|
URTICARIA (NETELROOS, GALBULTEN) |
 |
WAT IS HET ?
Urticaria (urtica =
brandnetel) is de medische naam voor netelroos
of galbulten. Het is een zich in korte tijd
ontwikkelende, vaak heftig jeukende uitslag van
de huid, die begint met rode vlekjes en daarna
in verdikte bleke plekken kan overgaan. De
huidafwijkingen kunnen al of niet samenvloeien
tot grotere vlakke plakkaten. In feite betreft
het een vochtophoping in de bovenste laag van de
huid doordat de kleine haarvaatjes in de huid
zich verwijden (de rode fase) waarna door
lekkage het vocht in de weefsels terecht komt
(bleke fase).
Eén zo'n plek noemen we een
urtica of kwaddel; het ziektebeeld in zijn
geheel heet urticaria. Deze reactie is in het
algemeen wel vervelend, maar meestal niet van
ernstige aard, omdat het proces zich vrijwel
steeds na enkele uren weer herstelt. De
aanvankelijk jeukende plekken trekken dan
geleidelijk weg.
Urticaria is een vaak
voorkomende huidreactie. Een kwart van de
bevolking zal in de loop van zijn/haar leven
hiermee worden geconfronteerd. De oorzaken lopen
uiteen en de aandoening komt op alle leeftijden
voor, zowel bij mannen als bij vrouwen.
HOE ONTSTAAT HET ?
Er zijn duizend
en één oorzaken van urticaria. Bij het ontstaan
ervan blijkt histamine een belangrijke rol te
spelen, niet alleen omdat het de bloedvaten
verwijdt, maar ook omdat het jeuk veroorzaakt.
Behalve histamine spelen ook andere
lichaamseigen stoffen een rol bij het ontstaan
van netelroos. Dergelijke stoffen liggen klaar
in bepaalde "opslagplaatsen" (voornamelijk
mestcellen) die in de huid aanwezig zijn. Onder
invloed van prikkels van uiteenlopende aard
worden ze daaruit vrijgemaakt.
Zo'n
prikkel kan het innemen van een medicijn of
voedingsmiddel zijn, maar ook een infectie, het
leveren van lichamelijke inspanning of de
inwerking van zonlicht op de huid. Veelal is de
aard van de prikkel niet bekend en lukt het ook
niet om deze op te sporen. Normaal brengen
bovengenoemde prikkels geen reactie teweeg,
omdat eventuele nadelige effecten door het
lichaam worden geneutraliseerd. Verloopt dit
proces minder goed, dan kan urticaria ontstaan.
Ook kunnen meerdere prikkels tegelijkertijd
aanwezig zijn.
Voor zover de prikkels
bekend zijn worden deze meestal ingedeeld in de
volgende groepen:
- geneesmiddelen (vooral
pijnstillers, zoals aspirine, antibiotica en
röntgencontrastmiddelen)
- acute- en
chronische infecties (vooral veroorzaakt door
bacteriën en parasieten)
- fysische prikkels
(lichamelijke inspanning, lokale druk op de
huid, koude, warmte, zonlicht)
-
voedseltoevoegingen (vooral kleurstoffen,
conserveringsmiddelen en smaakversterkers)
-
allergie voor voedingsmiddelen (vooral eieren,
schaaldieren en fruit)
- allergie voor
ingeademde producten (schimmelsporen, dierlijke
huidschilfers, oplosmiddelen, formaldehyde)
-
insectensteken en beten (vlooien, mijten,
luizen, muggen, wespen)
-.interne ziekten
(stofwisselingsziekten, hormonale stoornissen,
auto-immuunziekten
- contact op de huid met
bepaalde stoffen (zoals planten, rubber,
chemicaliën, dierlijke eiwitten en crèmes).
Ofschoon er geen duidelijke erfelijke aanleg
bestaat, kan het verschijnsel zich in bepaalde
families vaker voordoen dan gebruikelijk is. Dit
is bijvoorbeeld het geval bij bepaalde
urticariatypen, zoals de zogenoemde
koude-urticaria en zonlicht-urticaria.
WAT ZIJN DE VERSCHIJNSELEN ?
Urticaria
kan zich voordoen in de vorm van speldeknopgrote
jeukende rode bultjes, dubbeltjes- tot
guldengrote bleke plekken, grillig begrensde
samenvloeiende schijven en handgrote bleke
plakkaten die zich kunnen verplaatsen. Al deze
licht verheven plekken worden ook wel kwaddels
genoemd, waarmee de verdikking van de huid wordt
aangegeven.
Er is geen bepaalde
voorkeursplaats: urticaria komt even vaak voor
op armen, benen, romp en in het gelaat. Wanneer
men gevoelig is voor lokale druk zullen de
kwaddels wel vaker te zien zijn op de
drukplaatsen van kleding; bij contact-urticaria
zijn de handen en het gelaat meestal betrokken.
Urticaria door insectenbeten zit meestal op
onderarmen en onderbenen.
ANDERE
VORMEN VAN URTICARIA
De vorm van
urticaria waarbij kleinere jeukende bultjes op
de voorgrond staan, ontstaat vooral na
inspanning of emotionele stress. Men spreekt dan
wel van inspanningsurticaria.
Een onschuldige
maar vervelende variant is urticaria factitia.
Daarbij ontstaan in reactie op druk of wrijven
van de huid jeukende streepvormige kwaddels die
na enige tijd weer spontaan wegtrekken. Met een
stomp voorwerp schrijvend over de rug zijn ze
reeds op te wekken. Dit verschijnsel noemt men
hierom ook wel positief dermografisme. Dit komt
in meer of mindere mate bij 3-5% van de
bevolking voor en men kan er langdurig last van
hebben. Urticaria factitia is een klassiek
voorbeeld van een regelsysteem dat niet geheel
in balans is. Vaak liggen hier verschillende
oorzaken aan ten grondslag.
Een andere
bijzondere vorm van urticaria is de eerder
genoemde koude-urticaria. Dit treedt
bijvoorbeeld op bij zwemmen. Dit kan zelfs tot
gevaarlijke situaties leiden (verdrinken)
wanneer een meer gegeneraliseerde reactie met
bloeddrukdaling en bewustzijnsverlies ontstaat.
Koude-urticaria kan worden opgewekt door
ijsblokjes gedurende enige tijd op de huid te
houden.
HOE WORDT DE DIAGNOSE
GESTELD ?
Urticaria wordt door artsen
gemakkelijk herkend. De arts zal eerst
informeren naar veel voorkomende oorzaken
wanneer u hem voor het eerst dit probleem
voorlegt. Het al pratend samen napluizen van een
mogelijke oorzaak lost een groot aantal gevallen
reeds op, zonder dat nader onderzoek
noodzakelijk is.
Pas wanneer de aandoening
hardnekkig blijkt te zijn, kan verder onderzoek
nodig zijn. Hoe dit onderzoek eruit ziet hangt
mede af van de bij de ondervraging verkregen
aanwijzingen, de speurzin en ervaring van de
onderzoeker. Met behulp van een bloedonderzoek
kan er op zeer veel manieren naar een oorzaak
worden gezocht. Ook kunnen röntgenfoto's,
bacteriekweken, onderzoek van urine en
ontlasting, allergietests en provocatietests
aanwijzingen opleveren voor een of andere
oorzaak. Dit alles neemt de nodige tijd (soms
wel enige maanden) in beslag voordat alle
eventuele oorzaken systematisch zijn nagekeken.
Het belang van een diepgaand onderzoek is ook
mede afhankelijk van de hinder die u ondervindt
in uw dagelijkse activiteiten en het op normale
wijze kunnen uitvoeren van uw werkzaamheden.
WAT IS DE BESTE BEHANDELING?
Veelal zijn geneesmiddelen, die de werking van
de regelstof histamine blokkeren effectief
werkzaam. Deze geneesmiddelen worden
antihistaminica genoemd. In het verleden hadden
zij bij een deel van de gebruikers een
vervelende bijwerking, namelijk dat men er suf
of slaperig van werd. Tegenwoordig zijn er
antihistaminica, die dit effect niet meer
hebben.
Bij kinderen kan een dergelijk middel
in de vorm van een drankje worden gegeven;
ouderen krijgen meestal capsules of tabletten.
Indien het de verwachting is, dat de huidreactie
met enkele dagen zal aflopen, kan ook goed
gebruik gemaakt worden van jeukstillende lotion
of een schudsel.
De chronische uitingsvormen
van urticaria vereisen soms een langdurig
gebruik van antihistaminica of een combinatie
met andere geneesmiddelen.
WAT ZIJN
DE VOORUITZICHTEN ?
In de meeste gevallen
is de huidreactie van korte duur (acute
urticaria). Zelfs zo kort dat de verschijnselen
alweer weg zijn, voordat men besloten heeft naar
de huisarts te gaan. Niettemin zijn er mensen
bij wie de reactie meerdere dagen achtereen
telkens opnieuw optreedt en zelfs weken tot
maanden achtereen aanwezig blijft (chronische
urticaria). In dat geval kan de aandoening zeer
hinderlijk worden en verder onderzoek vereisen
om een oorzaak op te sporen en zo mogelijk uit
te schakelen. In de meeste gevallen wordt
echter, ondanks intensief speurwerk,
uiteindelijk geen oorzaak gevonden.
|
