|
VERSTANDIG ZONNEN |
 |
Er wordt veel gezegd en geschreven over
zonlicht en zonnebaden, over het gebruik van
zonnebanken en van zonnebrandcrèmes (ook wel:
antizonnebrandcrème of zonnemelk). In deze
folder komt een aantal veel gestelde vragen aan
bod, over de goede en minder goede kanten van
blootstelling van de huid aan ultraviolet (UV)
licht.
WAT WORDT ER BEDOELD MET
HUIDTYPES ?
Mensen met een licht
huidtype verbranden sneller dan de donkere
types. Men onderscheidt gewoonlijk 6 huidtypes:
1. verbrandt zeer snel, wordt niet of nauwelijks
bruin
2. verbrandt snel, wordt langzaam
bruin
3. verbrandt niet snel, wordt
gemakkelijk bruin
4. verbrandt bijna nooit,
bruint zeer goed (mediterrane/Middellandse Zee
huidtypes)
5. verbrandt nooit, van nature
een donkere huidskleur (Aziatische huidtypes)
6. verbrandt nooit, van nature een zeer donkere
huidskleur (Zwarte huidtypes)
|
Huidtype |
Beschermingsfactor |
Voorbeelden |
Huidtype 1
Verbrandt snel en
wordt (bijna) niet bruin.
Lichte huid,
vaak
sproeten,
haar rossig of
lichtblond haar,
lichte kleur ogen. |
Gebruik
minimaal beschermingsfactor
18-20 om ongeveer
drie uur in de zon
door te
brengen.
Veiliger is het om
factor 30 te gebruiken. |
 |
 |
 |
Huidtype 2
Verbrandt snel,
wordt langzaam bruin.
Lichte huid,
blond haar,
lichte ogen.
|
Gebruik minimaal
beschermingsfactor
10-12 om ongeveer
drie uur in de zon
door te brengen.
Veiliger is het om
factor 15-20
te gebruiken. |
 |
 |
 |
Huidtype 3
Verbrandt zelden,
wordt gemakkelijk
bruin.
Licht getinte huid,
donker tot bruin
haar, vrij donkere
ogen.
|
Gebruik minimaal
beschermingsfactor
5-7 om ongeveer
drie uur in de zon
door te brengen.
Veiliger is het om
factor 10-15
te gebruiken. |
 |
 |
 |
Huidtype 4
Verbrandt bijna nooit,
bruint zeer goed.
Getinte huid,
donker
haar,
donkere ogen.
Mediterrane type. |
Gebruik minimaal
beschermingsfactor
4-5 om ongeveer
drie uur in de zon
door te brengen.
Veiliger is het om
factor 5-10
te gebruiken. |
 |
 |
 |
Huidtype
5
Aziatisch, goed
bestand tegen
zon.
|
Hoeft bijna geen
anti-zonnebrand
middelen
te gebruiken. |
 |
 |
 |
Huidtype
6
Zwarte huid,
zeer goed
bestand
tegen zon. |
Hoeft geen
anti-
zonnebrand
middelen
te gebruiken. |
 |
 |
 |
| Kinderen tot 16 jaar |
Kinderen moeten
zo min mogelijk
in de zon komen.
Als ze
in de zon
gaan moeten ze een
beschermingsfactor
20 tot 30 gebruiken. |
 |
 |
 |
Foto's: Flickr - Pixabay - Pexels - Wikimedia
(Creative Commons License 1.0
/ 2.0
/ 3.0
/ 4.0)
WAT IS HET VERSCHIL TUSSEN ECHT ZONLICHT EN
EEN ZONNEBANK ?
Zonlicht bestaat uit
infrarood licht (dat we voelen als warmte),
zichtbaar licht en ultraviolet (UV) licht. Het
ultraviolette gedeelte wordt, afhankelijk van de
golflengte, in 3 soorten onderverdeeld: UVA
(400-320 nm), UVB (320-290 nm) en UVC (290-200
nm). Hoe korter de golflengte, hoe schadelijker
voor de huid. UVC is dus het schadelijkst, maar
wordt volledig uit de dampkring gefilterd door
de ozonlaag. UVB dringt door tot in de opperhuid
en UVA tot in de lederhuid. Zonlicht bestaat
voor meer dan 95% uit UVA en een klein deel UVB.
Zonnebanken stralen vooral UVA uit en een heel
klein beetje of zelfs geen UVB. Zonnebanken
hebben dus grotendeels dezelfde eigenschappen
als natuurlijk zonlicht.
IS EEN
GEZOND KLEURTJE OOK ECHT GEZOND ?
Een
zongebruinde huid wordt dikwijls gezien als een
teken van gezondheid, bijvoorbeeld omdat het kan
betekenen dat je veel in de “gezonde
buitenlucht” bent geweest. Vooral vroeger
betekende een bleke huidskleur dikwijls dat
iemand ziek was of bijvoorbeeld bloedarmoede
had.
Zodra zonlicht op de huid komt,
ontstaat er een ontstekingsreactie en een
beschadiging van de huidcellen, inclusief het
erfelijk materiaal (DNA) in die cellen. Het
bruinen van de huid is een beschermingsreactie
tegen die door UV-licht veroorzaakte
beschadiging. Als een huid zongebruind is, is er
dus altijd ook schade aan cellen of DNA
opgetreden. Een zongebruinde huid is dus in
feite een zonbeschadigde huid.
Een “gezond
kleurtje” is dus - in elk geval voor de huid
zelf - niet altijd echt gezond.
BESCHERMT EEN ZONNEBANK KUUR VÓÓR DE VAKANTIE
TEGEN VERBRANDEN ?
UVA-licht zorgt voor
een relatief snelle bruining door een
verandering in het al aanwezige huidpigment
(melanine). Dit is zogenoemde directe
pigmentatie, maar deze duurt slechts enkele uren
en geeft weinig bescherming. Veel belangrijker
is de bruining die pas na 3 dagen ontstaat door
toename en snellere verspreiding van het pigment
in de opperhuid. Deze vertraagde bruining wordt
veroorzaakt door UVB-licht. Tegelijkertijd wordt
de opperhuid dikker onder invloed van UVB-licht
en dat geeft extra bescherming tegen zonlicht.
Aangezien zonnebanken voornamelijk UVA-licht
uitstralen en vrijwel geen UVB-licht, beschermen
zonnebanken niet tegen zonverbranding.
JE MOET TOCH EERST VERBRANDEN VOORDAT JE BRUIN
KUNT WORDEN ?
Verbranding door langdurig
zonnebaden wordt praktisch alleen door UVB-licht
veroorzaakt, vandaar dat bijna alle
zonnebrandmiddelen UVB-filters bevatten.
UVA-stralen leiden veel minder snel tot
verbranding, maar werken wel in op de
pigmentcellen van de huid, waardoor men ook
bruin kan worden. Maar de mensen met een
lichtere huidskleur (huidtypen I, II en sommigen
met type III) moeten eerst rood worden, voordat
ze bruin willen worden. Alleen bij de hogere
huidtypen wordt het bruiningsproces in gang
gezet zonder tekenen van verbranding.
Mensen
met een lichte huid moeten dus eerst in enige
mate verbranden voordat ze bruin kunnen worden.
KAN DE HUID VERBRANDEN ALS HET BEWOLKT
IS OF WANNEER JE ONDER EEN PARASOL BLIJFT ?
Ongeveer 80% van de zonnestralen gaat door
wolken of mist heen, zodat je ook bij bewolkt
weer gemakkelijk kunt verbranden. Een
strandparasol houdt 40 tot 50% van de UV-stralen
tegen, terwijl de rest van de straling via
reflectie en verstrooiing de huid bereikt.
Bovendien laat een parasol ook straling door,
afhankelijk van het soort stof (bijvoorbeeld
nylon laat UVB door).
Zelfs bij bewolking of
bij gebruik van een parasol kan de huid dus nog
verbranden.
WAT IS HET EFFECT VAN
SNEEUW, WATER EN ZAND OP VERBRANDEN ?
Water, zand en sneeuw reflecteren het zonlicht
(zand 20%, sneeuw zelfs 80%), waardoor meer
UV-straling de huid bereikt en er dus sneller
verbranding optreedt. In het hooggebergte is de
lucht bovendien ijler, waardoor verbranding nog
gemakkelijker ontstaat. Omdat de zonkracht
toeneemt met de hoogte, is het belangrijk om
tijdens een verblijf in de bergen een
zonnebrandmiddel te gebruiken met een
aanzienlijk hogere beschermingsfactor
(bijvoorbeeld met een factor die 2x of 3x zo
hoog is als wat op zeeniveau wordt gebruikt).
Ook tijdens het zwemmen kan de huid verbranden,
omdat UV-licht gemakkelijk door helder water
doordringt. Bovendien spoelen zonnebrandcrèmes
in het water (deels) van de huid af.
Sneeuw,
water, zand en verblijf in de bergen vergroten
dus de kans op verbranden.
WAT
ZIJN DE NADELIGE EFFECTEN VAN (KUNSTMATIG EN
NATUURLIJK) ZONLICHT ?
Een onmiddellijk
effect van teveel UV-licht op de huid is
verbranding, waarbij een pijnlijke roodheid
ontstaat en soms zelfs blaren. Dit wordt
veroorzaakt door UVB-licht. Door verbrandingen,
maar ook door herhaalde (chronische) en
overmatige zonblootstelling wordt de kans op het
ontstaan van huidkanker groter. Het gaat daarbij
om een verhoogd risico op een basaalcelcarcinoom
of een plaveiselcelcarcinoom en in mindere mate
ook op een melanoom (zie ook de gelijknamige
folders).
Een ander langetermijneffect van
overmatige blootstelling aan UV-licht, is
versnelde huidveroudering. Dit wordt vooral
veroorzaakt door UVA-licht, dat het elastische
bindweefsel van de lederhuid beschadigt.
Hierdoor wordt de huid dikker en stugger en
ontstaan diepe rimpels. Bovendien gaat dit
gepaard met een wat gele verkleuring van de
huid, rode en bruine vlekken en een
onregelmatige pigmentatie (donkere en lichte
confetti-achtige vlekjes).
Mensen met een
lichte huidskleur zijn het gevoeligst voor al
deze veranderingen.
Behalve de huid, kunnen
ook de ogen schade lijden door UV-licht. De
directe beschadiging van het hoornvlies heet
sneeuwblindheid of las-ogen. Na enkele
tientallen jaren overmatige UV-blootstelling kan
staar optreden. Dat is een blijvende
vertroebeling van de lens van het oog.
HOE KAN MEN ZICH HET BESTE TEGEN DE ZON
BESCHERMEN ?
De beste en meest logische
manier om huidbeschadiging door de zon te
voorkómen, is het mijden van sterk, direct
zonlicht. Uit de zon blijven dus; in Nederland
vooral tussen 11.00 en 15.00 uur. Dichter bij de
evenaar neemt de hoeveelheid UV-licht toe. Ook
op het water, in de sneeuw en op droog zand is
de straling vanwege de reflectie sterker.
Het dragen van wijde kleding met lange mouwen en
een breed gerande hoed of pet beschermt goed
tegen de zon. Kleding die goed tegen de zon
beschermt, is dicht geweven. Met een simpele
test is dit na te gaan. Houd een kledingstuk
tegen sterk licht. Als er nog lichtpuntjes te
zien zijn, kan de bescherming tegen zonlicht te
laag zijn. Donkere kleding voelt wellicht warmer
aan, maar is wel veiliger, want het absorbeert
meer licht en dus ook meer UV-straling.
De
ogen moeten worden beschermd met een goede
zonnebril, die zowel UVA- als UVB-licht
tegenhoudt. Deze UV-bescherming wordt
veroorzaakt door een speciaal laagje dat op de
glazen wordt aangebracht en heeft niets te maken
met hoe donker de glazen zijn. Een goede
zonnebril hoeft niet duur te zijn, maar geeft
wel altijd de mate van UV-bescherming aan. Een
bril die van gewoon glas is gemaakt filtert wel
UVB maar geen UVA. Daardoor kan staar ontstaan.
In de bergen en vooral tijdens wintersport
moeten ogen ook goed van de zijkanten beschermd
worden.
KAN JE MET ZONNEBRANDCRÈME
ONBEPERKT IN DE ZON ?
Zonnebrandcrèmes
zijn niet bedoeld om langer in de zon te kunnen
blijven, maar om extra bescherming te bieden op
momenten dat zonlicht niet vermeden kan worden.
Zonnebrandmiddelen bevatten stoffen (filters)
die UV-straling absorberen of weerkaatsen. Op
een zonnebrandmiddel staat meestal een Sun
Protection Factor (SPF), die kan variëren van 2
tot 50+. Deze beschermingsfactor is het aantal
keer waarmee de verblijfsduur in de zon kan
worden vermeerderd zonder te verbranden. Alle
zonnebrandmiddelen met een hogere SPF bevatten
stoffen die als een barrière werken, zoals
zinkoxide of titaniumdioxide.
Mensen met een
lichte huid kunnen bijvoorbeeld maar vijf
minuten in de zon zitten zonder te verbranden.
Met beschermingsfactor 2 kunnen deze mensen dan
tien minuten in de zon blijven en met
beschermingsfactor 12 een uur. Bedenk wel dat de
beschermingsfactor alleen op de bescherming
tegen UVB-licht slaat! Pas sinds kort vermeldt
een aantal fabrikanten ook een
beschermingsfactor tegen UVA-licht, maar deze
bescherming is nooit zo goed als de bescherming
tegen UVB-licht. Bovendien is gebleken dat
mensen veel minder van een zonnebrandmiddel
gebruiken dan de bedoeling is. Door het
aanbrengen van een te dunne laag op de huid is
de feitelijke bescherming minder dan van de
beschermingsfactor die op de verpakking staat
aangegeven.
In het algemeen wordt aanbevolen
om tenminste een factor 15 te gebruiken. Maar
zelfs met een zonnebrandmiddel kan men dus niet
onbeperkt in de zon blijven.
HOE
VAAK PER DAG MOET EEN ZONNEBRANDCRÈME WORDEN
AANGEBRACHT ?
De beschermingsfactor
(SPF) die op een zonnebrandmiddel vermeld staat,
geldt alleen als het voldoende dik op de huid
wordt gesmeerd. Voor een gemiddeld persoon is
dat ongeveer 35ml per keer. Uit onderzoek is
gebleken dat de huid het beste tegen UV-stralen
wordt beschermd als het zonnebrandmiddel 15 tot
30 minuten van tevoren zo egaal mogelijk wordt
gesmeerd. Heel belangrijk is om dit na een
halfuur of een uur te herhalen. Daarna moet het
middel opnieuw worden aangebracht na
bijvoorbeeld zwemmen, hevige transpiratie en
afdrogen. Zonnebrandmiddelen die goed aan de
huid kleven, zoals de wat vettere watervaste
middelen, werken effectiever dan de heel dunne,
die gemakkelijk van de huid afspoelen.
Verder is het zo, dat vooral de stoffen die
tegen UVA-licht beschermen, inactief gemaakt
worden door het zonlicht en dus na enige tijd
niet goed meer werken. Het advies is dan ook om
zonnebrandcrèmes meerdere malen per dag te
smeren.
HOE WORDEN BABY'S EN
KINDEREN HET BESTE TEGEN DE ZON BESCHERMD ?
De huid van kleine kinderen is gevoeliger dan
die van volwassenen en moet dus goed beschermd
worden. Bovendien zijn de hoeveelheid zonlicht
en vooral het aantal zonverbrandingen die op de
kinderleeftijd ontstaan, bepalend voor het
risico op huidkanker op latere leeftijd.
Bescherm baby’s tot 6 maanden zo goed mogelijk
tegen direct zonlicht. Dit houdt in dat ze het
beste zoveel mogelijk uit de zon moeten worden
gehouden (zeker tussen 11.00 en 15.00 uur).
Verdere bescherming kan door middel van
bijvoorbeeld kleding, hoedjes en parasollen. De
gebruikte stoffen moeten dicht geweven zijn en
armpjes en benen bedekken. Er wordt geadviseerd
om bij baby’s tot 6 maanden géén
zonnebrandcrèmes te gebruiken.
Voor kinderen
van 6 maanden en ouder gelden in principe
dezelfde regels als voor volwassenen, dus op het
heetst van de dag uit de zon blijven, wijde
kleding met lange mouwen en een hoedje of pet.
Zonnebrandmiddelen, liefst watervast en
tenminste factor 15, kunnen het best regelmatig
opnieuw worden gesmeerd, zeker wanneer de
kinderen in het zand of het water spelen.
Babyolie biedt geen goede bescherming tegen de
zon, en kan zelfs zonbranding veroorzaken.
Ook voor kinderen is het verstandig om een
zonnebril te dragen, die tegen UVA en UVB
beschermt.
Beschermen zonnebrandmiddelen
tegen huidkanker en versnelde huidveroudering?
Zonnebrandmiddelen houden UVB-licht en deels ook
UVA-licht tegen en beschermen daarmee tegen
huidkanker en versnelde huidveroudering. Ze
kunnen huidkanker en huidveroudering echter niet
volledig voorkómen. Daar zijn twee redenen voor.
In de eerste plaats wordt niet elke vorm van
huidkanker veroorzaakt door UV-straling, en in
de tweede plaats geven zonnebrandmiddelen geen
volledige bescherming. Bovendien zorgen deze
middelen ervoor dat veel mensen hiermee juist
langer in de zon blijven, zodat de huid
ongemerkt toch een te hoge UV-dosis krijgt.
HEEFT UV-LICHT DAN ALLEEN MAAR NADELEN
?
Veel huidartsen gebruiken UV-licht als
behandeling van huidziekten zoals eczeem en
psoriasis. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de
eigenschap dat UV-licht sommige ziekteprocessen
kan remmen en jeuk kan onderdrukken.
Zonlicht veroorzaakt bij de meeste mensen een
blij gevoel, zeker in een gematigd klimaat zoals
in Nederland. Niet alleen het licht, maar ook de
warmte veroorzaakt een aangenaam gevoel. Ook is
zonlicht nodig om het lichaam goed te laten
werken. Het bekendste voorbeeld is
waarschijnlijk vitamine D: wanneer UVB-licht van
de zon op de huid schijnt, wordt vitamine D
aangemaakt. Vitamine D is nodig voor de vorming
van sterke botten. Overigens lijkt het gebruik
van zonnebrandmiddelen geen nadelig effect te
hebben op de hoeveelheid vitamine D in het
bloed.
Volgens recente onderzoeken beschermt
zonlicht via aanmaak van vitamine D ook tegen
het ontstaan van sommige vormen van kanker en
tegen bepaalde infecties. Het lijkt erop dat
matige zonblootstelling deze gunstige effecten
met zich meebrengt: de huid hoeft voor deze
effecten niet eens rood te worden. Overmatige
zonblootstelling en vooral verbranding hebben
echter alleen maar schadelijke effecten en
verhogen de kans op huidkanker.
|
