Trichorrhexis nodosa is
een haarafwijking waarbij multipele breuken ontstaan in de haren, klinisch
zichtbaar als kleine (witte) verdikkingen in het haar. Het wordt vooral
gezien op het behaarde hoofd maar kan ook andere lichaamsbeharing treffen.
De haren zijn heel kwetsbaar en breken gemakkelijk af. Ter plaatse van de
breuk is de haar versplinterd, onder de elektronenmicroscoop is dat het
mooist te zien en dit beeld wordt beschreven als twee bezems of kwasten die in elkaar zijn geduwd.
![Trichorrhexis nodosa (klik op foto voor vergroting) [bron: www.enzyklopaedie-dermatologie.de] Trichorrhexis nodosa](../../../afbeeldingen/trichorrhexis-nodosa-1z.jpg) |
![Trichorrhexis nodosa (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl; foto's gemaakt door de afdeling elektronenmicroscopie van het AMC, met dank aan dr. B.C. Scholten voor het ter beschikking stellen van de foto's] Trichorrhexis nodosa](../../../afbeeldingen/trichorrhexis-nodosa-3z.jpg) |
trichorrhexis nodosa |
trichorrhexis nodosa |
Trichorrhexis nodosa wordt meestal veroorzaakt door beschadiging van het
haar door
excessief fysisch of chemisch trauma zoals veelvuldig borstelen,
tics en trichotillomanie, krabben, hitte behandelingen om te krullen of te
ontkroezen, permanentvloeistof, chemische ontkroesmiddelen, haarverf,
blonderen, langdurige blootstelling aan UVB. Het kan ook een
congenitale aandoening
zijn waarbij het haar abnormaal kwetsbaar is en bij blootstelling aan gewone
behandelingen zoals kammen of borstelen al breekt. Congenitale trichorrhexis
nodosa is meestal vanaf de geboorte manifest of in de eerste 2 levensjaren. Fragiele haren leidend
tot trichorrhexis nodosa kan ook
verworven zijn, dit ziet men bij
malnutritie syndromen, ijzergebrek, endocrinologische afwijkingen,
genetische afwijkingen in keratines (argininosuccinic aciduria,
trichothiodystrophy,
Menkes disease), biotinidase
deficiëntie, trichohepatoenteric syndrome, en bij hypothyreoidie. Trichorrhexis
nodosa door trauma wordt vaak gezien bij kroeshaar, als gevolg van
haarbehandelingen, met name ontkroesmethoden.
Trichorrhexis nodosa
kan ook worden gezien bij
congenitale haarafwijkingen waarbij de vorm en/of
de structuur van de haren abnormaal is, zoals
bamboo hairs (trichorrhexis
invaginata), pili torti, monilethrix,
pseudomonilethrix, en
Menkes disease
(kinky hair disease). Bij
trichorrhexis invaginata ontstaan nodi omdat de haren in elkaar
schuiven. Dit is zeer zeldzaam, het wordt o.a. gezien bij het
Netherton
syndroom. Bij het Netherton syndroom (
ichthyosis
linearis circumflexa) kunnen trichorrhexis nodosa, trichorrhexis
invaginata, en pili torti naast elkaar aanwezig zijn. Bij
pili torti zijn de
haren afgeplat en spiraalvormig draaiend om hun as. Pili torti kan ontstaan als een autosomaal
erfelijke haarziekte zonder verdere afwijkingen, en het wordt ook gezien bij
het Netherton syndroom en bij Menkes disease, een congenitaal defect in het kopermetabolisme.
Bij
monilethrix zijn er elliptische verdikkingen
in het haar afgewisseld door versmalde gedeelten, bij
pseudomonilethrix
onregelmatige verdikkingen. Beide afwijkingen zijn autosomaal dominant en
zeldzaam.
DD: trichorrhexis invaginata, hoofdluis, trichomycosis, piedra, tinea
capitis, pityriasis capitis, pili torti, Menkes syndroom, monilethrix,
trichothiodystrofie, Netherton syndroom, argininosuccinic aciduria,
hypothyreoïdie, alopecia areata, alopecia androgenetica, trichotillomanie,
loose anagen hair syndrome, uncombable hair syndrome
Diagnostiek:
Haren afknippen en bekijken onder de microscoop. Met een dermatoscoop kan
het soms ook worden gezien. In sommige ziekenhuizen is elektronenmicroscopie
beschikbaar, dit is geen noodzakelijke diagnostiek maar levert wel de
duidelijkste afbeelding. Bij trichothiodystrofie de haren bekijken met
gepolariseerd licht, dit levert een strepenpatroon op. Eventueel mycologisch
onderzoek. Bij verdenking op malnutritie syndromen of deciënties verwijzen
naar de kinderarts voor aanvullend onderzoek (aminozuren, koper, ijzer,
bloedbeeld, TSH.
![Trichorrhexis nodosa (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl; foto's gemaakt door de afdeling elektronenmicroscopie van het AMC, met dank aan dr. B.C. Scholten voor het ter beschikking stellen van de foto's] Trichorrhexis nodosa](../../../afbeeldingen/trichorrhexis-nodosa-2z.jpg) |
![Trichorrhexis nodosa (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl; foto's gemaakt door de afdeling elektronenmicroscopie van het AMC, met dank aan dr. B.C. Scholten voor het ter beschikking stellen van de foto's] Trichorrhexis nodosa](../../../afbeeldingen/trichorrhexis-nodosa-3z.jpg) |
![Trichorrhexis nodosa (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl; foto's gemaakt door de afdeling elektronenmicroscopie van het AMC, met dank aan dr. B.C. Scholten voor het ter beschikking stellen van de foto's] Trichorrhexis nodosa](../../../afbeeldingen/trichorrhexis-nodosa-4z.jpg) |
trichorrhexis nodosa |
trichorrhexis nodosa |
trichorrhexis nodosa |
Foto's: afdeling elektronenmicroscopie van
het AMC, met dank aan B.C. Scholten.
Therapie:De behandeling bestaat uit het vermijden van
trauma en haarbeschadigende (kappers-)behandelingen.
Voorzichtig kammen en
borstelen, gebruik anti klit shampoo en conditioners en middelen tegen
gespleten haarpunten.
Behandel onderliggende huidziekten en jeuk op het
behaarde hoofd.
Referenties
1. |
Rudnicka L, Olszewska M, Rakowska A, Slowinska M. Trichoscopy update
2011. J Dermatol Case Rep 2011;5(4):82-88. |
2. |
Rodney IJ, Onwudiwe OC, Callender VD, Halder
RM. Hair and scalp disorders in ethnic populations. J Drugs Dermatol
2013;12(4):420-427. |
3. |
Miyamoto M, Tsuboi R, Oh-I T. Case of
acquired trichorrhexis nodosa: scanning electron microscopic
observation. J Dermatol 2009;36(2):109-110. |
4. |
Fichtel JC, Richards JA, Davis LS.
Trichorrhexis nodosa secondary to argininosuccinicaciduria. Pediatr
Dermatol 2007;24(1):25-27. |
5. |
Lünnemann L, Vogt A, Blume-Peytavi U, Garcia Bartels N. Hair-shaft
abnormality in a 7-year-old girl. Trichorrhexis nodosa dueto biotinidase
deficiency. JAMA Dermatol 2013;149(3):357-363. |
6. |
Lurie R, Hodak E, Ginzburg A, David M. Trichorrhexis nodosa: a
manifestation of hypothyroidism. Cutis 1996;57(5):358-359. |
Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, AMC, Amsterdam.
drs. Bjorn C. Scholten.
Artsassistent Dermatologie, AMC, Amsterdam.