Roos (hoofdroos, pityriasis simplex capillitii, dandruff, seborroisch eczeem van de hoofdhuid) is schilfering van de hoofdhuid, variërend van lichte fijne (pityriasiforme) diffuse schilfering tot dikke adherente psoriatiforme schilfers. Vaak tevens jeuk. Roos wordt beschouwd als een vorm van seborroisch eczeem van de hoofdhuid, waarbij overgroei van Pityrosporum gisten (Malassezia sp.) een rol speelt. Vroeger, voordat dit duidelijk was, werd gewone milde hoofdroos pityriasis capitis sicca (pityriasis simplex) genoemd; meer uitgebreid seborroisch eczeem met vettige gelige schilfers op de huid werd pityriasis capitis oleosa (pityriasiform seborrheic dermatitis) genoemd en daarnaast was ook nog de naam pityriasis capitis in gebruik voor een gistinfectie van het behaarde hoofd met Pityrosporon ovale. Al deze namen komen nog voor in de diagnoselijst, maar eigenlijk volstaat nu 1 naam voor deze aandoening: pityriasis capitis (hoofdroos). SSeborrhoea capitis



Het ontstaan van roos wordt door drie factoren bepaald: de hoeveelheid sebum (talg) op de huid, de aanwezigheid van gisten (Malassezia soorten) op de huid, en aanleg, een bepaalde bevattelijkheid voor het krijgen van roos (en seborroisch eczeem). Bij vet haar (seborrhoea capitis) is er meer overgroei van gisten en komt vaker hoofdroos voor. Malassezia is een knopvormende gistsoort, die overal op de huid voorkomt. De gist is niet in staat om zijn eigen lipiden te synthetiseren en leeft van de lipiden uit het vetlaagje op de huid. Er zijn inmiddels verschillende Malassezia subtypen bekend, zoals M. furfur (andere namen: Pityrosporum of Pityrosporon orbiculare en ovale), M. globosa, M. restricta, M. pachydermatosus, M. sympodialis, M. obtusa, en Malassezia slooffiae. Uit recent onderzoek blijkt dat M. globosa en M. restricta het meest worden gevonden bij hoofdroos. Deze typen, vooral M. globosa, produceren grote hoeveelheden lipase en andere vetafbrekende enzymen. De triglyceriden uit sebum worden afgebroken in verzadigde en onverzadigde vetzuren. De verzadigde vetzuren worden geconsumeerd door de gist, de onverzadigde vetzuren blijven achter op de huid. De huidige theorie is dat deze onverzadigde vrije vetzuren of metabolieten daarvan zoals oleic acid (oleïnezuur) de huid irriteren en een milde ontstekingsreactie (eczeem) veroorzaken.



DD: mycose (Microsporon audouinii), uitdroging van de hoofdhuid door agressieve shampoos voor vet haar, forme fruste van psoriasis capitis, eczeem nno, contacteczeem.

Therapie hoofdroos / pityriasis capitis / seborroisch eczeem van de hoofdhuid:
R/ Head & Shoulders Classic Antiroos Shampoo. Bevat piroctone olamine. Piroctone olamine is een antimycoticum. Het wordt vaak gebruikt in antiroosshampoo als vervanging voor de veelgebruikte verbinding zinkpyrithion.
R/ Resdan anti-roos shampoo, Resdan anti-roos shampoo forte. Bevatten zinkpyrithion, salicylzuur en menthol.
R/ Resdan anti-roos shampoo voor de gevoelige huid en Resdan anti-roos shampoo voor geverfd haar. Bevatten piroctone olamine.
R/ Guhl anti-roos shampoo. Bevat piroctone olamine.
R/ Sebamed anti-roos shampoo. Bevat piroctone olamine.
R/ zinkpyrithion shampoo (diverse merken, Revlon ZP11, Resdan anti-roos shampoo, Resdan anti-roos shampoo forte).
R/ ketoconazol shampoo (60 ml), minimaal 2 keer per week (na wassen haar met willekeurige shampoo) op vochtig haar inmasseren, 3-5 minuten laten intrekken, uitspoelen en drogen. Zonodig onderhoudsbehandeling 2-4 keer per maand.
R/ seleniumsulfide shampoo (Selsun). Eerst het haar wassen met een gewone shampoo. Het flesje Selsun krachtig schudden en vervolgens het haar goed inwrijven met 1-2 dessertlepels Selsun. Dit 2 tot 3 minuten laten inwerken en daarna goed uitspoelen. Geadviseerd wordt om daarna nog een keer Selsun aan te brengen. Vervolgens goed uitspoelen, handen goed wassen; ook nagels, huidplooien en genitale streek goed wassen.
R/ 5% tea tree olie shampoo.
R/ itraconazol oraal (in ernstige gevallen).

Koolteerhoudende producten voor het behaarde hoofd:
R/ koolteer 7.5% / levomenthol 1.5% shampoo, flacon à 300 ml (magistraal recept van Fagron, bestelnr. 117942, ter vervanging van Denorex Rx shampoo).
Denorex Rx is niet meer leverbaar in Nederland. Alternatieven zijn koolteer 7.5% / levomenthol 1.5% shampoo van Fagron, Denorex Therapeutic Maximum Itch Relief Dandruff Shampoo & Conditioner, verkrijgbaar via Amazon.com, en TarMed shampoo (koolteer 4%), in Duitsland verkrijgbaar.

Corticosteroïden (in ernstige gevallen):
R/ Triamcinolon lotion (solutio triamcinoloni spirituosa composita FNA).
R/ Topicorte 2.5 mg/g 1-2 dd op behaarde hoofd, 's ochtends uitspoelen met Resdan anti-roos shampoo.
R/ Betnelan scalplotion.
R/ miconazol 2% in Locoid scalp lotion of in Locoid Crelo.
R/ calcipotriol / betamethason.

Vetten om de schilfering los te weken:
R/ lanettesmeersel FNA of cetomacrogolsmeersel FNA
R/ 25% cetiol Vin basis pro cetomacrogolzalf FNA of in cetomacrogolzalf FNA.
R/ 25% cetiol Vin basis pro ung lanette FNA of in ung lanette FNA.
R/ cremor vaselini lanette FNA (vetcrème)
R/ cremor vaselini cetomacrogolis FNA (vetcrème)
R/ unguentum lanette FNA (vet) of de basis pro ung lanette FNA
R/ unguentum cetomacrogolis FNA (vet) of de basis pro ung cetomacrogolis FNA
R/ axungia (adeps suillus, reuzel, varkensvet). Het nadeel van axungia is dat het niet lekker ruikt, snel ranzig wordt en minder goed uitwasbaar is.

Koolteerhoudende magistrale bereidingen voor het behaarde hoofd:
R/ solutio carbonis detergens 5-10%, sapo kalinus 60%, spiritus fortior ad 100.
R/ solutio carbonis detergens 5-10%, sapo kalinus 60%, oleum lavendulae aetheroleum 1%, zinkpyrithion 1-2%, spiritus fortior ad 100.
R/ solutio carbonis detergens 5-10% in lanette crème, avonds in het haar aanbrengen, de volgende ochtend uitwassen met shampoo. Mensen met blond of grijs haar moeten voorzichtig zijn met het toepassen van teershampoos: het haar kan hierdoor verkleuren.







Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.