Viraal exantheem is gedefinieerd als een uitslag (rash) veroorzaakt door een virale infectie. Soms hebben deze beelden een specifieke distributie, bijvoorbeeld een begin in het gelaat met rode wangen (slapped cheeks) bij erythema infectiosum, of specifieke morfologie, bijvoorbeeld papulovesikels bij waterpokken (varicella). In dat geval is het vaak mogelijk om het klinisch beeld te linken aan één van de maculopapuleuze kinderziekten.
Maar een viraal exantheem kan ook bestaan uit een gedissemineerde niet specifieke maculo(-papuleuze) eruptie, waarbij het niet duidelijk is wat de oorzaak is. In dat geval staan er ook andere dermatosen in de DD, zoals een maculopapuleuze geneesmiddelreactie, lues II, HIV-exantheem.
Een clue voor viraal exantheem kan zijn aanwezigheid van andere klachten zoals verkoudheid, koorts, hangerigheid, conjunctivitis, oedeem oogleden, vlekjes op verhemelte of op de binnenkant van de wangen, rode tong (aarbeientong), roseolen op de handpalmen, rode wangen, vesikels.
De meeste virale exanthemen worden gezien op de kinderleeftijd, maar ook pubers en volwassenen kunnen een viraal exantheem hebben veroorzaakt door een virus waar zij nog niet op kinderleeftijd mee in aanraking zijn gekomen. Ook de talloze verkoudsheidvirussen en enterovirussen die het hele jaar door rondgaan kunnen een viraal exantheem veroorzaken, inclusief Covid-19.



Maculopapuleuze kinderziekten:
- Mazelen
- Roodvonk (streptokokken infectie)
- Rode hond (rubella)
- Erythema infectiosum (5e ziekte)
- Exanthema subitum (6e ziekte, roseola infantum)
- Waterpokken (varicella zoster)
- Mononucleosis infectiosum (ziekte van Pfeiffer)
- Enterovirus infecties (echo en Coxsackie virus)

Exanthemen die vaak beginnen in het gezicht:
- Mazelen
- Rode hond (rubella)
- Erythema infectiosum (5e ziekte)

Exanthemen die vaak beginnen op de romp:
- Exanthema subitum (6e ziekte, roseola infantum)
- Roodvonk (streptokokken infectie)
- Unilateraal laterothoracaal exantheem

Exanthemen die vaak beginnen op de extremiteiten:
- Hand, foot and mouth disease
- Covid-19 infectie
- Papular-purpuric gloves and socks syndrome
- Gianotti-Crosti syndroom

Papulo-vesiculeuze exanthemen:
- Waterpokken (varicella zoster)
- Gianotti-Crosti syndroom

Zie verder onder de verschillende hoofdstukken en onder maculopapuleuze kinderziekten.


Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.