Trombiculiasis (synoniemen trombidiosis of trombiculosis, Engels: chiggers) is een hevig jeukende papuleuze huidaandoening die veroorzaakt wordt door larven van de oogstmijt. De oogstmijt, Latijnse naam Trombiculidae autumnalis, ook wel rode fluweelmijt genoemd, is een heel klein helderrood spinnetje. Er bestaan over de wereld duizenden verschillende soorten van. Dit spinnetje leeft in de bodem en op bomen en struiken en is voor de mens volledig ongevaarlijk. Maar in de warme periode, vanaf april tot in de vroege herfst, met een piek in september, produceert de oogstmijt eitjes die zich ontwikkelen tot minuscuul kleine (0.2-0.3 mm grote) mijten, het larvae stadium, die parasitair leven op mensen en dieren en op zoek gaan naar een gastheer. Deze larven van de oogstmijt, in het Engels chiggers genoemd zijn vrijwel onzichtbaar maar verspreiden zich razendsnel over de huid op zoek naar plekken om te bijten.



Klinisch beeld:
Multipele heftig jeukende papeltjes, vaak al opengekrabd, op de insteekplaatsen. Centraal kan een insteekplaats of minuscule crusta zichtbaar zijn. Voorkeurslokalisaties zijn de voeten, enkels en onderbenen, daar waar de mijten als eersten bijkonden, maar ook hebben de mijten een voorkeur voor plaatsen waar de huid dun is (enkels), voor de plooien (knieholten, liezen, oksels) en plaatsen waar kleding strak over huid zit (onder ondergoed, sokken, buikriem, middel). De jeuk wordt beschreven als het ergste wat er is. De aandoening is niet zo goed bekend onder dermatologen (agrarische gebieden uitgezonderd) maar dat komt ook omdat het binnen 2-3 dagen vanzelf over gaat; deze patiënten worden hierdoor zelden verwezen naar een dermatoloog.



De mijten zuigen geen bloed op zoals muggen maar ze bijten zich vast in de huid met gespecialiseerde monddelen en spuiten enzymen in die het weefsel omzetten in een vloeistof. Er ontstaat een zuiltje van vervloeid weefsel omgeven door een ontstekingsreactie. Deze buisvormige structuur wordt stylostoma genoemd. Boven op dit tunneltje zit de larve vast en zuigt als het ware door een rietje de lichaamssappen op, ondertussen spijsverterings enzymen injecterend. Het zijn deze enzymen die de jeuk veroorzaken. De jonge larven zijn klein, snel en onzichtbaar, en pas na enkele uren als het begint te jeuken heeft de mens door gestoken te zijn. Normaal blijven ze 3-4 dagen zitten tot ze zich helemaal volgezogen hebben, maar bij de mens lukt dit meestal niet. Vanwege de jeuk worden ze voortijdig afgekrabt, of weggeboend. De jonge mijt kan niet nog een keer steken en sterft dan. Maar het leed is als geschied. De jeuk, veroorzaakt door een allergische reactie op de inhoud van het stylostoma, begint 3-6 uur na de beet en is pas na 1-2 dagen op het hoogtepunt. Het kan 7-10 dagen duren voordat het stylostoma is opgeruimd. De beetplek ziet er uit als een 2-4 mm grote erythemateuze papel (urticarieel) met centraal een bleker en geïndureerde gebied, veroorzaakt door de stylostoma en de opruimreactie er omheen.



Preventie:
In en rond de tuin kan men beten voorkomen door gras en vegetatie kort te houden. In de natuur door niet op de grond te gaan zittten of liggen. Blijven wandelen. Wie perse door struikgewas heen moet waar deze mijten voorkomen moet zich er op kleden. Sokken, lange broek, broek in de sokken stoppen, lange mouwen.
Insect repellants met DEET, ruim tevoren aangebracht op strategische plekken (handen, onderarmen, enkels, onderbenen, nek) kunnen beten voorkomen.

Therapie:
Neem een hete douche of warm bad om eventueel resterende larven zoveel mogelijk te verwijderen, boen de huid goed schoon, gebruik veel zeep en een washandje of borstel, en trek daarna schone kleren aan. In de kleren kunnen nog levende larven aanwezig zijn, dus die moeten worden gewassen op minimaal 50 graden.
Reinig de beetplekken eventueel met alcohol. Een lokaal preparaat met lidocaïne kan verlichting brengen. In de VS is een preparaat op de markt dat Chiggerex heet, dat is ook 5% lidocaïne. Ook andere anti-jeuk preparaten en kortdurend gebruik van lokale corticosteroïden kunnen verlichting geven. Verder zit er niet veel anders op dan het uit te zitten. Het kan 2-3 dagen duren voordat de jeuk wegtrekt.

R/ Lidocaine-levomenthol gel FNA
R/ Lidocaine (xylocaine) 3% in vaseline-cetomacrogolzalf (cremor vaselini lidocaini 3% FNA).
R/ xylocaine 5% zalf.
R/ EMLA crème.
R/ Levomenthol gel of crème FNA
R/ Dermovate crème 1 dd gedurende 2-3 dagen.
R/ overige anti-jeuk preparaten en drogisterij artikelen tegen jeuk door insectensteken.





Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.