KRUISREACTIES OP ANTIBIOTICA home ICD10: n.v.t.

Penicilline allergie, kruisreacties In onderstaande tabellen staan van de diverse antibiotica (onderverdeeld in penicillines en cefalosporines en overige betalactam-antibiotica, sulfonamides, quinolonen, aminoglycosiden, tetracyclines, macroliden en overigen) gegevens over hun kruisreaktiepatroon. Vet gedrukt staan de antibiotica die standaard aanwezig zijn voor plakproefonderzoek. De stoffen met een * kruisreageren in het bijzonder.

Beta-lactam antibiotica (penicillines, cefalosporines, carbapenems en monobactams)
De beta-lactam antibiotica hebben gemeenschappelijk de beta-lactam ring in hun chemische structuur. Alle penicillines zijn derivaten van het 6-aminopenicillinezuur, waarvan de beta-lactamring de gemeenschappelijke bouwsteen is. Daarnaast hebben penicillines een thiazolidine ring. De verschillende penicillines ontstaan door toevoeging van zijketens aan de aminogroepen. De beta-lactamring is instabiel en door opening van de ring treedt koppeling met lichaamseiwitten op en ontstaat het hoofd-allergeen, de penicilloyl-determinant. Daarnaast ontstaan neven-determinanten. Allergische reakties kunnen afzonderlijk op hoofd- en nevendeterminanten ontstaan. De verschillende penicillines hoeven dus geen kruisreaktiviteit te vertonen. Zo kan een allergie voor semi-synthetische penicillines (bv amoxicilline, ampicilline) voorkomen zonder overgevoeligheid voor benzyl- of phenoxymethylpenicilline. De patiënt dient dus getest te worden met de penicilline waaraan hij blootgesteld werd. Ampicilline tenslotte kan ook een pseudo-allergische reaktie veroorzaken. Hoewel cefalosporines ook een beta-lactamring hebben en dus chemisch verwant zijn aan penicillines, hebben ze een dihydrothiazine ring in plaats van een thiazolidine ring en tot 3 zijketens. Kruisreaktiviteit met penicillines treedt maar in 10% van de gevallen op. Overigen: carbapenems (thiënamycinen), zoals imipenem en meropenem, hebben geen thiazolidine ring, monobactams zoals aztreonam, hebben alleen één beta-lactam ring waaraan 3 zijketens kunnen binden.


Antibiotica:
Penicillines
benzathinebenzylpenicilline, benzylpenicilline, cloxacilline, fenoxymethylpenicilline, feneticiline, flucloxacilline, procainebenzathinpenicilline, procainebenzylpenicilline, amoxycilline, ampicilline, piperacilline, ticarcilline

Cefalosporines
cefaclor, cefalexine, cefalothine, cefamandol, cefazoline, cefepim, cefixim, cefotaxime*, Claforan, cefoxitine, cefpirom, cefpodoxim, cefradine, ceftazidim, ceftibuten, ceftizoxim*, ceftriaxon, cefuroxim*, cefuroximaxetil*, loracarbef*

Overige betalactam antibiotica
imipenem & cilastatine, meropenem*, aztreonam*

(De stoffen met een * kruisreageren in hun groep in het bijzonder

Onderstaande sulfonamides kruisreageren onderling niet:
sulfonamides
trimetoprim-sulfometoxasol (co-trimoxazol), trimethoprim

Onderstaande quinolonen kruisreageren onderling:
quinolonen
ciprofloxacin, ofloxacin, norfloxacin
Niet hiermee kruisreagerend: pipemidinezuur

Onderstaande aminoglycosiden kruisreageren onderling:
aminoglycosiden
gentamycine, tobramycine, amikacine, netilmicine, neomycine, framycetine
Neomycine: 6-8% kruisreakties met andere aminoglycosiden

Onderstaande tetracyclinen kruisreageren onderling:
tetracyclinen
tetracycline, hydrochloride, chloortetracycline, oxytetracycline, minocycline, doxycyline

Onderstaande macroliden geven weinig alergieën en kruisreageren soms:
macroliden
erytromycine, clarithromycine, azithromycine, clindamycine, lincomycin, roxitromycine, spiramycine, dirithromycine

Overige antibiotica (tenzij onder aangegeven niet kruisreagerend):
colistine, colistine + polymyxine B, fucidinezuur, metronidazol, teicoplanin, vancomycine, chlooramphenicol
teicoplanin en vancomycine kruisreageren onderling
colistine + polymyxine B kan kruisreageren met bacitracine


Auteur(s):
dr. M.M.H. Meinardi. Dermatoloog, Maurits kliniek, Den Haag.

20-01-2018 (MMM) - www.huidziekten.nl W3C-html-4.01-valid