Cactus soorten zoals Opuntia (Opuntia microdasys monstrose, prickly pear) kunnen naast grote stekels ook zeer fijne, nauwelijks zichtbare 3-10 mm grote glasachtige naalden met weerhaken hebben (glochiden, glochidium, glochidia), die bij aanraking onmiddelijk loslaten en de huid indringen. Ze kunnen zich bij droog weer ook via de wind versprijden en ze kunnen door kleding heendringen. Door de weerhaken is het bijna onmogelijk om ze er weer in zijn geheel uit te krijgen. Deze glochidia veroorzaken een onmiddelijke irritatie, een brandende sensatie of jeuk. Als het lukt om de naalden er uit te trekken trekt dit in enkele dagen weer weg. Indien de naalden er niet uit te krijgen zijn ontstaat binnen 24-72 uur een jeukende papuleuze dermatitis, opgebouwd uit gegroepeerde bolronde erythemateuze papeltjes van 2-5 mm rond de insteekopening. Er ontstaat een granulomateuze ontsteking rond de binnengedrongen naalden. Deze kan maandenlang aanhouden (zelfs 9 maanden lang) omdat het plantaardige materiaal niet goed afbreekbaar is. De naalden kunnen ook binnendringen in de tong, verhemelte, conjunctiva en cornea. Het beeld kan lijken op scabies (als de patiënt zich niet kan herinneren een cactus te hebben aangeraakt). Vooral de glochiden van prickly pears (Opuntia species) kunnen een extreem jeukende papuleuze eruptie veroorzaken die Sabra dermatitis wordt genoemd. Opuntia komt voor in Midden en Zuid-Amerika, maar ook in Mediterrane gebieden. Sommige eigenaren van villa's in de heuvels rond St. Tropez hebben ze als sierplant in de tuin staan zonder te beseffen hoe gevaarlijk deze plant is.



DD: scabies, glasvezel, insectensteken, vlooien, bedbugs, splinters.

PA:
Granulomateuze ontsteking rond plantenresten, goed zichtbaar met PAS kleuring.

Complicaties
Er kunnen vesikels en pustels ontstaan. Door krabben ook excoriaties en ulceraties. Met de naalden kunnen ook bacteriën binnendringen zoals Clostridium soorten (o.a. tetanus), stafylokokken, schimmels, en atypische mycobacteriën. Er kunnen ulcera en littekens ontstaan. Daarnaast pijn bij aanraken, zitten, liggen en dingen vastpakken met handen waar de naalden in zijn binnengedrongen.

Therapie:
De enige zinvolle therapie is het proberen de glochidia direct te verwijderen. Direct na prikken kan dit nog met een fijn pincet. Andere technieken zijn lijm aanbrengen en een half uur laten drogen en dan er aftrekken, harsen, en duct tape. Het pincet is het meest effectief, duct tape het minst (kan ook juist de naalden naar binnen duwen). Als er puskopjes of vesikels ontstaan is het soms mogelijk om die te verwijderen en de naald er uit te halen met een vergrootglas en fijn pincet. Er zijn publicaties waarin ze met een operatiemicroscoop zijn verwijderd. Als het niet lukt zit er niets anders op dan maanden af te wachten. Lokale corticosteroïden kunnen de klachten enigszins verminderen. Afdekken met een hydrocolloid vermindert de jeuk, voorkomt krabschade, en creeërt een vochtig wondmilieu waarin de leukocyten en macrofagen beter in staat zijn om het lichaamsvreemde materiaal op te ruimen. Inspecteer ook gedragen kleding aan de binnenkant, ook na wassen kunnen daar nog gochliden in vast zitten die vervolgens weer de huid binnen dringen.
R/ Lokale corticosteroïden kunnen de jeuk en ontsteking remmen.
R/ Papels er uit stansen met biopteur.
R/ Papels langdurig afdekken met een hydrocolloid (Duoderm Extra thin of vergelijkbaar, vervangen na 3-7 dagen).
R/ Langdurig in water of ureumzalf weken.




Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.
prof.dr. Rick Hoekzema. Dermatoloog, AMC en VUmc, Amsterdam.
P.B. Nanninga. Dermatoloog, Amsterdam UMC.