Acne keloidalis is keloïd rond haarzakjes, veroorzaakt door acne of folliculitis, en komt vooral bij personen met een donkere huid voor, met name bij mannen. De laesies veroorzaken lichte jeuk en zijn vooral cosmetisch storend. Voorkeurslokalisaties zijn borst en rug, en de nek (acne keloidalis nuchae), waar het in combinatie met ingroeiende kroesharen kan voorkomen. Kroesharen hebben de neiging om in de wand van de follikelopening te groeien, vooral na te kort scheren en met name bij scheren met scheerapparaten die het haartje eerst iets optillen en dan afscheren. De ingroeiende haren veroorzaken een ontsteking (perifolliculitis, pseudofolliculitis barbae); is er tevens aanleg voor keloïd, dan ontstaat hieruit acne keloidalis. Ook rond gewone acne kan keloïd ontstaan. De behandeling is moeizaam en bestaat vooral uit het voorkomen van nieuwe pustels, dus in geval van acne dit adequaat behandelen, zonodig met systemische therapie zoals isotretinoïne of minocycline (zie verder onder acne vulgaris). Bij acne keloidalis nuchae: haren in de nek niet te kort afscheren, anders groeien ze in. Eventueel advies / behandeling schoonheidsconsulente.



PA:
Vroege fase lijkt erg op folliculitis decalvans, perifolliculair neutrofielen, lymfocyten en plasmacellen, vooral op gedilateerde lage infundibulum en isthmus. In het eindstadium fibrous tracts en dermale fibrose (histologisch echter niet het aspect van ‘echt’ keloïdaal collageen), waarin soms haarfragmenten omgeven door reuscellen.

Therapie:
Bij acne keloidalis nuchae: haren niet te kort afscheren (tondeuze mag, maar dan wat hoger instellen). Voorkom in de nek irritatie door schurende kleding (te strakke overhemden, harde kraag, niet-schone kleding). Geen haarvet of olie gebruiken (comedogeen). Het effect van siliconen crème en sheets bij keloïd en bij acne keloidalis valt tegen.
R/ clindamycine lotion lokaal.
R/ Betadine shampoo, flacon à 120 ml, haar mee wassen 2-3 keer per week.
R/ Antibiotica gericht op stafylococcen (flucloxacilline, erytromycine, claritromycine, korte kuren 1-4 weken).
Met name bij folliculitis, zonodig combineren met Hibiscrub lokaal of Betadine shampoo.
R/ tetracyclinen onderhoudsbehandeling (doxycycline 1 dd 100-200 mg, minocycline 1 dd 100 mg, tetracycline 4 dd 250 mg, kuren van enkele maanden).
R/ minocycline 1 dd 100 mg + Topicorte lotion.
R/ Topicorte lotion of andere topicale steroïden klasse III-IV. Kan worden gecombineerd met bovenstaande behandelingen.
R/ Tretinoïneoplossing 0.05% FNA (Solutio tretinoini 0.05% FNA), eventueel 0.1% FNA, 2 dd, in combinatie met Topicorte lotion of Dermovate scalplotion.
R/ intralesionale corticosteroïden. De keloïd papels / keloïden kunnen worden ingespoten met Kenacort 10 mg/ml, eventueel 1:1 verdund met lidocaïne. (NB: luerloc + veiligheidsbril).
R/ isotretinoïne in ernstige gevallen.

Cryotherapie.
Excisie: kleine laesies met punchbiopt uitnemen, hechten, direct Kenacort inspuiten en nabehandelen met klasse III-IV corticosteroïden. Eerst klein proefgebied doen, vaak komt het opnieuw of groter terug na chirurgisch ingrijpen.
Excisie: grote keloiden ovaal excideren en laten genezen per secundam of primair sluiten. Er is altijd een risico dat het terugkomt, soms zelfs erger / groter wordt. Dit risico vermindert door het gebied na te behandelen met klasse II-IV corticosteroïd lotions, eventueel 4-wekelijks intralesionale corticosteroïden.
Laserbehandeling(CO2-laser, 1064 nm Nd:YAG laser, of 810-nm diode laser).

Variant van acne keloidalis in de nek. Dit is een bekende voorkeurslokalisatie van acne keloidalis. Komt vooral voor bij de donkere huid vanwege de combinatie van twee risicofactoren: aanleg voor keloid en aanleg voor ingroeiende haren vanwege kroeshaar. Zie verder onder acne keloidalis.





Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.