Erythema annulare is een erythemateuze annulaire laesie,
die steeds groter wordt (centrifugum), met een 4-6 mm brede rode rand, aan de
binnenzijde gevolgd door een schilferend randje (trailing scale). De eerste
manifestatie kan een urticariële papel of plaque zijn, welke zich langzaam met
2-4 mm per dag uitbreidt tot een annulaire of polycyclische laesie. Men onderscheidt
een oppervlakkige nauwelijks geïndureerde vorm met jeuk en schilfering (
trailing
scale, volgend schilfer randje), en een zeldzamere diepe vorm
met een geïndureerde randzone, zonder pruritus en schilfering. Meestal ontstaan
meerdere laesies tegelijk. Kan over het hele lichaam voorkomen, inclusief gelaat;
vooral op de (boven-)benen.
![Erythema annulare centrifugum (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Erythema annulare centrifugum](../../../afbeeldingen/erythema-annulare-centrifugum-1z.jpg) |
![Erythema annulare centrifugum (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Erythema annulare centrifugum](../../../afbeeldingen/erythema-annulare-centrifugum-2z.jpg) |
![Erythema annulare centrifugum (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Erythema annulare centrifugum](../../../afbeeldingen/erythema-annulare-centrifugum-3z.jpg) |
erythema
annulare |
erythema
annulare |
erythema
annulare |
![Erythema annulare centrifugum (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Erythema annulare centrifugum](../../../afbeeldingen/erythema-annulare-centrifugum-4z.jpg) |
![Erythema annulare centrifugum (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Erythema annulare centrifugum](../../../afbeeldingen/erythema-annulare-centrifugum-5z.jpg) |
![Erythema annulare centrifugum (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Erythema annulare centrifugum](../../../afbeeldingen/erythema-annulare-centrifugum-6z.jpg) |
trailing
scale |
erythema
annulare |
erythema
annulare |
De
annulaire of gegyreerde erythemen (zie ook
onder
efflorescenties, bij
erythemen en bij
annulaire laesies) vormen een
heterogene groep. Hiervan kunnen specifieke erythemen met een bekende oorzaak
worden afgegrensd, zoals
erythema chronicum
migrans of
erythema marginatum (etc.
zie tabel). De restgroep, samengevat onder erythema annulare centrifugum is
beschreven bij talloze onderliggende aandoeningen zoals bacteriële-, virale-
en schimmelinfecties, maligniteiten, en bij sommige geneesmiddelen.
Oorzaken:De oorzaak is onbekend. Waarschijnlijk
is het een overgevoeligheidsreactie (type IV) op antigenen, waarbij het antigeen
ergens centraal in de huid terechtkomt en diffundeert. De lijst aan verdachten
is groot en meestal wordt de veroorzaker niet gevonden.
- infecties met schimmels
en gisten (Candida, Malassezia, Trichophyton), bacteriën (E. coli), mycobacteriën
(M. tuberculosum), virussen (herpes zoster, hiv, hepatitis, EBV), parasieten
(filariasis, Ascaris, Giardia)
- geneesmiddelen (amitriptyline, cimetidine,
cotrimoxazol, finasteride, goudzouten, hydrochloorthiazide, hydroxychloroquine,
ibuprofen, oestrogenen, penicilline, piroxicam, salicylaten, spironolacton).
- auto-imuunziekten (reumatoide artritis (erythema marginatum), Sjögren syndroom,
systemische lupus erythematosus, ziekte van Graves, relapsing polychondritis).
- maligniteiten (chronische lymfatische leukemie, acute myeloide leukemie, Hodgkin
lymfoom, multiple myeloma, longcarcinoom, borstkanker, ovariumcarcinoom, prostaatkanker,
plaveiselcelcarcinoom, maligne histiocytosen).
- overige ziekten (leveraandoeningen,
cholestasis, hypereosinofiel syndroom, appendicitis, sarcoïdose, zwangerschap)
- antigenen in voeding (sporen van gisten, salicylaten)
- familiaire erythema
annulare
DD:Annulaire dermatosen: annulaire erythemen,
granuloma annulare,
mycose (ringworm),
balanitis circinata,
annulaire psoriasis,
subacute (annulaire) cutane LE,
erythema exsudativum multiforme,
erythema migrans necroticans,
erythema gyratum repens,
erythema migrans arciforme et palpabile,
Jessner,
annulaire lichen planus,
annulaire mycosis
fungoides, pruritic annular patches with eosinophilia,
erythrokeratoderma en cocarde (Degos),
urticaria, Majocchi's purpura (purpura annularis
teleangiectasia),
porokeratosis Mibelli,
annulaire
fixed drug eruption,
granuloma faciale, mycosis fungoides,
bulleus pemphigoid, annulaire syphilis, urticaria, annular erythema of infancy,
pityriasis rosea.
Diagnostiek:
KOH preparaat, eventueel biopt. Goede
inspectie op mycosen, want dat is een veel voorkomende trigger. Borrelia serologie
als
Lyme in de DD staat. Een eenvoudig
routine bloedonderzoek (Hb, BSE of CRP, leuko's, diff, ALAT, ASAT, AF, GGT,
eventueel bilirubine, Na, K, kreat) kan al een aantal oorzaken uitsluiten. Bij
uitgebreide annulaire laesies ANA's en anti-dsDNA. Mantoux test, faeces op parasieten
en hiv test als er sprake is van risico op deze infecties en/of klachten die
daar bij passen. Overig screenend onderzoek naar infecties of maligniteiten
op geleide van klachten. Een röntgenfoto bij verdenking op longcarcinoom (rokers),
TBC (risicogroepen), sarcoidose. Routinematig screenen op maligniteiten wordt
niet aanbevolen omdat de associatie niet voldoende duidelijk is aangetoond.
Alleen screenen bij reële verdenking op basis van klachten of symptomen. In
de meeste gevallen wordt geen oorzaak van erythema annulare gevonden.
Histologie:Oppervlakkige variant: spongiose, parakeratose,
oedeem in de papillaire dermis, en een perivasculair lymfocytair infiltraat.
Diepe variant: uitgebreid diep en oppervlakkig lymfo(histio-)cytair infiltraat
met een coat-sleeve distributie.
![Erythema annulare centrifugum (klik op foto voor vergroting) [bron: www.dermpedia.com] Erythema annulare centrifugum](../../../afbeeldingen/erythema-annulare-centrifugum-7z.jpg) |
![Erythema annulare centrifugum (klik op foto voor vergroting) [bron: www.dermpedia.com] Erythema annulare centrifugum](../../../afbeeldingen/erythema-annulare-centrifugum-8z.jpg) |
erythema
annulare |
erythema
annulare |
Therapie:Oorzaak opsporen en behandelen indien
mogelijk. Meestal gaat het ook vanzelf over, gemiddeld duurt het 11 maanden.
Als het paraneoplastisch is (zeer zeldzaam) verdwijnt het als de onderliggende
maligniteit wordt behandeld. Symptomatisch helpen soms lokale corticosteroïden.
Antibiotica en antimycotica kuren in den blinde (in de hoop een onderliggende
infectie te behandelen) worden ook genoemd, evenals antibiotica met een anti-inflammatoire
nevenwerking: metronidazol, de tetracyclinen, erytromycine, claritromycine,
azitromycine, roxitromycine, en dapson. Systemische steroïden werken ook, maar
na staken recidiveert het. Ook onder etanercept (gegeven voor iets anders) verdween
het tijdelijk bij een patiënt.
R/ lokale corticosteroïden klasse II-IV, intralesionale
steroïden.

R/ calcipotriol (niet meer leverbaar in Nederland, alleen nog in combinatie
met betamethason).

R/ Protopic (tacrolimus) zalf gedurende 2-6 weken.

R/ erytromycine 3 dd 500 mg gedurende 7 dagen.

R/ claritromycine 2 dd 250 mg of 1 dd 500 mg SR gedurende 4 weken.

R/ azitromycine 1 dd 250 mg gedurende 4 weken.

R/ metronidazol 3 dd 250 mg gedurende 4 weken.

R/ itraconazoll oraal 1 dd 100 mg gedurende 20 dagen of tot 1 week na genezing.
R/ Neotigason (acitretine) 1 dd 25 mg.
R/ Plaquenil (hydroxychloroquine)
1 dd 200-400 mg.
Referenties
1. |
Lebwohl M, Heymann WR, Berth-Jones J, Coulson
I. Treatment of skin disease - Comprehensive therapeutic strategies.
Saunders - Elsevier, New York, Third edition 2010. |
2. |
De Aloe G, Rubegni P, Risulo M. et al. Erythema
annulare centrifugum succesfully treated with metronidazole. Clin
Exp Dermatol 2005;30:583-584. |
3. |
Rao NG, Pariser RJ. Annular erythema responding
to tacrolimus ointment. J Drugs Dermatol 2003:2:421-424. |
Auteur(s):dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam
UMC.