Orale ulceraties kunnen vele oorzaken hebben. De meest voorkomende oorzaak is de gewone afte (stomatitis aphthosa) die vaak spontaan ontstaat zonder duidelijke oorzaak en ook weer geneest binnen 1-2 weken. Orale ulceraties kunnen worden onderverdeeld in primair (rechtstreeks veroorzaakt door een lokaal proces) en secundair (ontstaan in het kader van een algemene aandoening).

Primaire oorzaken zijn b.v. een fysisch trauma (door tanden, gebit, botjes, toast, tandenpoetsen, etc), geneesmiddelen (lokale chemische irritatie, b.v. door aspirine e.a. geneesmiddelen, mucositis bij chemotherapie), contactallergie (stomatitis venenata, stomatitis allergica), infectie met bacteriën (lues, TBC, GO, trench mouth (stomatitis van Plaut-Vincent), e.a.), mycosen / fungi (Candida, blastomycosis, sporotrichosis), histoplasmosis, cryptococcosis, viridae zoals Herpes simplex I en II (stomatitis herpetica), H. zoster, Coxsackie virussen (hand foot and mouth disease), en ulcererende huidziekten zoals orale lichen planus, chronische ulceratieve stomatitis en SLE. Een klein letsel kan makkelijk overgaan in een pijnlijk ulcus (aft), waarschijnlijk is een combinatie van in mondflora normaal aanwezige bacteriën (Fusobacterium, Borrelia vincenti, en Bacteroides melanogenicus) daarvoor verantwoordelijk.

Orale ulceraties kunnen ook secundair zijn aan systeemziekten, (myeloproliferatieve ziekten, maligniteiten, diabetes, uremie, infectieziekten, graft versus host disease, PFAPA syndroom), mucocutane syndromen (erythema multiforme, Stevens Johnson syndroom, ziekte van Behçet, Reiter's syndroom, lupus erythematosus), vesiculobulleuze dermatosen (pemphigus, paraneoplastische pemphigus, bulleus pemphigoid), darmziekten (colitis ulcerosa, Crohn, coeliakie, eosinofiele gastroenteritis), pyoderma gangrenosum, pyostomatitis vegetans, allergische en toxische reacties, geneesmiddelenreacties, voedingsdeficiënties (foliumzuur, ijzer, vitamine B12), en congenitale immuundeficiënties.

Naast deze primaire en secundaire ulceraties, die meestal self-limiting zijn danwel verdwijnen na eliminatie van de oorzaak, bestaat er de recurrente stomatitis aphtosa, met hinderlijke, soms zeer uitgebreide recidiverende ulceraties in de mondholte (zie onder aften). Zie ook het overzicht van de meest voorkomende afwijkingen in de mondholte.



Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.