De
ziekte van Darier (
dyskeratosis follicularis, Darier-White
disease, keratosis follicularis) is een autosomaal dominante aandoening
gekenmerkt door schilfering en crustae, vooral op de borst en de rug. Het
komt bij 1 op de 30.000 tot 100.000 personen voor, treft zowel mannen als
vrouwen en begint meestal op of na de tienerleeftijd (vanaf 11-15 jr). De
oorzaak is een mutatie in het gen ATP2A2 dat betrokken is bij het
intracellulaire calciumpomp mechanisme. Op onduidelijke wijze verstoort dit
de opbouw van het desmosoom-keratine filament complex en daarmee de adhesie
tussen keratinocyten. Er is gendiagnostiek beschikbaar, maar aanwezigheid
van de mutatie betekent niet dat de ziekte ook tot expressie komt.
Klinisch beeld:Roodbruine (soms huidkleurig, soms geel) papels, soms
schilferend, of crustae, soms vettig verruceus. Symmetrische lokalisatie op
borst, rug, schouder, gelaat, als bij seborroisch eczeem, en in fossa
supraclavicularis. Inversa varianten zijn mogelijk (nattende lesies in de
plooien, superinfectie). Een Darier kan ook segmentaal voorkomen. Vaak
nagelafwijkingen (longitudinale witte of rode lijnen, groeven, V-vormige
scheuren en onycholysis distaal), soms palmar pits. Op de handruggen kan
acrokeratosis verruciformis voorkomen. Soms zijn er in de mondholte
witte papels. Verder soms geassocieerd met circumscripte plantaire
keratoderma, multiple epidermale cysten, dermatofibrosarcoma protuberans,
verrucae,
cutis verticis gyrata, gynaecomastie en neuropsychiatrische aandoeningen
(m.n. bipolaire stoornissen). Darier wisselt in ernst, kan verergeren door
zonlicht, hoge luchtvochtigheid, zweten, frictie, en door medicatie zoals
lithium en prednison. Recidiverende infecties (bacterieel,
herpes, mycosen)
vormen een probleem (de huidbarriëre is verstoord).
![Ziekte van Darier, dyskeratosis follicularis (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Ziekte van Darier, dyskeratosis follicularis](../../../afbeeldingen/Darier-1z.jpg) |
![Ziekte van Darier, dyskeratosis follicularis (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Ziekte van Darier, dyskeratosis follicularis](../../../afbeeldingen/Darier-2z.jpg) |
![Ziekte van Darier, dyskeratosis follicularis (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Ziekte van Darier, dyskeratosis follicularis](../../../afbeeldingen/Darier-3z.jpg) |
ziekte van Darier |
ziekte van Darier |
ziekte van Darier |
![Ziekte van Darier, dyskeratosis follicularis (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Ziekte van Darier, dyskeratosis follicularis](../../../afbeeldingen/Darier-4z.jpg) |
![Ziekte van Darier, dyskeratosis follicularis (klik op foto voor vergroting) [bron: www.onlinedermclinic.com] Ziekte van Darier, dyskeratosis follicularis](../../../afbeeldingen/Darier-5z.jpg) |
![Segmentele Darier (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Segmentele Darier](../../../afbeeldingen/Darier-segmenteel-1z.jpg) |
ziekte van Darier |
ziekte van Darier |
segmentele Darier |
![Segmentele Darier (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Segmentele Darier](../../../afbeeldingen/Darier-segmenteel-2z.jpg) |
 |
 |
segmentele Darier |
palmar pits bij Darier |
acrokeratosis verruciformis |
![Groeven, strepen en driehoekige groefjes nagelrand bij Darier (klik op foto voor vergroting) [bron: www.danderm-pdv.is.kkh.dk] Groeven, strepen en driehoekige groefjes nagelrand bij Darier](../../../afbeeldingen/nagelafwijkingen/darier-2z.jpg) |
![Distale onycholyse en wigvormige inkepingen bij Darier (klik op foto voor vergroting) [bron: www.dermatlas.med.jhmi.edu] Distale onycholyse en wigvormige inkepingen bij Darier](../../../afbeeldingen/nagelafwijkingen/darier-3z.jpg) |
![Onychorrhexis (klik op foto voor vergroting) [bron: www.www.globalskinpathatlas.com] Onychorrhexis](../../../afbeeldingen/nagelafwijkingen/lichen-planus-onychorrhexis-1z.jpg) |
rode en witte lijnen |
distale
wigvormige onycholyse |
groeven en
deukjes |
DD:
Hailey-Hailey disease (pemphigus benignus familiaris chronica),
seborrhoïsch eczeem, epidermolysis bullosa simplex.
PA:Het
meest kenmerkende verschijnsel naast hyperkeratose, acanthose en
papillomatose is
acantholyse, met name van de cellen direct boven het
stratum basale, waardoor, typisch gevormde spleten, de z.g. lacunae
ontstaan. Opwaartse proliferatie in deze lacunae van dermale papillen die
bekleed zijn met een enkele laag epitheelcellen (stratum-basale), waardoor
een vlokachtig aspect ontstaat, de z.g. villi. Premature en onvolledige
verhoorning (dyskeratose) van de epidermis; in sommige cellen ontstaan de
z.g. corps ronds en grains (corps ronds zijn cellen met in het cytoplasma
grote, ronde, homogene dyskeratotische vormsels, vaak rondom gedegenereerde
kernen, omgeven door een heldere zone; de grains lijken op parakeratotische
cellen maar zijn wat groter, terwijl de homogeen donkere kern de vorm heeft
van een graankorrel).
 |
 |
 |
ziekte
van Darier (PA) |
ziekte
van Darier (PA) |
ziekte
van Darier (PA) |
 |
![Histologie van de ziekte van Darier (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Histologie van de ziekte van Darier](../../../afbeeldingen/Darier-ziekte-PA-5z.jpg) |
![Histologie van de ziekte van Darier (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Histologie van de ziekte van Darier](../../../afbeeldingen/Darier-ziekte-PA-6z.jpg) |
ziekte
van Darier (PA) |
ziekte
van Darier (PA) |
ziekte
van Darier (PA) |
Therapie:Zon vermijden, goede
zonprotectie met sunscreens. Verder symptomatische behandeling met lokale of
systemische keratolytica. Bestrijden van secundaire infecties. Schone en
luchtige katoenen kleding, niet te warm (zweten verergert het beeld).
R/
Calmurid of Calmurid HC, of andere keratolytica met ureum of melkzuur.
R/ Ureum 5% of 10% in vaselinelanettecrème FNA, ureum 10% in
hydrocortisoncrème FNA, ureumzalf 10% FNA.
R/ vitamine A zuur 0.05%
(tretinoïne crème 0.025-0.05% FNA, Acid A Vit crème 20g). Vermindert na
langdurig gebruik de hyperkeratose. Eventueel onder occlusie. Kan teveel
irriteren, zonodig om de dag of de irritatie bestrijden met lokale
corticosteroïden.
Eventuele crustae en schilfering eerst verwijderen
met:R/ acidum salicylicum 2-6%, propyleenglycol 60, aqua ad 100.
Huid schoon houden met:R/ Bactroban zalf, Fucidin
(fusidinezuur) crème of zalf (15-30 g), Flammazine (zilversulfadiazine)
crème (50 g).
R/ Betadine jodium Scrub (75 mg/ml 120/500 ml), Hibiscrub
(chloorhexidine, 250-500 ml).
Bij ernstige superinfectie systemische
antibiotica / antimycotica / antivirale middelen.
Eventueel
antibiotica gecombineerd met lokale steroïden:R/ Corticosteroïden klasse
2-3.
R/ 3% tetracyclinehydrochloride + 1% hydrocortison in oculentum
simplex FNA.
R/ 3% tetracyclinehydrochloride + 0.1% triamcinolonacetonide in
oculentum simplex FNA.
R/ triamcinolontetracyclinecrème FNA.
R/ Chloorhexidine 1% in
hydrocortison of triamcinolon crème,
R/ Locacorten/vioform crème.
Retinoïden:R/ Neotigason
(acitretine) 0.25-0.75 mg/kg/dag. Startdosis 1 dd 10-25 mg. Na 2-4 weken
verhogen naar 0.3-0.6 mg/kg/dag (maximaal 1.5 mg/kg/dg), bij effect afbouwen
naar de laagste dosering die nog net werkt.
R/ Roaccutane (isotretinoïne
caps à 2.5/10/20 mg, 0.5-1 mg/kg/dag) zou ook effectief zijn maar is niet
geschikt voor langdurig gebruik.
Overige therapieën:R/ Efudix
(fluorouracil) crème (40 g). Alleen bij beperkte vormen.
R/ Metronidazol
2% in vaselinelanettecrème (Fagron, 30 g) of Flagyl (metronidazol) oraal.
Werkt anti-inflammatoir.
R/ UVB lichttherapie kan effectief zijn maar kan
ook averechts werken.
R/ Ciclosporine.
R/ Fotodynamische therapie
(PDT).
Referenties
1. |
Sehgal VN, Srivastava G. Darier's
(Darier-White) disease / keratosis follicularis. International Journal of
Dermatology 2005;44(3):184-192. |
2. |
Munro CS. The phenotype of
Darier's disease: penetrance and expressivity in adults and children. Br J
Dermatol 1992;127 (2): 126-130. |
3. |
Burg SM, Wilkinson JD.
Darier-white disease: A review of the clinical features in 163 patients. J
Am Acad Dermatol 1992;27: 40-50. |
4. |
Gordon-Smith K et al. The
neuropsychiatric phenotype in Darier disease. British Journal of Dermatology
2010;163 (3): 515-522. |
5. |
Sakuntabhai A, Burge S, Monk S, Hovnanian
A. Spectrum of novel ATP2A2 mutations in patients with Darier's disease. Hum
Mol Genet 1999; 8(9):1611-1619. |
6. |
Dicken CH, Bauer EA, Hazen PG,
Krueger GG, Marks JG Jr, McGuire JS. Isotretinoin treatment of Darier's
disease. J Am Acad Dermatol 1982;6(4):721-726. |
Auteur(s):dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, AMC,
Amsterdam.