Klachten Een allergie op een condoom (en andere artikelen
zoals pessaria) kan bij de man leiden tot jeuk en een vaak duidelijke zwelling
van het praeputium en de schacht van de penis. Vervolgens kan eczeem ontstaan
overgrijpend op de gehele schacht, het scrotum en zelfs de liezen. Ook verder
verspreide eczeemreacties zijn mogelijk. Bij vrouwen wordt een acute dermatitis
gezien van de vulva en soms op de binnenzijde van de dijbenen. In allergologisch
opzicht is er sprake van een type IV reaktie. Anamnestisch kan men op het spoor
van een rubberallergie gebracht worden door te vragen naar klachten van handschoenen
en andere rubberen artikelen. Aan de andere kant van het spectrum staan klachten
die passen bij een type I allergische reaktie: oedeem, jeuk, tranende ogen en
niezen, kortademigheid tot een anafylactische shock, meestal binnen een uur
na het contact. Bij een latex-eiwitallergie wordt soms een kruisreactie met
tropisch fruit (mango, kiwi, papaya, avocado, banaan, passievrucht), het sap
van de Ficus benjaminii, de kerstster en de kastanje gevonden.
Oorzaken Condooms kunnen gemaakt zijn van rubber, lams-
of schapendarm of polyurethaan. De oorzaak van een contactallergie op rubber
condooms ligt meestal (40%) bij de rubberhulpstoffen en wel vaak bij de antioxidanten
of de acceleratoren en minder vaak bij de andere rubberhulpstoffen zoals vulstoffen,
kleurstoffen, reukstoffen, fungiciden en vlamvertragers. het betreft hier meestal
een type IV allergie. In een kleiner percentage wordt een type I allergie op
latex-eiwitten gevonden. Bedenk dat naast het condoommateriaal de oorzaak ook
kan liggen in een allergie voor bestanddelen van een glijmiddel of toevoegingen
eraan zoals als conserveringsmiddelen, zaaddodende stoffen, smaakstoffen, erectie-bevorderende
stoffen (papafarine) en ejaculatie-vertragers (benzocaïne, lidocaïne). Specifiek
bij de vrouw dient men nog aan de mogelijkheid van een spermaplasma-allergie
te denken. Natuurlijk kunnen ook andere stoffen een contactallergisch eczeem
in dit gebied veroorzaken. Vanzelfsprekend is een contactallergie niet de enig
mogelijke aandoening in dit gebied: differentieel-diagnostisch komen bijvoorbeeld
een irritatie-eczeem, een seborrhoisch eczeem of psoriasis in aanmerking. Zodra
eenmaal de diagnose contactallergisch eczeem op condoom is gesteld dient de
patiënt advies te krijgen over alternatieven. In geval van een allergie voor
latex-eiwitten of rubberhulpstoffen zijn condooms van lams- of schapendarm of
polyurethaan een alternatief. Belangrijk hierbij is precies te weten welke doelstelling
de patiënt heeft voor het condoom: doel van het condoom (primair voor zwangerschapspreventie
of ook ter bescherming tegen SOA)? Alleen vaginaal of ook anaal gebruik (in
verband met de vereiste sterkte van het condoom)? In geval van een allergie
voor een glijmiddel is het belangrijk te weten dat olie of vaseline geen alternatief
biedt: ze maken het rubber kapot.
- Polyurethaan condooms zijn SOA-dicht
en bevatten geen latex-eiwitten en rubberhulpstoffen. - Het polyurethaan
vrouwencondoom (Femidom) wordt op het gebied van preventie veiliger geacht omdat
er minder spanning op zou komen te staan. - Lamsdarm condooms zijn wel voldoende
sperma-dicht maar de bescherming tegen SOA (mn. HIV) is op dit moment onvoldoende
te garanderen om daar veilig van uit te kunnen gaan. - Condooms van extra
gezuiverd latex waardoor de hoeveelheid vrije latex-eiwitten zo laag mogelijk
is (bv. durex allergy) wat de kans op sensibilisatie vermindert. - Alternatieve
vormen van anticonceptie (bijvoorbeeld OAC, spiraaltje) mogelijk?
Auteur(s): dr. M.M.H. Meinardi. Dermatoloog, Maurits
kliniek, Den Haag.