|
AANGEZICHTSVERLAMMING (FACIALIS PARESE) |
 |
Deze folder heeft tot doel u informatie te
geven over aangezichts-verlamming en de daarbij
behorende klachten. Deze aandoening wordt ook
wel facialisverlamming genoemd.
Nervus
facialis. Illustratie: Patrick J. Lynch -
Wikimedia (Creative Commons License
2.5).
DE
NERVUS FACIALIS OF AANGEZICHTSZENUW
Beide kanten van uw gezicht hebben een nervus
facialis ofwel aangezichtszenuw. Deze zenuw
zorgt voor de gelaatsexpressie van het
aangezicht (mimiek). Ook het sluiten van uw ogen
en mond wordt geregeld door deze zenuw. De
aangezichtszenuw komt uit de hersenen en loopt
door een nauw, benig kanaal (tunnel) in de
schedel. Eerst langs het inwendig gehoororgaan,
dan langs een middenoorbeentje (de stijgbeugel)
om tenslotte tevoorschijn te komen in de
oorspeekselklier, die voor het oor ligt. In deze
speekselklier splitst de zenuw zich in
verschillende takken naar de spieren van het
gezicht. Een kleine aftakking van deze zenuw
loopt naar de tong en zorgt voor de smaak.
De
aangezichtszenuw is vergeleken met andere
zenuwen kwetsbaar. Waarschijnlijk komt dit
vanwege het nauwe en lange benige kanaal
waardoor de zenuw verloopt. Wanneer om welke
reden dan ook de zenuw binnen de schedel
beschadigd wordt, gaat de zenuw minder goed
functioneren. De aangedane zijde van uw
aangezicht beweegt niet goed meer mee. U heeft
een verlamming aan deze zijde. Soms kunnen ook
(oor)pijnsensaties ontstaan.
DE
VERLAMMINGSVERSCHIJNSELEN
Wanneer de
aangezichtszenuw (vrijwel altijd aan één zijde)
slecht functioneert, valt de functie van de
spieren in die gezichtshelft uit. Dit noemt men
een facialisverlamming. Het gevolg is een scheef
gezicht. De mondhoek hangt lager, de plooi
tussen neus en mondhoek verdwijnt en het oog is
wijder dan aan de gezonde zijde. Het is
onmogelijk het oog te sluiten en bij pogingen
daartoe ziet men het oogwit verschijnen. Dit
wordt veroorzaakt door het omhoog draaien van de
oogbol. Een gewoon verschijnsel dat normaal niet
wordt gezien, omdat het ooglid er overheen
schuift. De wang is slap en doordat de mond
deels omlaag hangt, is praten en slikken
moeilijk. Soms loopt speeksel uit de mond.
Een verlamming kan volledig of onvolledig zijn.
Bij een onvolledige verlamming zijn de
aangezichtsspieren in beperkte mate beweeglijk.
Een onvolledige verlamming kan zich binnen
enkele dagen toch nog ontwikkelen tot een
volledige verlamming.
OORZAKEN
De ziektegeschiedenis en het KNO-onderzoek
kunnen mogelijk uitwijzen om welke oorzaak het
gaat. Zonodig kan een gehoortest worden
afgenomen, gevolgd door eventueel
laboratoriumonderzoek en een scan (CT of MRI).
Oorzaken van een facialisverlamming kunnen onder
andere zijn:
- Oorontsteking.
-
Schedelletsel of letsel na operatie,
bijvoorbeeld aan het oor of aan de
speekselklier.
- Het gordelroosvirus (herpes
zoster oticus). Hierbij zijn blaasjes, zoals bij
waterpokken, zichtbaar in
oorschelp en omgeving. De verlamming is vaak
pijnlijk en gaat soms gepaard met gehoorverlies
en
evenwichtsstoornissen.
-
Een tumor die op de zenuw drukt. Hierbij treedt
de verlamming dikwijls zeer geleidelijk op.
- De zogenaamde tekenbeetziekte (ziekte van
Lyme). In ca. 50% van de gevallen spreken we van
de
verlamming van Bell.
DE VERLAMMING VAN BELL (BELL'S PARESE)
De verlamming van Bell, genoemd naar de Engelse
chirurg Sir Charles Bell (1774-1842), kan in het
algemeen als een milde aandoening worden gezien.
De verlamming wordt zeer waarschijnlijk
veroorzaakt door het herpes simplex virus, type
1. Dit virus, dat ook de bekende "koortslip"
doet ontstaan, zou een sluimerend bestaan leiden
in zenuwweefsel en weer actief worden na
blootstelling aan tocht, een groot
temperatuursverschil, heftige emoties, enz..
Hierdoor ontstaat een ontsteking van de nervus
facialis. Deze zwelt op en wordt waarschijnlijk
in het benige kanaal afgeklemd.
PROGNOSE VAN DE AANGEZICHTSVERLAMMING
De
verlamming van Bell geneest vaak zonder
behandeling binnen 6 tot 8 weken spontaan en
volledig. De leeftijd speelt hierbij echter een
grote rol: in de leeftijd tot 30 jaar in 85-90%
van de gevallen, van 30 tot 45 jaar in 76%, van
45 tot 60 jaar in 61% en daarboven bij slechts
37%. Een onvolledige verlamming geneest meestal
vanzelf zonder problemen.
Duurt de genezing
langer dan zal volledig herstel waarschijnlijk
niet optreden. Hierop is de kans ook groter als
bij een volledige verlamming door zenuwverval de
nervus facialis beschadigd wordt. De mate van
zenuwverval kan bepaald worden met behulp van
een elektrische zenuwtest; hierbij wordt de
zenuw via de huid electrisch geprikkeld. Vooral
in het beginstadium van de verlamming is
regelmatige controle op eventuele
zenuwbeschadiging door de kno-arts gewenst.
RESTVERSCHIJNSELEN
Na een
aangezichtsverlamming met zenuwverval kunnen
hinderlijke verschijnselen blijven bestaan. Door
een verminderde spierkracht kunnen oog en mond
onvolledig worden gesloten. De aangedane zijde
kan abnormaal meebewegen, bij spreken, eten en
fluiten. Verder kan de aangedane zijde strak
aanvoelen en het oog tijdens het eten tranen
("krokodillentranen").
Het herstel zal een
jaar na het begin van de verlamming niet verder
doorzetten.
Na verloop van jaren kan de
verlamming minder zichtbaar worden, omdat de
huid ouder wordt en uitzakt. Het eindresultaat
is vaak acceptabel.
BEHANDELING
Rust
Bij de verlamming van Bell zal het
spontaan herstel worden afgewacht zolang de
functie niet of niet helemaal uitvalt. Gedurende
een paar weken moet rust in acht worden genomen
om het natuurlijke genezingsproces zoveel
mogelijk te bevorderen.
Oogproblemen
Ter voorkoming van oogproblemen wordt
geadviseerd tijdens de nachtelijke uren het
aangedane oog te behandelen met oogzalf of af te
plakken met een horlogeglasverband. Dit voorkomt
uitdroging. Zonodig kunnen overdag beschermende
oogdruppels worden gebruikt.
Medicijnen
Bij ernstige verlammingen kan worden voorgesteld
een kuur te starten met prednison, eventueel in
combinatie met een anti-herpesvirusmiddel,
liefst binnen één week. Prednison, dat ook door
het lichaam in de bijnierschors wordt
geproduceerd, heeft het vermogen de gevolgen van
een ontsteking, terug te dringen.
Aanvullend onderzoek
Indien na 3 maanden geen
herstel optreedt moet de diagnose "verlamming
van Bell" herzien worden. Aanvullend onderzoek
(o.a. scans) is dan noodzakelijk.
Mimetherapie
Bij onvolledig herstel door
beschadiging van de zenuw kunnen de hinderlijke
restverschijnselen (asymmetrie in het gezicht,
verminderde functie en abnormaal meebewegen)
zoveel mogelijk onderdrukt worden door
specifieke oefentherapie ("mimetherapie"). Deze
behandeling beoogt een betere controle te
verkrijgen over de gestoorde gelaatsexpressie.
Door oefenen wordt een bewust verband gelegd
tussen lichaamstaal, emoties en
gelaatsuitdrukking. De oefeningen zijn gericht
op ontspanning, beheersing van de ademhaling en
het leren bewegen van de mimische spieren van
gezonde en aangedane zijde samen.
Psychosociale begeleiding
Psychosociale
begeleiding is bij een aantal patiënten
noodzakelijk.
Plastische chirurgie
Alleen bij bedreiging van het oog (dit gebeurt
zelden) is plastische chirurgie aangewezen.
Overige behandelingen
Wetenschappelijk
onderzoek heeft aangetoond dat operatief
openboren van het zenuwkanaal, om de druk op de
zenuw weg te nemen, geen effect heeft.
Elektrotherapie is niet zinvol en kan
waarschijnlijk het strakke gevoel in de spieren
(contractuur) doen toenemen.
In andere
gevallen dan de verlamming van Bell zal
behandeling van de oorzaak van de verlamming
noodzakelijk zijn: een oorontsteking, een tumor,
antivirale medicijnen (gordelroos), een
zenuwreconstructie na zenuwletsel of antibiotica
(tekenbeetziekte).
|
