. Bartonella is moeilijk te kweken.

Preventie:
Hygiëne na een beet of krab (wassen van de huid, wonddesinfectie en wondverzorging), bestrijding van vlooien bij katten. Mensen met een verminderde weerstand wordt afgeraden met (jonge, speelse) katten om te gaan. Besmette katten kunnen met antibiotica behandeld worden. In de nabije toekomst zal een vaccin voor katten beschikbaar zijn.

Behandeling:
Vaak wordt een expectatief beleid gevoerd omdat de klachten vanzelf verdwijnen. De lymfklierzwelling kan maandenlang duren. De lymfadenitis reageert niet of nauwelijks op antibiotica. Bij abcesvorming kan men het pus eruit halen door punctie met een dikke naald, wat tot verlichting en verkorting van de klachten leidt. Incisies ter drainage worden afgeraden omdat fistelvorming kan ontstaan. Warme kompressen en pijnstillers kunnen de pijn verlichten. Bij de andere symptomen reageert het lichaam vaak wel goed op antibiotica (tetracyclinen of macroliden).
R/ azithromycine 250 mg gedurende 1 week (eerste dag 500 mg).
R/ doxycycline 2 dd 100 mg gedurende 2 weken
R/ claritromycine 500 mg dd gedurende 2 weken
R/ ciprofloxacine 2 dd 500 mg gedurende 2 weken
R/ erytromycine 3 dd 500 mg + rifampicine 2 dd 300 mg gedurende 2 weken.
R/ co-trimoxazol 2 dd 960 mg gedurende 2 weken.


Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.