Corticosteroiden: sterkte en merknamen

Klasse:	Corticosteroid:	Sterkte:	Merknamen:
I	hydrocortisonacetaat	1%	HCA crème / smeersel / vaselinecrème / zalf FNA
II	triamcinolonacetonide	0.1%	TAC crème / smeersel / vaselinecrème / zalf FNA
	clobetason-17-butyraat	0.05%	clobetasonbutyraat zalf Fagron
	flumethasonpivalaat	0.02%	Locacorten crème
II-III	hydrocortison-17-butyraat	0.1%	Locoid crème / emulsie / vetcrème / scalplotion
	fluticason	0.05%	Cutivate crème Cortifil crème fluticason crème
	fluticason	0.005%	Cutivate zalf
III	betamethason-17-valeraat	0.1%	Betnelan crème / zalf / huidemulsie / scalplotion (vloeistof voor cutaan gebruik) betamethason valeraat crème / zalf / lotion / scalplotion (oplossing voor cutaan gebruik)
	momethason	0.1%	Elocon crème / zalf / lotion mometason crème / zalf / lotion
	desoxymethason	0.25%	Topicorte emulsie desoxymethason crème
III-IV	betamethasondipropionaat	0.05%	Diprosone crème / zalf / scalplotion
IV	clobetasol-17-propionaat	0.05%	Dermovate crème / zalf / scalplotion Clobex shampoo Clarelux schuim Eczoria crème
IV	betamethasondipropionaat	0.05%	Diprolene zalf

Deze internationale indeling naar sterkte is gebaseerd op vasoconstrictiescores, klinische studies en praktijkervaring. Volledige zekerheid is er niet, want niet alle producten en varianten zijn onderling in goede studies vergeleken. Het farmacotherapeutisch kompas deelt de corticosteroïden in 4 klassen in. Locoid wordt tot klasse II gerekend, Cutivate en Diprosone tot klasse III. Het sterkst werkende corticosteroïd is Dermovate. Diprolene bevat hetzelfde corticosteroïd als Diprosone, maar in een andere (propyleenglycolhoudende) basis, waardoor het toch ook de klasse IV sterkte bereikt. Diprosalic (met salicylzuur) werkt krachtiger dan Diprosone.

Voor klasse I en II gaat de voorkeur uit naar de standaard FNA receptuur en handelspreparaten van HCA 1% en TAC 0.1%. In de FNA crèmes en zalven zitten echter wolvetbestanddelen, bij (verdenking op) wolvetallergie kan men Cutivate zalf voorschrijven (iets sterker) of er kan een speciale magistrale basis worden gebruikt (zie magistrale receptuur en wolvetvrije bases voor hydrocortison / triamcinolon). Zie ook onder wolvet allergie en zalfkiezer.
Voor klasse III is het moeilijk een op feiten onderbouwd voorschrijfadvies te geven. In het algemeen is het raadzaam met een beperkt aantal merken per klasse ervaring op te bouwen, rekening houdend met sterkte, toepasbaarheid van de basis in een bepaalde regio, bijwerkingen, prijs, en allergeniciteit (zie onder allergie voor corticosteroïden).
Voor sommige toepassingen bestaat wel een eerste keuze, op grond van het vehiculum. Voorbeelden zijn Topicorte lotion (behaarde hoofd), en Diprosalic (hyperkeratotische plaques).

Sinds 2017 komt het toenemend voor dat bepaalde corticosteroïden niet meer leverbaar zijn. Dit levert voor sommige patiënten maar ook voor de behandelend dermatoloog grote problemen op.
Zie het overzicht niet meer leverbare dermatologische producten, zie de website www.farmanco.knmp.nl en zie de lijst vervangende producten voor niet leverbare corticosteroiden, Protopic, en Elidel.

Corticosteroïden voor het behaarde hoofd:
klasse 1 R/ Hydrocortison lotion 1% magistraal klasse 2 R/ Solutio triamcinoloni spirituosa composita FNA, flacon à 100 ml R/ Locoid (hydrocortison-17-butyraat 0.1%) scalplotion, flacon à 30 / 100 ml R/ Locoid crelo, flacon à 30 / 100 g klasse 3 R/ Topicorte lotion (o/w emulsie), flacon à 15 / 60 /120 g R/ Betnelan scalplotion (vloeistof voor cutaan gebruik) (betamethasonvaleraat 0.1%), flacon à 30 / 100 ml R/ Diprosone scalplotion, flacon à 100 ml klasse 4 R/ Dermovate (clobetasolpropionaat 0.05%) lotion, flacon à 50 ml R/ Clarelux (clobetasolpropionaat 0.05%) schuim, flacon à 100 g R/ Clobex (clobetasolpropionaat 0.05%) shampoo, flacon à 125 ml

Corticosteroïden voor het behaarde hoofd:

klasse 1
R/ Hydrocortison lotion 1% magistraal

klasse 2
R/ Solutio triamcinoloni spirituosa composita FNA, flacon à 100 ml
R/ Locoid (hydrocortison-17-butyraat 0.1%) scalplotion, flacon à 30 / 100 ml
R/ Locoid crelo, flacon à 30 / 100 g

klasse 3
R/ Topicorte lotion (o/w emulsie), flacon à 15 / 60 /120 g
R/ Betnelan scalplotion (vloeistof voor cutaan gebruik)
(betamethasonvaleraat 0.1%), flacon à 30 / 100 ml
R/ Diprosone scalplotion, flacon à 100 ml

klasse 4
R/ Dermovate (clobetasolpropionaat 0.05%) lotion, flacon à 50 ml
R/ Clarelux (clobetasolpropionaat 0.05%) schuim, flacon à 100 g
R/ Clobex (clobetasolpropionaat 0.05%) shampoo, flacon à 125 ml

Corticosteroïden voor de slijmvliezen:
klasse 2 R/ Triamcinolon 0.1% in hypromellosezalf 20% FNA R/ Triamcinolon 0.1% in oculentum simplex (15 g) klasse 3 R/ Betnelan (betamethason) mondpasta 0.025% of 0.1% R/ Corticosteroïd dosis-aerosols, 4-6 dd sprayen op de laesies: - beclomethason (Becotide 100, Becloforte 250, Aerobec 100 of 250) - budenoside (Pulmicort 200, Pulmicort Turbohaler 400) - fluticason (Flixotide 125 of 250) klasse 4 R/ Dermovate mondzalf (clobetasolpropionaat 0.05% in hypromellosezalf) R/ Clobetasol mondspoeling R/ Dexamethason mondspoeling R/ Dexamethason oplossen in een glas water en mee spoelen.

Corticosteroïden voor de slijmvliezen:

klasse 2
R/ Triamcinolon 0.1% in hypromellosezalf 20% FNA
R/ Triamcinolon 0.1% in oculentum simplex (15 g)

klasse 3
R/ Betnelan (betamethason) mondpasta 0.025% of 0.1%
R/ Corticosteroïd dosis-aerosols, 4-6 dd sprayen op de laesies:
    - beclomethason (Becotide 100, Becloforte 250, Aerobec 100 of 250)
    - budenoside (Pulmicort 200, Pulmicort Turbohaler 400)
    - fluticason (Flixotide 125 of 250)

klasse 4
R/ Dermovate mondzalf (clobetasolpropionaat 0.05% in hypromellosezalf)
R/ Clobetasol mondspoeling
R/ Dexamethason mondspoeling
R/ Dexamethason oplossen in een glas water en mee spoelen.

Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.