Erythema palmare is gedefinieerd als roodheid (erytheem) van de handpalmen (soms ook van de voetzolen) zonder andere afwijkingen zoals schilfering of oedeem. Erythema palmare kan idiopathisch voorkomen (primair, zonder oorzaak) of het gevolg zijn van onderliggende interne ziekten, of geneesmiddelen, of andere oorzaken (secundair).



Primair palmair erytheem (zonder onderliggende pathologie) wordt vaak gezien in de zwangerschap. Dit wordt beschouwd als een fysiologisch verschijnsel. In de zwangerschap kan ook palmair erytheem ontstaan secundair aan intrahepatische cholestase. Erythema palmare kan ook zomaar voorkomen bij gezonde personen (idiopathisch), dat wordt wat vaker gezien bij ouderen. Erythema palmare zonder onderliggende pathologie kan ook familiair voorkomen (hereditair palmair erytheem). Dit wordt ook wel het Lane syndroom genoemd (voor het eerst beschreven door Lane in 1929).

Secundair palmair erytheem kan voorkomen bij een scala aan interne ziekten en andere oorzaken (zie de tabel). Bijvoorbeeld bij alcohol misbruik, bij hyperthyreoidie (18%), en bij diabetes (4%). Recent is ook beschreven dat erythema palmare kan voorkomen bij Covid-19 infectie (coronavirus infectie), soms als enige symptoom. Het kan ook een uiting zijn van maligniteiten, cardiopulmonale afwijkingen, leveraandoeningen, en andere interne ziekten en auto-immuunziekten (vasculitis, SLE, reumatoïde artritis, Kawasaki syndroom).

Palmair erytheem kan ook ontstaan als bijwerking van chemotherapie. Palmair erytheem door cytostatica wordt ook wel palmoplantar erythrodysesthesia syndrome genoemd, of acraal erytheem bij cytostatica (zie onder acraal erytheem).

Sommige patiënten hebben last van warme handen of voeten, soms ook gepaard gaand met een branderige sensatie, maar zonder erytheem. Dit is weer een andere entiteit, meestal geen huidziekte maar een stoornis in de vascularisatie (vasodilatatie), of de innervatie daarvan (neuropathie), of hormonale of farmacologische invloeden daar op. Zie onder warme en/of branderige handen en voeten en onder burning feet syndroom.

Erytheem op de handruggen valt niet onder de definitie van erythema palmare en wordt o.a. gezien bij fotosensitiviteit, fotosensibele medicatie, erytromelalgie, Lyme disease, contacteczeem, dermatomyositis, SLE, LE, drug-induced LE, juveniel reuma, perifere neuropathie, complex regionaal pijn syndroom, carpaal tunnel syndroom, painless erythema of the hands in non-Hodgkin lymphoma, red puffy hands bij i.v. drugsgebruik, alcohol misbruik, en als (vasoactieve) bijwerking van geneesmiddelen.
Zwelling van de handen, zonder erytheem, wordt onder andere gezien bij warmte, inspanning, drukurticaria, angio-oedeem, en bij perifeer oedeem.


Bron: Serrao R, et al. Palmar erythema. Am J Clin Dermatol 2007;8(6):347-356.

Diagnostiek:
Anamnese en lichamelijk onderzoek.
Lab: leverenzymen, ureum, kreatinine, hepatitis B en C serologie, ferritine, glucose, TSH, Hb, Leuko's, diff.
X-thorax.
Op indicatie: albumine, proalbumine, ceruloplasmine, reumafactor, ANA's, SS-A, SS-B, lues serologie, anti-HTLV1.
Bij verdenking op maligniteiten: CT-scan borst, abdomen, onderbuik, MRI schedel, beenmergpunctie




Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.