Dermatitis perioralis is een eruptie van kleine monomorfe erythemateuze papeltjes en papulopusteltjes, en soms een lichte schilfering, vooral gelokaliseerd rond de mond (perioraal). Als ook het gebied rond de oogleden en de periorbitale regio is aangedaan spreekt men van dermatitis periocularis of periorbitalis. Het komt vaak bij jonge vrouwen voor, maar ook bij kinderen en pubers van beide seksen. Bij volwassen mannen komt het zelden voor. De eruptie begint meestal in de nasolabiaalplooien en breidt zich daarna snel uit naar het gebied rond de mond, waarbij een zone rond het lippenrood vrij blijft. Het kan asymmetrisch zijn. Incidenteel zijn ook het voorhoofd, de oogleden en de glabella aangedaan. De papeltjes ontstaan vaak in aanvallen en veroorzaken jeuk en branderigheid. De klachten kunnen verergerd worden door zeep, zonlicht en zelfs contact met water.



Oorzaken:
De belangrijkste oorzaak is het gebruik van lokale corticosteroïden. Meestal zijn die voorgeschreven voor een eczeem in het gelaat (seborroisch eczeem, atopisch eczeem). Soms is er een contactallergie, bijvoorbeeld voor componenten van tandpasta. Ook het overvloedig gebruik van cosmetica (foundation makeup, moisturizers, nachtcrèmes) kan dermatitis peri-oralis veroorzaken. Omdat het vaak bij jonge vrouwen voorkomt is ook gedacht aan een hormonale component of OAC. Dit is niet aangetoond. Ook is geen rol van micro-organismen gevonden (Candida, gisten, mijten, bacteriën).

DD:
acne rosacea, FACE, acne vulgaris, acne tarda, contacteczeem (allergische of toxische dermatitis t.g.v. stoffen in cosmetica, tandpasta, citrusvruchten, zeep, handdoek, washand), lip-licking dermatitis, atopisch eczeem, seborroisch eczeem, malabsorbtiesyndroom (zink, acrodermatitis enteropathica), polymorfe licht eruptie, lupoïde dermatitis perioralis, lupus miliaris disseminatus faciei, Demodex folliculitis.

Therapie:
De eerste stap is het stoppen met lokale corticosteroïden indien van toepassing. Na het staken van de corticosteroïden wordt het eerst erger. De patiënten weten vaak al dat dit zal gebeuren, en zijn verslaafd aan de steroïden die de uitslag zowel veroorzaken als gelijktijdig onderdrukken. Het leed kan worden verzacht door een indifferente crème te smeren of een niet-steroïdale anti-inflammatoire behandeling te starten zoals pimecrolimus, tetracyclinen of andere antibiotica met een anti-inflammatoire nevenwerking (macroliden, metronidazol). Eventueel tijdelijk nog hydrocortison crème in de afkickfase. Het kan nodig zijn om langdurig (4-6 weken) tetracyclinen voor te schrijven, en soms duurt het enkele maanden (2-3) voordat het helemaal wegtrekt.

R/ Elidel (pimecrolimus 1%) crème of Protopic (tacrolimus 0.03% en 0.1%) zalf.
R/ Efracea (doxycycline 40 mg), 1 dd 40 mg gedurende 4-6 weken.
R/ doxycycline 100 mg, 1 dd 100 mg gedurende 4-6 weken.
R/ tetracycline 4 dd 250-500 mg gedurende 4-6 weken, of in een afbouwschema voor 4 weken (per week 1 dosis er afhalen, hiervoor zijn 70 of 140 stuks à 250 mg nodig).
R/ minocycline 1 dd 50-100 mg gedurende 4-6 weken.
R/ erytromycine 3 dd 500 mg gedurende 4-6 weken.
R/ claritromycine 2 dd 250 mg gedurende 4-6 weken.
R/ metronidazol 1% crème (metronidazol werkt anti-inflammatoir).
R/ erytromycine applicatievloeistof (Inderm 1% (50 ml), Eryacne 2% gel (30 g), Zynerit 4% (30 ml).
R/ hydrocortison 1% crème FNA, indien klachten toch te erg worden, tijdelijk.
R/ isoniazide (bij ernstige, granulomateuze varianten) of isotretinoïne (bij ernstige varianten).

Als er geen sprake is van gebruik van lokale steroïden, dan denken aan andere factoren: cosmetica niet meer gebruiken. Zonodig contactallergologisch onderzoek.
R/ cetomacrogolcrème FNA in plaats van cosmetica.


Onbetrouwbaar worden van orale anticonceptiva door antibiotica
In de bijsluiter van bovengenoemde antibiotica staat dat ze de werking van de anticonceptiepil kunnen verminderen, ook de apothekers waarschuwen hier voor. Dit is gebaseerd op case-reports. De Amerikaanse gynaecologen vereniging heeft dit in 2001 systematisch onderzocht en concludeert dat de kans hierop erg klein is. Het percentage OAC falers in de de groep vrouwen die antibiotica gebruiken is laag en niet groter dan het normale percentage waarbij de pil faalt (elke contraceptiemethode heeft een bepaald mislukkingspercentage).
Dit betekent dat speciale waarschuwingen niet meer nodig zijn. Een uitzondering is rifampicine, dit veroorzaakt wel een duidelijk verminderde werking van de anticonceptiepil.

Dermatitis periorbitalis is een minder vaak voorkomende lokalisatie van 'dermatitis perioralis' rond de ogen, gecombineerd of geïsoleerd voorkomend. Behandeling: zie dermatitis peri-oralis.






Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.