Bij patiënten met het BAP1-geassocieerd tumorsyndroom (OMIM 614327) bestaat er een verhoogd risico op het ontstaan van cutaan melanoom, uveamelanoom, mesothelioom, niercelcarcinoom en basaalcelcarcinoom. BAP1 staat voor BRCA1-associated protein-1. BAP1 is een tumorsuppressor eiwit, betrokken bij celcyclusregulatie, celgroei en reparatie van DNA-schade. Het BAP1-gen is gelegen op chromosoom 3p21.1. Bij patiënten met deze mutatie had 13% een cutaan melanoom in de voorgeschiedenis, ontstaan op een gemiddelde leeftijd van 46 jaar. Uveamelanoom is echter de meest voorkomende maligniteit (31%), en heeft een verhoogd risico op hepatogene metastasering. Mesothelioom komt voor bij 22% van de patiënten, ook bij patiënten die geen asbestcontact hebben gehad. Circa 10% heeft een heldercellig niercelcarcinoom.

Bij het BAP1-geassocieerd tumorsyndroom komen ook vaak (>70%) benigne melanocytaire laesies voor, de zogenaamde melanocytic BAP1-associated intradermal tumors (MBAITs). Dit zijn scherpbegrensde, huidkleurige tot roodbruine papels met een gemiddelde diameter van 5 millimeter. MBAITs kunnen ook voorkomen bij patiënten zonder de BAP1-mutatie; ze gaan niet over in een melanoom.

PA melanocytic BAP1-associated intradermal tumors:
Symmetrische intradermale proliferatie van grote epitheloïde melanocyten met ruim eosinofiel cytoplasma met vaak matglasaspect en scherpe celgrenzen. De kernen variëren in vorm en grootte, delingsfiguren worden niet gezien. Geen uitrijping. Vaak is er ook een lymfocytair infiltraat. Meestal is er nog een pre-existente banale naevus aanwezig aan de rand. Bij BAP1-kleuring is er verlies van expressie van BAP1 in de celkern van de afwijkende, epitheloïde melanocyten, maar de omliggende normale weefsels hebben wel kernexpressie van BAP1. Tevens wordt frequent een oncogenmutatie in BRAF aangetoond.

Diagnostiek:
Diagnostische excisie van alle verdachte laesies. DNA diagnostiek. Consult klinisch geneticus. Bij aangetoonde mutatie ook eerste- en tweedegraadsverwanten naar de klinisch geneticus verwijzen.

Controles:
Jaarlijks onderzoek door de oogarts vanaf 12 jaar. Jaarlijks onderzoek door de dermatoloog vanaf 20 jaar, en regelmatig zelfonderzoek van de huid. Jaarlijkse echo nieren vanaf 30 jaar. Jaarlijks onderzoek door de longarts vanaf 30 jaar.


Referenties

1.	Ipenburg NA, Peters E, van Doorn R. MBAITs en het BAP1-tumorpredispositiesyndroom. Ned Tijdschr Dermatol Venereol 2016;26:655-658.
2.	Wiesner T, Obenauf AC, Murali R, Fried I, Griewank KG, Ulz P, et al. Germline mutations in BAP1 predispose to melanocytic tumors. Nat Genet 2011;43:1018-1021.
3.	Abdel-Rahman MH, Pilarski R, Cebulla CM, Massengill JB, Christopher BN, Boru G, et al. Germline BAP1 mutation predisposes to uveal melanoma, lung adenocarcinoma, meningioma, and other cancers. J Med Genet 2011;48:856-859.
4.	Popova T, Hebert L, Jacquemin V, Gad S, Caux- Moncoutier V, Dubois-D’Enghien C, et al. Germline BAP1 mutations predispose to renal cell carcinomas. Am J Hum Genet 2013;92:974-980.
5.	Testa JR, Cheung M, Pei J, Below JE, Tan Y, Sementino E, Cox NJ, Dogan AU, Pass HI, Trusa S, Hesdorffer M, Nasu M, Powers A, Rivera Z, Comertpay S, Tanji M, Gaudino G, Yang H, Carbone M. Germline BAP1 mutations predispose to malignant mesothelioma. Nat Genet 2011;43(10):1022-1025.

Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, AMC, Amsterdam.