Acrodynia (
ziekte van Swift-Feer, pink disease) is een zeldzame ziekte met
roze of roodpaarse pijnlijke handpalmen en voetzolen, en neurologische
klachten, die vroeger is beschreven bij kinderen. Later werd duidelijk dat acrodynia wordt
veroorzaakt door kwikvergiftiging. Kwik (metallisch kwik, kwikzilver) is
vroeger veelvuldig toegepast in meetinstrumenten, zoals thermometers, barometers,
thermostaten, bloeddrukmeters. Omdat kwik schadelijk is voor de gezondheid
mogen sinds 2003 geen kwikhoudende producten meer worden verkocht. De
producten die voor 2003 zijn verkocht mogen nog wel worden gebruikt.
Bovendien mag kwik nog gebruikt worden voor specifieke toepassingen,
waaronder fluorescentielampen, zoals spaarlampen en TL-buizen. Bij het
breken van deze voorwerpen kunnen mensen gezondheidsrisico’s lopen.
![Acrodynia (klik op foto voor vergroting) [bron: www.synapse.koreamed.org] Acrodynia](../../../afbeeldingen/acrodynia-1z.jpg) |
acrodynia |
Blootstelling kwikHet kwik dat vrijkomt bij het breken van kwikhoudende
producten is vooral gevaarlijk bij inademen. Inademing is voor deze vorm van
kwik namelijk de belangrijkste blootstellingroute, omdat 80% van het
ingeademde kwik in het lichaam wordt opgenomen. Via de mond en intacte huid
wordt deze vorm van kwik praktisch niet opgenomen. Ingeademd kwik komt
makkelijk in de hersenen, omdat het de bloed-hersenbarrière kan passeren.
Daarnaast kan het ook de placenta passeren. Als metallisch kwik eenmaal in
de hersenen of de foetus is, wordt het omgezet in kwikionen. In deze vorm
kan het daar voor lange tijd ‘gevangen’ zitten, en als gevolg hiervan
accumuleren. Kwik is bij kamertemperatuur vloeibaar, het heeft de neiging om
in kleine bolletjes bij elkaar te blijven. Kwik is bij kamertemperatuur ook
vluchtig, d.w.z. dat het verdampt. De kwikconcentratie in binnenlucht is
normaal ongeveer gelijk aan die van buitenlucht (2-3 nanogram/m3). Kwikdamp
is zwaarder dan lucht, waardoor de hoogste concentraties vlak boven de grond
voorkomen. Kwikconcentraties in binnenlucht kunnen hoger worden door het
breken van de hierboven genoemde meetinstrumenten en lampen. Door verdamping
kan vloeibaar kwik in een ruimte leiden tot langdurige blootstelling aan
kwikdamp.
Effecten kwik
Blootstelling aan hoge concentraties
kwikdamp kan acute effecten veroorzaken (effecten die binnen enkele uren
zichtbaar worden), zoals: hoesten, droge keel, ademnood, oogirritatie,
buikpijn, misselijkheid, overgeven, hoofdpijn, duizeligheid, zwakte, hoge
bloeddruk en hartslag, afname van spierreflexen. Het risico op acute
effecten van vloeibare kwik is bij kamertemperatuur gering. Als vloeibare
kwik verwarmd wordt bestaat er wel risico voor acute klachten, omdat er dan
hoge concentraties kwikdamp in de lucht kunnen ontstaan.
Langdurige
inademing van kwikdamp kan schade veroorzaken aan het zenuwstelsel en de
nieren. Neurologische symptomen zijn: verminderde zenuwgeleiding,
verminderde motoriek (b.v. oog-hand coördinatie), geïrriteerdheid,
hoofdpijn, slechte concentratie, schichtigheid, trillingen, korte termijn
geheugenverlies. Daarnaast kan het oogirritatie, fotofobie, buikkrampen, diarree,
misselijkheid, verminderde eetlust, gewichtsverlies en jeukende huid
veroorzaken.
Kinderen kunnen zogenaamde acrodynia krijgen. Dit wordt
gekenmerkt door roze gekleurde handpalmen en voetzolen, overmatig
transpireren, jeuk, pijn aan de ledematen, zwakte, geïrriteerdheid,
lusteloosheid, moeite met slapen. Ook kan kwik bij overgevoelige mensen
allergische reacties (contactdermatitis) veroorzaken.
Kinderen lopen
meer risico op effecten van kwik dan volwassen, omdat:
• kwikdamp zwaar
is, waardoor de concentraties bij de vloer, waar kinderen spelen, hoger
zijn;
• de ademhalingsnelheid van kinderen hoger is, waardoor ze meer
kwik binnenkrijgen;
• bij kinderen kwik makkelijker de hersenen in kan
komen;
• het zenuwstelsel van kinderen nog in ontwikkeling is.
Bron:
meldpuntgezondheidenmilieu.nl
Auteur(s):dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, AMC,
Amsterdam.