Vergrote lymfeklieren komen vaak voor. Meestal (75%) gaat het om gelokaliseerde lymfklierzwelling (één of enkele gezwollen lymfklieren), in 25% gaat het om gegeneraliseerde lymfadenopathie (vergrote lymfklieren in 2 of meer niet verbonden lymklierstations). Bij een solitaire klier in de hals en bij een supraclaviculaire klier (bij volwassenen) moet men alert zijn op een maligniteit. Bij een verdachte klier is een cytologische punctie nodig. De huisarts ziet circa 6.5 per 1000 patiënten per jaar met lymfklierzwelling en verwijst 6-10% door voor nader onderzoek. Vergrote lymfeklieren geven weinig klachten maar veroorzaken wel ongerustheid. Meestal gaat het om een onschuldige aandoening, vooral infecties. Vergrote lymfeklieren kunnen ook wijzen op een maligniteit zoals metastasen van maligniteiten elders en primaire maligne lymfomen. Een langzame groei is meer verdacht. Pijn past meer bij een ontsteking, waarbij door snelle groei kapselrek optreedt. Ook bij niet-infectieuze ontstekingen zoals SLE en een groot aantal inflammatoire dermatosen komt lymfadenopathie voor. Bij erytrodermie en bij eczeem (met en zonder impetiginisatie) wordt vaak ook lymfadenopathie gezien (dermatopathische lymfklieren).

vergrote lymfklier bij eczeem

Oorzaken lymfadenopathie:
Lokalisatie	Drainagegebied	Mogelijke oorzaken
Occipitaal	hoofdhuid	Bijna altijd als gevolg van een infectie van het KNO-gebied of van de hoofdhuid of door toxoplasmose. Zelden maligne.
Pre-auriculair	oogleden, conjunctiva, huid, slaap en gehoorgang	Zelden maligne, vaak infectie van oog, oor en parotis. Keelontsteking (streptokokken, mazelen, oorinfecties, tand en kies infecties en abcessen.
Retro-auriculair	huid van gehoorgang, hoofdhuid	Past bij rode hond. Ook bij eczeem.
Submandibulair	tong, speekselklier, lip, mond, conjunctiva	Zelden maligne, meestal het gevolg van een infectie in de mond of aan de tanden.
Hals	schedel, nek, schildklier en huid, armen en thorax, mondholte, hypofarynx en larynx	Komt voor bij al eerder genoemde virusinfecties. Bij kinderen kan lymphadenitis colli optreden (soms met abcedering). Solitaire klieren in de hals: mogelijk gaat het om een metastase van een solide tumor in het hoofd/halsgebied of om een primair maligne lymfoom.
Laag cervicaal	larynx en secundair vanuit mond-keelholte	Zeer zeldzaam. Verdacht voor metastasering.
Supraclaviculair	rechts: mediastinum, longen, oesophagus links: thorax, buik (via ductus thoracicus)	Verdacht, kan passen bij kwaadaardige processen in long, maag, mamma, ovarium en prostaat.
Bij de elleboog	mediale kant onderarm	Zeldzaam, bij ziekte van lymfestelsel of bindweefsel van de onderarm.
Oksels	arm, borstwand, mamma	Zelden verdacht, mits ze klein en losliggend zijn. Kunnen echter ook passen bij mammacarcinoom. Meestal t.g.v. infecties in de arm en hand. Ook bij eczeem en eytrodermie (dermatopathische lymfadenopathie)
Liezen	penis, scrotum, vulva, perineum, bilstreek, onderste buikwand, anus, benen	Zelden verdacht, vaak t.g.v. infecties of wondjes in been of voet of van de geslachtsdelen
Gegeneraliseerd	Infecties	- viraal (mononucleosis infectiosa, cytomegalievirus, rode hond (rubella), exanthema subitum (roseola infantum, zesde ziekte), HIV, mazelen, herpes simplex) - parasitair (toxoplasmose, filariasis, tuberculose, kala-azar, trypanosomiasis) - bacterieel (lymphadenitis colli, tuberculose, geslachtsziekten (lues, gonorroe, lymphogranuloma venereum), kattenkrabziekte, Lyme-ziekte, mycobacteriën, streptokokken (vooral keelinfecties), erysipeloid, Rickettsiose)
	Maligniteiten	Maligniteit van het lymfeklierstelsel Hodgkin-lymfoom, non-Hodgkin-lymfoom, lymfatische leukemie
	Systeemziekten	systemische lupus erythematodes, reumatoïde atritis, Still's diisease, sarcoïdose
	Geneesmiddelen	fenytoïne, carbamazepine, allopurinol, isotretinoïne, difencypron, Protopic. Vaak treden hierbij andere allergische verschijnselen op, zoals huiduitslag en artralgieën.
	Huidziekten	- melanoom, plaveiselcelcarcinoom, Merkel cel tumor, Kaposi sarcoom, atypisch fibroxanthoom, ulcerating midline lymphoma - ziekte van Kawasaki, POEMS syndroom, erythema nodosum, angiolymphoid hyperplasia with eosinophilia, Kimura disease, Langerhanscel histiocytose - steenpuist, furunkel, karbunkel - erysipelas, fasciitis necroticans - erytrodermie, psoriasis, eczeem, toxicodermie, PRP, Sezary syndroom, cutaan T-cel lymfoom

Bron: Lackamp OJM, Grundmeijer HGLM. Vergrote lymfeklieren. Huisarts Wet 2001;44(11):498-502.

Diagnostiek:
Routine bloedonderzoek, Hb (beperkte waarde), Leuko's, Leukodiff, trombocyten, BSE, CRP. Zonodig serologisch onderzoek naar mononucleosis infectiosa (Pfeiffer), cytomegalievirus, HIV, toxoplasmose. Punctie bij verdenking op maligniteit, zonodig excisie van een gehele klier (betere diagnostiek, m.n. bij lymfomen). X-thorax.


Referenties

1.	Lackamp OJM, Grundmeijer HGLM. Vergrote lymfeklieren. Huisarts Wet 2001;44(11):498-502.

Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, AMC, Amsterdam.