|
PSORIASIS |
 |
WAT IS PSORIASIS ?
Psoriasis is
een veel voorkomende huidziekte waarbij
rode en schilferende plekken
ontstaan op het lichaam,
vooral op de ellebogen, de knieën en het
behaarde hoofd. Ook de nagels kunnen worden
aangedaan, en soms zijn er gewrichtsklachten. Het woord psoriasis is
afgeleid van het Griekse psore dat 'schub'
betekent. Bij het ontstaan speelt
erfelijke aanleg een belangrijke rol. Daarnaast
kunnen andere factoren, zoals infecties,
beschadiging van de huid en medicijnen een
psoriasis uitlokken. Psoriasis kan goed behandeld
worden met zalven,
licht-therapie,
tabletten, of
injecties.
 |
 |
 |
| psoriasis |
rood en
schilfers |
psoriasis hoofdhuid |
HOE ZIET PSORIASIS ER UIT ?
Psoriasis komt in verschillende vormen voor.
De één heeft slechts enkele plekken, de ander
zit helemaal onder. Bij de één zijn het kleine
plekjes, bij de ander grote plakkaten. Het kan
op het behaarde hoofd zitten, in de gehoorgang,
in de navel, in de plooien. Nagels en gewrichten
kunnen aangedaan zijn. Het komt voor dat er
alleen nagelpsoriasis is, zonder
huidafwijkingen, of alleen
gewrichtsklachten (artritis psoriatica), of
alleen psoriasis van het behaarde hoofd.
Psoriasis vulgaris (plaque vorm psoriasis)
Bij de meest voorkomende vorm, psoriasis
vulgaris (= gewone psoriasis), zijn er
verspreid over het lichaam rode, verheven,
witte of zilverachtig schilferende
plekken (plaques) te zien. Het wordt ook wel
plaque psoriasis
genoemd. Ongeveer 90% van de mensen met
psoriasis heeft psoriasis vulgaris. De plekken zijn niet allemaal
even groot. Meestal 2-4 cm doorsnede, maar ook
kleinere plekjes en grote plakkaten. Ze kunnen overal voorkomen maar
zitten vooral op de ellebogen, knieën, op
het onderste deel van de rug, aan de binnenkant
van de handen en aan de onderkant van de voeten.
Soms zit de psoriasis ook op de geslachtsdelen.
De plekken kunnen jeuken, er kunnen wondjes en
kloven in ontstaan en ze kunnen gemakkelijk gaan
bloeden als er aan gekrabd wordt.
 |
 |
 |
| psoriasis vulgaris |
psoriasis vulgaris |
psoriasis vulgaris |
Psoriasis guttata
Psoriasis guttata (druppelvormige psoriasis) is een
bijzondere vorm waarbij in korte
tijd (enkele dagen tot weken) een uitslag met
tientallen tot honderden kleine (2-10 mm grote) plekjes ontstaat, verspreid over het
lichaam. De plekjes zitten vooral op de
romp, de bovenarmen en de bovenbenen. In
het begin is er weinig schilfering, later meer.
Psoriasis guttata houdt meestal slechts enkele
weken aan en verdwijnt dan weer vanzelf, maar
kan ook overgaan in een gewone psoriasis. Het
komt vooral voor bij kinderen en jong
volwassenen en het kan ontstaan na een infectie
(bijvoorbeeld een keelontsteking veroorzaakt
door Streptokokken).
 |
 |
 |
| psoriasis
guttata |
psoriasis
guttata |
psoriasis
guttata |
Psoriasis inversa
Bij sommige mensen zitten de
psoriasis plekken in de lichaamsplooien, zoals de
oksels, de liezen, de bilnaad, onder de borsten,
in de navel of in de gehoorgang. Dit heet
psoriasis inversa (omgekeerde psoriasis). De
plekken zijn vaak felrood, en minder schilferend;
de begrenzing is scherp. Er
kunnen pijnlijke kloven optreden, vooral in de
bilspleet. Bij veel zweten kunnen de plekken
wittig verkleuren, door verweking van de huid.
 |
 |
| psoriasis
inversa |
psoriasis
inversa |
Psoriasis capitis (psoriasis van de
hoofdhuid)
Psoriasis
capitis is psoriasis op het behaarde hoofd
(caput = hoofd). Ruim de helft van de psoriasis
patiënten krijgt ook plekken op het behaarde hoofd, vooral
langs de haargrens. Het kunnen kleine plekjes
zijn, maar ook grote, verdikte plakkaten, vaak
met een dikke vastzittende schilferlaag.
De
schilfers zijn vooral in donker haar en op
donkere kleding goed zichtbaar, net als bij
hoofdroos. Haren kunnen er door losraken, maar de
haarwortels gaan niet verloren en na behandeling
herstelt de haargroei.
|
|
 |
| psoriasis
capitis |
psoriasis
capitis |
Psoriasis
palmoplantaris
Op de handpalmen en
voetzolen kan psoriasis voorkomen met pijnlijke
kloven en puistjes (psoriasis palmoplantaris
genoemd).
Psoriasis van de nagels (psoriasis unguium)
Bij
circa de helft van de psoriasis patiënten zijn ook de nagels
in meer of mindere mate aangedaan
(psoriasis unguium).
Nagelpsoriasis kan voorkomen op één nagel, maar
ook op alle nagels van handen en voeten. Vaak
zitten er putjes in de nagel of zijn er
witte, oranje-gele of bruine verkleuringen te
zien: het olievlekfenomeen genoemd. De nagels
kunnen ook los raken. Nagelpsoriasis is
cosmetisch storend maar veroorzaakt ook pijn en
hinder bij allerlei dagelijkse activiteiten
waarvoor nagels nodig zijn. Soms beperkt de
psoriasis zich alleen tot de nagel en zijn er
verder geen huidklachten. De kans op het ontstaan
van nagelpsoriasis is groter boven de 40 jaar en
bij artritis
psoriatica.
 |
 |
 |
| nagel
psoriasis |
nagel
psoriasis |
nagel
psoriasis |
Psoriasis pustulosa
Psoriasis pustulosa (generalisata), ook
wel de ziekte van Von Zumbusch genoemd, is een zeldzame vorm van psoriasis,
waarbij talloze puskopjes ontstaan onder de
huid, die daarna afschilfert. Vaak zijn de
puskopjes aan de randen van de psoriasisplekken
te zien. Ze kunnen als golven over de huid gaan.
Er kan een volledig rode huid (erytrodermie) bij
ontstaan. Vanwege de grote hoeveelheden
puskopjes op de huid kunnen er algemene
ziekteverschijnselen zijn (koorts, vermoeidheid,
zich ziek voelen).
Er kunnen ook alleen
op de handpalmen en voetzolen puskopjes
voorkomen. In dat geval spreekt men van de
ziekte van Andrews en Barber
of pustulosis palmoplantaris. Men denkt dat dit
toch een ander ziektebeeld is dan psoriasis,
omdat het vooral gezien wordt bij vrouwen die
roken.
 |
 |
 |
| psoriasis
pustulosa |
psoriasis
pustulosa |
psoriasis
pustulosa |
Erytrodermie op basis van
psoriasis
Erytrodermische psoriasis
is een zeldzame vorm van psoriasis waarbij
vrijwel de gehele huid rood (erytrodermie) en
schilferend is. Patiënten met erytrodermie
voelen zich ziek, hebben koude rillingen en veel
dorst omdat ze via de huid warmte en vocht
verliezen. Soms is er ook een eiwit tekort. Vaak
is opname in het ziekenhuis nodig.
 |
 |
| erytrodermie |
erytrodermie |
Gewrichtsklachten (artritis
psoriatica)
Naar schatting 5-40% van
de psoriasispatiënten heeft ook last van gewrichtsklachten. Dit
wordt artritis psoriatica genoemd of psoriasis arthropathica.
De reumatoloog ziet ook patiënten die alleen artritis psoriatica
hebben en geen of heel weinig psoriasis. Het
hebben van gewrichtsklachten heeft consequenties
voor de behandeling, het liefst wordt dan een
systemisch middel gegeven dat zowel voor de
psoriasis als de gewrichtsklachten helpt.
HOE WORDT DE DIAGNOSE
PSORIASIS GESTELD ?
De diagnose kan meestal worden
gesteld op de kenmerkende afwijkingen. In een
enkel geval zal onder plaatselijke verdoving een
stukje huid weggenomen worden voor microscopisch
onderzoek (een
biopt).
WAT IS DE OORZAAK VAN PSORIASIS ?
Bij psoriasis is er een ontsteking gaande in
de huid. Cellen van het afweersysteem, de witte
bloedcellen (lymfocyten en leukocyten), zijn
verhoogd actief in de huid. Het is niet bekend
waarom ze zo actief zijn. Soms wordt de reactie
uitgelokt door een infectie met keelbacteriën
(Streptokokken), door een beschadiging van de
huid, of door een geneesmiddel, maar meestal is
er geen enkele verklaring te vinden voor de
ophoping van deze ontstekingscellen. De
lymfocyten produceren stofjes, signaal-eiwitten
of cytokinen genaamd, die allerlei effecten
hebben: ze zetten de vaten open waardoor de huid
rood wordt. Ze veroorzaken een versnelde
celdeling van de huidcellen waardoor de huid
dikker wordt en gaat schilferen. Ze trekken nog
meer ontstekingscellen naar het gebied waardoor
er zelfs puskopjes kunnen ontstaan.
WIE KAN PSORIASIS KRIJGEN ?
Psoriasis komt vaak voor, bij circa 2 tot 3% van de Nederlandse
bevolking. In landen met een zonnig klimaat komt
het minder vaak voor. Mannen en vrouwen krijgen
het even vaak. Het komt bij alle rassen voor,
maar vaker bij mensen met een lichte huidskleur.
Aziaten en Afrikanen hebben het minder vaak.
Erfelijke aanleg speelt een rol bij psoriasis. De
kans op het krijgen van psoriasis neemt toe als
het in de familie zit. Wanneer één van de ouders
psoriasis heeft, is de kans voor het kind om ook
psoriasis te krijgen circa 15%. Hebben beide
ouders psoriasis dan is de kans 50%. Psoriasis kan op elke leeftijd
ontstaan, maar meestal begint het tussen het 20e
en 30e levensjaar, soms pas na het 50e jaar. Bij
mensen die psoriasis op jonge leeftijd krijgen
verloopt de ziekte vaak wat ernstiger. Psoriasis
is niet besmettelijk.
WAARDOOR KAN PSORIASIS WORDEN UITGELOKT
?
Psoriasis kan
ontstaan na een keelontsteking met streptokokken
(angina). Dit komt vooral voor bij kinderen en
jonge volwassenen. Binnen enkele dagen ontstaat
een uitslag van klein 2-10 mm grote bultjes, die
later overgaan in schilferende psoriasis plekjes
(psoriasis guttata). Psoriasis kan ook ontstaan
in een kras in de huid, op een plek waar veel
aan gekrabt is, in of rond wonden, en in of rond
een operatielitteken. Dit wordt het
‘Köbner-fenomeen’ genoemd. Ook geneesmiddelen
kunnen psoriasis uitlokken of verergeren. Dit
wordt vooral gezien bij bètablokkers (bij hoge
bloeddruk), lithium (tegen
manische depressie), interferon (onder andere
tegen chronische leverontsteking en multipele
sclerose), en sommige middelen tegen malaria.
Een psoriasis of psoriasis-achtige reactie kan
ook worden uitgelokt door TNF-remmers zoals
infliximab en adalimumab. Patiënten met reuma of
de ziekte van Crohn die deze middelen gebruiken
krijgen dan opeens psoriasis. Dat is heel
vreemd, want normaal worden deze TNF-remmers
juist gebruikt als behandeling voor psoriasis.
Deze zeldzame bijwerking wordt een 'paradoxale
psoriatiforme reactie' genoemd. Men neemt aan
dat ook stress psoriasis kan uitlokken of
verergeren.
HOE WORDT PSORIASIS BEHANDELD ?
Er
zijn in principe 3 soorten behandeling:
1.
Lokale therapie: het insmeren van de plekken met
een crème, zalf, gel of lotion, waarin meestal
een medicijn zit dat de psoriasis onderdrukt.
2. Behandeling met (ultraviolet)
licht (UVB therapie), soms in
combinatie met medicijnen (PUVA therapie).
3.
Systemische therapie: behandeling met medicijnen
die als tabletten of capsules door de mond
worden ingenomen, of door middel van injecties
of een infuus worden toegediend. Deze medicijnen
komen zo via het bloed in de huid terecht.
HOE WORDT EEN KEUZE GEMAAKT
VOOR EEN BEHANDELING ?
De
keuze voor een bepaalde behandeling hangt af van
de ernst, de uitgebreidheid, de vorm, de plaats,
de hinder die de psoriasis veroorzaakt, en van de wens van de patiёnt.
Soms gaat het om praktische zaken (kan iemand
regelmatig langskomen voor lichttherapie of
dagbehandeling). Het kan ook zijn dat u bepaalde
geneesmiddelen niet mag hebben vanwege andere
aandoeningen of interacties met geneesmiddelen
die u al gebruikt.
Als er maar enkele
plekken zijn dan is lokale
therapie (zalven en crèmes) vaak voldoende. Bij
ernstiger vormen van psoriasis worden lichttherapie en systemische therapie
(pillen en injecties) gebruikt. Dagbehandeling
is ook een optie. Vaak worden behandelingen
gecombineerd. De behandeling met biologicals
(injecties of infuus) is
relatief nieuw. Voordat
biologicals worden voorgeschreven moeten volgens
de richtlijnen eerst de gewone behandelingen geprobeerd zijn,
en het moet gaan om ernstige psoriasis. Dat heeft
te maken met de hoge kosten van deze
geneesmiddelen, maar het gaat niet alleen om
geld: het zijn ook middelen die
ingrijpen in het immuunsysteem.
LOKALE (UITWENDIGE)
BEHANDELINGEN
Vette
crèmes en zalven, badolie, lotions
Het vet houden van de huid is goed, dit gaat de
schilfering tegen en herstelt de huid.
Producten om
schilfers te verweken
Op de
hoofdhuid, maar ook op de romp of op de
handpalmen en voetzolen kunnen dikke
schilferlagen ontstaan. Er zijn speciale
producten om deze lagen los te weken. Voor de
hoofdhuid bestaan er uitwasbare lotions en
crèmes. Vaak wordt er salicylzuur of ureum
toegevoegd aan deze producten.
Calcipotriol en calcitriol (vitamine D3-preparaten)
Calcipotriol (Daivonex) en calcitriol (Silkis) werken in op de celdeling
en celgroei in de opperhuid, minder op de
ontsteking. De plekken moeten 1-2 x daags worden
ingesmeerd. Het kan 2-4 weken
duren voordat het begint te werken. Eerst vermindert de schilfering, daarna
worden de plekken vlakker en minder rood. Het maximale resultaat
wordt na ongeveer 6 tot 8 weken bereikt.
Deze
behandeling wordt vaak gecombineerd met
corticosteroïden. Er zijn ook
combinatiepreparaten die beide componenten
(calcipotriol en corticosteroïden) bevatten
zoals betamethason / calcipotriol
zalf. Calcipotriol / betamethason is verkrijgbaar als zalf en als
een gel. De gel variant is beschikbaar in een
flacon en applicator en kan zowel op het lichaam
als op de behaarde hoofdhuid toegepast worden.
Eén keer daags aanbrengen is genoeg, na circa 4 weken
is het effect maximaal.
Corticosteroïden
Corticosteroïden behoren tot
de meest gebruikte middelen tegen psoriasis.
Vooral de sterkere preparaten zijn zeer
effectief en werken snel. Corticosteroïden zijn verwant aan stoffen die het
lichaam zelf maakt, de
bijnierschorshormonen. Daarom worden ze ook wel
hormoonzalven genoemd. Zij worden toegepast in
lotion, crème, zalf of gel. Soms worden deze
middelen ook toegepast onder ‘occlusie’. Dat wil
zeggen onder een pleister of verband, zodat ze
beter werken.
Corticosteroïden zijn er in verschillende
sterkten. Bij lichte
vormen van psoriasis wordt een zwak of matig
sterk werkend corticosteroïd (klasse 1 en 2)
gegeven. Bij een verergering kan kortdurend
worden overgegaan op sterkwerkend corticosteroïd
(klasse 3). De zeer sterk werkende preparaten
(klasse 4) worden alleen ingezet bij ernstige
vormen van psoriasis bij volwassenen.
In
de beginfase wordt het corticosteroïd gedurende
enkele weken 1 of 2 maal per dag aangebracht. In
de onderhoudsfase wordt het middel nog slechts
3-4 dagen per week aangebracht en wel eenmaal
per dag. Een veel gebruikt schema is drie (of
vier) opeenvolgende dagen per week, gevolgd door
4 (of 3) dagen geen behandeling of een therapie
anders dan met corticosteroïden.
Bij veel
mensen bestaat een grote angst voor het gebruik
van corticosteroïden. De
corticosteroïden worden echter al zeer lang
gebruikt en mits juist toegepast kunnen ernstige en onherstelbare
behandelingen eigenlijk altijd worden voorkomen.
Men hoeft dus echt niet bang te zijn voor
behandeling met corticosteroïden. Het niet
behandelen veroorzaakt veel ernstigere schade
aan de huid. De meest voorkomende bijwerkingen zijn
verdunning van de huid en fijne adertjes op het
gezicht. De kans hierop wordt sterk verminderd
door na een aantal weken over te gaan op 3-4
dagen per week behandelen. Systemische
bijwerkingen kunnen ontstaan wanneer ten gevolge
van langdurige behandeling met (te) grote
hoeveelheden corticosteroïden er (te) veel
daarvan door de huid wordt opgenomen en in het
bloed terecht komt. De kans hierop is het
grootst bij kinderen. Het gevolg kan remming van
de lengtegroei zijn. Wanneer men zich houdt aan
de instructies van de dermatoloog zijn
systemische bijwerkingen eigenlijk altijd te
voorkomen.
Teerpreparaten
Koolteer wordt vervaardigd uit
steenkool en wordt al meer dan een eeuw gebruikt
voor de behandeling van psoriasis. Teer is een
oud en beproefd middel tegen psoriasis. Het
heeft invloed op de ontsteking en op de
celdeling en herstelt de huidbarrière. Het voordeel is dat het bijna geen
ernstige bijwerkingen heeft. Een enkele keer
wordt iemand allergisch voor teer, waardoor de
psoriasis kan verergeren. Soms ontstaat een
ontsteking van
de haarzakjes. Tijdens gebruik van teerpreparaten
is de huid
gevoeliger voor zonlicht.
De grootste nadelen zijn eigenlijk de
karakteristieke geur en kleur, waardoor een
behandeling met teer cosmetisch niet zo
aantrekkelijk is. In Nederland wordt koolteer
dan ook bijna niet meer gebruikt voor psoriasis,
behalve als medicinale shampoo (merknaam Denorex
RX). In sommige
dagbehandelcentra wordt teer nog gebruikt, in
combinatie met baden en licht-therapie.
Dithranol (cignoline)
Dithranol is
een synthetisch product dat voortkomt uit een
plantaardig medicijn. Dithranol wordt
al heel lang met succes bij psoriasis gebruikt. Het
remt de celdelingen. Dithranol kan langdurig op
de huid worden aangebracht, of kortdurend: 15
tot 20 minuten en daarna afwassen. De
kortdurende methode wordt het meest gebruikt. De
psoriasisplekken verdwijnen meestal na 4 tot 6
weken, met achterlating van een bruine
verkleuring door de zalf. Het effect houdt lang
aan. Het heeft als nadelen dat het de huid kan
irriteren en dat het vlekken geeft in kleding,
beddengoed, bad of douchebak. De behandeling wordt
vooral in dagbehandelcentra toegepast.
LICHTTHERAPIE (UVB EN PUVA)
Er zijn 2
vormen van lichttherapie: UVB en PUVA. UVB is
alleen ultraviolet B licht. PUVA is de
combinatie van ultraviolet A licht en het
innemen van psoraleen tabletten die de huid
gevoelig maken voor UVA. De
belichting vindt meestal plaats in een lichtcabine
in een dermatologische polikliniek of
behandelcentrum.
Ultraviolet licht heeft een gunstige werking op
de psoriasisplekken, omdat het de celdeling
afremt en de ontsteking positief beïnvloedt.
Lichttherapie duurt gemiddeld tussen de 6 en 12
weken, waarbij het 2 tot 3x per week wordt
gegeven. Er is een
maximum aan het totaal aantal keren dat
lichttherapie mag worden gegeven (liefst maar 1
kuur per jaar). Lichttherapie is
geschikt als meer dan 10% van
het lichaam is aangedaan, of als de lokale behandeling onvoldoende
resultaat heeft gehad of te belastend is.
Lichttherapie kan ook thuis worden toegepast via
firma's die thuis lichtkasten of panelen komen
plaatsen. Vanwege problemen met de vergoeding
daarvan wordt dit nu minder gedaan.
Dode-zee-kuur in
Israël
Er zijn op diverse plaatsen
in de wereld kuuroorden voor de behandeling van
psoriasis en andere huidziekten. De goede
resultaten van de Dode Zee kuren berusten op een
combinatie van baden in de Dode Zee (de hoge
zoutconcentratie helpt het losweken van de
schilfers) en blootstelling aan zonlicht (remt
de ontstekingsreactie). Ook de ontspanning heeft
een bijdrage. In 4 weken tijd zal bij
driekwart van de mensen de psoriasis geheel of
bijna geheel (meer dan 90%) zijn verdwenen.
Later zal de psoriasis meestal wel weer terugkomen,
maar dat is ook bij andere behandelingen het
geval.
SYSTEMISCHE THERAPIE
Systemische medicaties voor psoriasis:
- methotrexaat
- ciclosporine (Neoral)
- acitretine (Neotigason)
- fumaarzuur (Fumaraat tabletten, Psorinovo, Skilarence)
- apremilast (Otezla)
Biologicals
voor psoriasis:
- adalimumab (Humira,
Hyrimoz, Amgevita, Hukyndra, Idacio, Yuflyma)
- bimekizumab (Bimzelx)
- brodalumab
(Kyntheum)
- etanercept
(Enbrel, Benepali, Erelzi)
-
guselkumab (Tremfya)
-
infliximab (Remicade, Remsima, Inflectra, Flixabi, Zessly)
-
tildrakizumab (Ilumetri)
-
risankizumab (Skiryzi)
- secukinumab (Cosentyx)
- ustekinumab (Stelara, Imuldosa, Pyzchiva, Steqeyma, Uzpruvo, Wezenla)
- ixekizumab (Taltz)
Methotrexaat
Methotrexaat
wordt al 60 jaar gebruikt wordt voor
de behandeling van ernstige psoriasis, wanneer
lokale therapie en lichtbehandelingen niet
genoeg helpen. Het remt
de celdeling en de
ontstekingsreacties en onderdrukt het
afweersysteem. Het kan als pil of als injectie worden gegeven. Het
werkt ook goed bij artritis psoriatica. De
gebruikelijke dosering is 1 keer per week 10-15
mg (maximaal 22.5 mg per week). Het middel moet
op een vaste dag van de week worden ingenomen,
en de dag erna moet 5 mg foliumzuur worden
ingenomen. Het werkt niet meteen, het kan 6-8
weken duren. Als het werkt wordt de dosering
verlaagd naar de laagste mogelijke hoeveelheid
die nog werkt. Let goed op, methotrexaat wordt
maar 1 keer per week ingenomen! In ziekenhuizen
en verpleeghuizen gaat dat nog wel eens verkeerd
door de elektronische voorschrijfsystemen.
Ciclosporine (Neoral)
Ciclosporine) wordt al
ruim 20 jaar gebruikt bij
psoriasis. Het remt onder andere de deling van
T-lymfocyten, die bij psoriasis een belangrijke
rol spelen. De effectiviteit is afhankelijk van
de dosering: hoe hoger de dosis, hoe beter het
resultaat. De gebruikelijke dosering is 3-5 mg per kg lichaamsgewicht per dag, meestal
wordt begonnen met 2 x daags 100 mg. Voor de duur van
de behandeling wordt meestal een maximum van 2
jaar aangehouden in verband met de bijwerkingen die op de lange
termijn kunnen optreden, zoals nierfunctiestoornissen,
een hoge bloeddruk en de ontwikkeling van
huidkanker en wratten.
Acitretine (Neotigason)
Acitretine behoort tot de van
vitamine A afgeleide medicijnen (ook wel
retinoïden). Acitretine wordt al
30 jaar gebruikt voor psoriasis. Het
medicijn gaat de te snelle celdeling tegen,
remt de abnormale verhoorning van
de huid, en remt de
ontsteking. De dosering is afhankelijk van de vorm van
psoriasis en het gewicht van de patiënt. Meestal
kiest men voor 35 mg per dag. Bij vrouwen wordt
gestart na een maand betrouwbare anticonceptie,
tijdens de menstruatie of na een negatieve
zwangerschapstest. De capsules kunnen het beste
tijdens de maaltijd worden ingenomen, met water
of wat melk. Door het middel tijdens het eten in
te nemen, verloopt de opname beter. De meest voorkomende
bijwerking is droge lippen en een droge huid. Een zeer ernstige
bijwerking is dat het middel de ongeboren vrucht
van zwangere vrouwen kan misvormen. Voor
zwangere vrouwen is het middel daarom absoluut
verboden. Dit geldt ook voor vrouwen die zwanger
willen worden: pas 24 maanden na het stoppen met
acitretine levert het middel geen extra risico’s
meer op voor de ongeboren vrucht. Overigens
heeft acitretine geen invloed op de
vruchtbaarheid van mannen en vrouwen.
Fumaarzuur
Fumaraten zijn al heel lang in gebruik in
Duitsland, maar in Nederland werden ze voorheen
niet zoveel gebruikt, daarom is het ook niet
geregistreerd in Nederland. De laatste jaren is
dat aan het veranderen: fumaarzuur wordt steeds
meer gebruikt en is op weg om samen met
methotrexaat een eerste keus systemisch middel
te worden voor psoriasis. Fumaraten
remmen de versnelde celdeling en de
ontstekingsactiviteit. Fumaarzuur is beschikbaar
als tabletten van 30, 120 en 240 mg. De dosering
moet langzaam worden opgebouwd naar maximaal 3 x
daags 240 mg, en daarna als het werkt worden
verlaagd naar de laagste hoeveelheid die nog
werkt. De meest voorkomende
bijwerkingen zijn maagdarmklachten (maagpijn,
buikpijn en diarree), opvliegers, jeuk,
vermoeidheid, misselijkheid, stijging van het
cholesterolgehalte in het bloed en afname van witte bloedcellen.
Apremilast (Otezla)
Apremilast is sinds 2015 beschikbaar. Het remt
de werking van verschillende stoffen (TNF-α,
IL-23, IFN-alpha, IFN-gamma) die een rol spelen
bij psoriasis. De gebruikelijke dosering is 2x
per dag een tablet van 30 mg, na een
opbouwschema (dag 1: 10 mg, dag 2: 20 mg, dag 3:
30 mg, dag 4: 40 mg, dag 5: 50 mg, daarna 2 x
daags 30 mg).
Biologische geneesmiddelen (biologicals)
Biologicals zijn
eiwitten die door levende cellen zijn
geproduceerd en die door moderne laboratorium technieken tot
stand zijn gekomen. Ze grijpen in op specifieke
plaatsen in het immuunsysteem en remmen zo de
ontsteking bij psoriasis.
Biologicals kunnen worden voorgeschreven voor
matige tot ernstige vormen van plaque psoriasis
waarbij de gewone behandelingen zoals zalven,
lichttherapie en systemische therapieën (waaronder ciclosporine
of methotrexaat) niet werken of niet kunnen
worden gegeven vanwege bijwerkingen. De
biologicals zijn nog niet zo lang op de markt,
ongeveer sinds 2005. Er komen jaarlijks nieuwe
middelen bij. De biologicals behoren tot de dure
geneesmiddelen. Ze kunnen 15.000 tot 30.000 euro
per jaar kosten. Daarom mogen ze niet zomaar
worden voorgeschreven. Bovendien grijpen ze in
op het afweersysteem, waardoor bijwerkingen
kunnen optreden zoals het opvlammen van
tuberculose of andere infecties. Voordat
biologicals worden gestart moet gecontroleerd
worden of de patiënt een sluimerende tuberculose
zou kunnen hebben, door middel van een
röntgenfoto, Mantoux en bloedonderzoek. Zie ook
de folder
biologicals bij psoriasls.
Etanercept (Enbrel, Benepali)
Etanercept is een TNF-alfa remmer. TNF-alfa is
een stof (cytokine) die een rol speelt bij de
ontsteking in de huid bij psoriasis. Het wordt
via een injectiespuit of via een injectiepen
toegediend, door de patiënt zelf. De gebruikelijke dosering is 2 x per
week 25 mg of 1 x per week 50 mg. Eventueel kan
de dosering worden verhoogd tot 2 x per week 50
mg (daar gelden wel financiële beperkingen
voor).
Adalimumab (merknaam
Humira)
Adalimumab is ook een
TNF-alfa remmer. Het wordt via een injectiespuit
of via een injectiepen toegediend, door de
patiënt zelf. De
gebruikelijke dosering is eens per 2 weken 40
mg.
Infliximab (Remicade,
Remsima, Inflectra)
Adalimumab is
ook een TNF-alfa remmer. Het wordt via een
infuus in het ziekenhuis of in een
behandelcentrum toegediend. De gebruikelijke
dosering is 5 mg per kg lichaamsgewicht eens per
2 maanden. Bij het opstarten wordt het vaker
gegeven, op week 0, week 2, week 6 en daarna om
de 8 weken (2 maanden).
Ustekinumab (Stelara)
Ustekinumab remt interleukine 12 en
interleukine 23, die ook een belangrijke rol
spelen bij het op gang brengen en onderhouden
van ontstekingen. De gebruikelijke dosering is
45 mg eens per 3 maanden. Bij het opstarten
wordt het vaker gegeven, op week 0, na 4 weken
en daarna om de 12 weken (3 maanden). Patiënten
die zwaarder zijn dan 100 kilo krijgen een hogere
dosis (90 mg). De injecties worden meestal door
de verpleegkundigen op de poli gegeven. Dit uit
angst dat er iets mis zou kunnen gaan als de
patiënt het zelf doet.
Secukinumab
(Cosentyx)
Secukinumab remt
interleukine IL-17A, ook een stof (cytokine) die
een rol speelt in het ontstekingsproces bij
psoriasis. Het is sinds 2015 beschikbaar. De
gebruikelijke dosering is 300 mg eens in de 4
weken, na een oplaadschema (300 mg (2 spuiten
van 150 mg) in week 0,1,2,3, daarna 300 mg eens
in de 4 weken).
Ixekizumab
(Taltz)
Ixekizumab remt ook interleukine IL-17A. Het
middel is sinds 2016 beschikbaar. De
gebruikelijke dosering is 80 mg per 4 weken, na
een oplaadschema (2 x 80 mg in week 0, 80 mg in
week 2,4,6,8,10,12, daarna 80 mg per 4 weken).
WAT
ZIJN DE VOORUITZICHTEN ?
psoriasis verloopt onvoorspelbaar, het geneest niet
spontaan en men heeft er levenslang last van. De
activiteit varieert,
periodes van verbetering en
verergering wisselen elkaar af. Met behandeling
worden de verschijnselen onderdrukt.
WAT
KUNT U ZELF NOG DOEN ?
Een van de
dingen die u zelf kan doen, is de huid steeds
zorgvuldig insmeren. Het vet houden van de huid
met crèmes en zalven is goed voor de huid. Ook
baden met toevoeging van badolie is nuttig. Het insmeren moet een
dagelijkse routine worden, en dat is niet
makkelijk vol te houden. Probeer niet te
krabben, omdat daardoor soms nieuwe
psoriasisplekken kunnen ontstaan. Verder moet u proberen
om niet te zwaar te worden. Patiënten met
psoriasis hebben een aanleg voor overgewicht.
Dat is niet bevorderlijk voor de gezondheid en
het staat ook de behandeling in de weg. Insmeren
wordt lastig en van geneesmiddelen voor
psoriasis zijn hogere doseringen nodig, waardoor
er meer bijwerkingen ontstaan of waardoor de
middelen niet meer goed werken. Psoriasis kan
een negatief effect hebben op de algemene
gezondheid, op de kwaliteit van leven, en op uw
stemming. Bedenk of het nodig is om daarover te
praten met iemand, bijvoorbeeld met een
psycholoog.
AANVULLENDE INFORMATIE
De
Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en
Venereologie (NVDV)
heeft een zeer uitgebreide folder gemaakt waarin 117
vragen van patiënten over psoriasis worden
beantwoord:
117 vragen over psoriasis.
Deze tekst is ook gebruikt als basis van deze
folder.
|
