Cilinders (casts, cylinder) zijn langwerpige, meestal doorzichtige en kleurloze
uit eiwit bestaande afgietsels van de nier tubuli. In dit eiwit kunnen
cellen, celfragmenten of granulair materiaal voorkomen. Bij lage pH of lage
urineproductie wordt het vaker gezien. Enkele hyaline cilinders mogen
voorkomen in de urine. Ook enig eiwit (< 150 mg/dag) kan zonder betekenis
voorkomen. Circa 2/3 van dit eiwit bestaat uit albumine en kleinere
globulinen afkomstig uit plasma, het resterende 1/3 deel bestaat uit
Tamm-Horsfall proteïne, een glycoproteïne dat wordt gesecerneerd door renale
tubulus cellen. Dit eiwit vormt de matrix van de meeste eiwitcilinders die
in de urine worden gevonden.
De aanwezigheid van veel eiwitcilinders
(hyaline casts) kan wijzen op een nierziekte (glomerulonephritis, nefrotisch
syndroom, hoge urineweginfectie (pyelonefritis), systemische vasculitis,
SLE, post-streptokokken glomerulonefritis, amyloidose). Ze kunnen tijdelijk
aanwezig zijn na forse inspanning (rhabdomyelisis), en bij koorts,
decompensatio cordis, en behandeling met diuretica.
Granulaire
insluitsels: pyelonefritis, tubular interstitial disease, rejectie
transplantatie nier, lood vergiftiging, hematurie, nier papil necrose.
Vet insluitsels kunnen worden gezien bij forse proteïnurie (nefrotisch
syndroom) in combinatie met hyperlipidemie. Erytrocyten of hemoglobine
in cilinders kan wijzen op schade aan de glomeruli (o.a. bij IgA
nefropathie, SLE, Goodpasture's syndrome, sikkelcel anemie, ernstige
hypertensie, bloeding in de nier. Leukocyten komen voor interstitiële
nefritis (infectie, pyelonefritis, lupus nefritis). Tubulus cellen in de
cilinder wijzen op acute tubuluschade (tubulusnecrose, nefrotoxische
geneesmiddelen, zware metalen, virale infectie (o.a. CMV), of acute
donornier rejectie). Ook bij proteïnemie (Bence-Jones en andere
eiwitten) kunnen cilinders zich makkelijker vormen.
Auteur(s): dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.