Het
basaalcel naevus syndroom (BCNS, nevoid basal-cell
carcinoma syndrome, basal-cell nevus syndrome, multiple basal-cell carcinoma
syndrome, Gorlin syndroom,
Gorlin-Goltz syndroom)
is een erfelijk syndroom (autosomaal dominant met wisselende penetrantie,
OMIM
109400) waarbij
multipele basaalcelcarcinomen ontstaan. De basaalcelcarcinomen
ontstaan vaak al op jonge leeftijd, onder de 20 jaar. Ze beginnen als kleine
(1-2 mm) gepigmenteerde papeltjes, lijkend op naevi, vooral op zon-geexposeerde
gebieden zoals het gelaat. Ze worden langzaam groter. Er ontstaan ook klassieke
niet gepigmenteerde basaalcelcarcinomen. Het is moeilijk te behandelen omdat
het om honderden tumortjes kan gaan. Er zijn studies uitgevoerd naar behandeling
met vismodegib.
Andere dermatologische symptomen van het basaalcelnaevus syndroom zijn
palmaire pits (enkele tot honderden minuscule putjes
in handpalmen of voetzolen t.g.v. lokaal abnormale verhoorning), milia, cysten,
lipomen, fibromen, desmoidtumoren, en ameloblastoma (basaalcel-achtige tumor
in mondholte). Verder een typisch gelaat (brede neusrug, prominent voorhoofd,
grote hoofdomtrek, hypertelorisme, dystopia cantorum, prognatisme), botafwijkingen
(
kaakcysten, abnormale dentitie, ribdeformiteiten,
pectus excavatum, korte metacarpalia dig IV), oogafwijkingen (strabismus, congenitale
blindheid, cataract, coloboma, glaucoma), neurologische afwijkingen (mentale
retardatie, agenese corpus callosum, calcificaties van falx cerebri en dura,
congenitale hydrocephalus, medullablastoom), en genitale afwijkingen (hypogonadisme,
niet-ingedaalde testes, ovariumfibromen). UVB straling en röntgenstraling kunnen
bij deze patiënten gemakkelijk basaalcelcarcinomen induceren. Het syndroom
wordt waarschijnlijk veroorzaakt door erfelijke of spontane (40%) mutaties in het PTCH1
gen (patched, een tumor suppressor gen), op chromosoom 9q22, en/of het SUFU
gen (SUFU: suppressor of fused, betrokken bij Sonic hedgehog (SHH)/Patched (PTCH) signaling pathway). Het syndroom is voor het eerst beschreven door Gorlin en
Goltz in 1960.
De diagnose kan worden gesteld op het klinisch beeld en
is aannemelijk bij aanwezigheid van 2 major criteria of 1 major en 2 minor criteria.
Major criteria:- meer dan 2 basaalcelcarcinomen of
1 BCC onder de 20 jaar
- odontogene kaakcyste
- 3 of meer palmar pits
of plantar pits
- ectopische calcificatie of vroege (< 20 jr) calcificatie
van de falx cerebri
- ribafwijkingen
- eerste graads familielid met BCNS
Minor criteria:- macrocephalie (grote hoofdomtrek)
- congenitale misvormingen (gespleten lip of verhemelte, frontal bossing, oogafwijkingen
(cataract, coloboma, microphtalmia, nystagmus))
- skelet afwijkingen (Sprengel
deformiteit, pectus excavatum, polydactylie, syndactylie, hypertelorisme)
- radiologische afwijkingen (afwijkingen sella turcica, wervelafwijkingen, ophelderingen
in botten handen en voeten)
- ovarium fibromen, cardiale fibromen, medulloblastoma
Therapie:Beschermen tegen zonlicht, niet verbranden,
altijd een goede sunscreen gebruiken. Zomogelijk geen röntgenstraling toepassen.
Attent zijn op afwijkingen in andere organen, kaakcysten, ovaria, centraal zenuwstelsel.
Regelmatige controle, suspecte lesies biopteren, en afhankelijk van de lokalisatie
en uitbreiding verwijderen m.b.v. excisie, cryotherapie, electrocauterisatie,
of fotodynamische therapie. Liever geen röntgenbestraling.
Het is aan te
bevelen alle kleine donkere nieuwe laesies in een vroeg stadium te verwijderen,
als ze nog klein zijn is dat mogelijk met een iets ruimer biopt dan de laesie
(punchexcisie, zonodig met 1 hechting). Ook coagulatie met een klein 2 mm bolletje
en cryotherapie met een gesloten conus zijn opties om de kleine laesies te behandelen.
De grotere basaalcelcarcinomen met conventionele excisies.
R/ Neotigason
(acitretine) 10-30 mg per dag.
R/ Erivedge (vismodegib) 1 dd 150 mg.
Referenties
| 1. |
Gorlin R, Goltz R. Multiple nevoid basal-cell
epithelioma, jaw cysts and bifid rib. A syndrome. N Engl J Med 1960;262(18):908-912. |
| 2. |
Kimonis V, Goldstein A, Pastakia B, Yang
M, Kase R, DiGiovanna J, Bale A, Bale S. Clinical manifestations
in 105 persons with nevoid basal cell carcinoma syndrome. Am J Med
Genet 1997;69(3):299-308. |
| 3. |
Johnson R, Rothman A, Xie J, Goodrich L,
Bare J, Bonifas J, Quinn A, Myers R, Cox D, Epstein E, Scott M.
Human homolog of patched, a candidate gene for the basal cell nevus
syndrome. Science 1996;272(5268):1668-1671. |
| 4. |
Dréno B, Kunstfeld R, Hauschild A, Fosko
S, Zloty D, Labeille B, Grob JJ, Puig S, Gilberg F, Bergström D,
Page DR, Rogers G, Schadendorf D. Two intermittent vismodegib dosing
regimens in patients with multiple basal-cell carcinomas (MIKIE):
a randomised, regimen-controlled, double-blind, phase 2 trial. Lancet
Oncol 2017;18(3):404-412. |
| 5. |
Smith MJ, Beetz C, Williams SG, Bhaskar SS, O'Sullivan J, Anderson B, Daly SB, Urquhart JE, Bholah Z, Oudit D, Cheesman E, Kelsey A, McCabe MG, Newman WG, Evans DG. Germline mutations in SUFU cause Gorlin syndrome-associated childhood medulloblastoma and redefine the risk associated with PTCH1 mutations. J Clin Oncol 2014;32(36):4155-4161. |
| 6. |
Smith MJ, Evans DG. PTCH2 is not a strong candidate gene for gorlin syndrome predisposition. Fam Cancer 2022;21(3):343-346. |
Auteur(s):dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam
UMC.
ICD10: Q87.8
