Onder acne tetrade wordt verstaan de combinatie van de volgende 4 aandoeningen:

1.	perifolliculitis capitis abscedens et suffodiens (synoniem: dissecting folliculitis)
2.	acne conglobata
3.	hidradenitis suppurativa (synoniem: acne inversa)
4.	sinus pilonidalis (haarnestcyste)

Deze 4 ziekten kunnen samen voorkomen en dan wordt dit de acne tetrade genoemd. De gemeenschappelijke factor is een blokkade van de haarfollikel (folliculaire occlusie). Synoniemen zijn follicular occlusion triad, tetrade of syndroom. Soms zijn er geassocieerde gewrichtsklachten (arthritis, spondylartritis, sternocostoclavicular hyperostosis, SAPHO syndroom), en er bestaat ook een associatie met het keratitis-ichthyosis-deafness syndroom.

De oorzaak is niet precies bekend, het waarschijnlijke mechanisme is dat de afvoergang van de haarfollikel geblokkeerd raakt en dat het haarzakje na verloop van tijd ruptureert waarna de inhoud (keratine, talg, bacteriën) een abcederende ontsteking veroorzaakt, met secundair holtes- en fistelvorming.

dissecting folliculitis	acne conglobata

hidradenitis suppurativa	sinus pilonidalis

Perifolliculitis capitis abscedens et suffodiens (dissecting folliculitis) is een ernstige destruerende ontsteking uitgaande van de haarfollikels van de hoofdhuid. De aandoening wordt ingedeeld onder de cicatriciële alopecia en veroorzaakt een cosmetisch storende blijvende kaalheid met littekenvorming.

Acne conglobata (et cystica) is een ernstige vorm van acne met littekenvorming, noduli, diepe abcessen en cysten. Het komt vooral voor op de rug en borst, en in het gelaat.

Hidradenitis suppurativa is hetzelfde als acne ectopica of inversa en is een chronisch recidiverende ernstige ontsteking uitgaande van het haartalgkliercomplex, die meestal na de puberteit begint en waarbij pijnlijke diepgelegen ontstoken laesies ontstaan in gebieden met apocriene klieren, meestal de oksels, liezen, en het anogenitale gebied.

Een sinus pilonidalis, ook wel haarnestcyste is ook een ontsteking die uitgaat van een haarfollikel, maar dan in de bilnaad. Het kan al op jonge leeftijd optreden.

Patiënten met de acne tetrade kunnen ook peri-anale fistels hebben. Ook patiënten met hidradenitis suppurativa hebben soms peri-anale fistels, vooral mannen. Het onderscheid tussen die entiteiten is niet scherp. In de nomenclatuur van chirurgen is een peri-anale fistel overigens per definitie een fistel die een verbinding heeft met het rectum. Overige fistels in dit gebied missen zowel een goede naam als een specialisme dat zich er mee bezig houdt. De fistels bij HS groeien alle kanten op, kunnen centimeters onder de huid doorlopen en vanuit perianaal gebied uitwaaieren naar de beide nates, maar ook naar de bovenbenen, scrotum en labia.


Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, AMC, Amsterdam.