Soms is voor de diagnostiek van bijzondere huidaandoeningen of andere ziekten het nodig om een huidbiopt af te nemen voor een fibroblastenkweek. Deze fibroblasten worden in het laboratorium gekweekt en vermeerderd en gebruikt voor verschillende soorten testen. Dat kan zijn DNA-onderzoek, maar ook het bepalen van enzymactiviteit in de fibroblasten, het meten van stapelingsproducten in de fibroblast, detectie van afwijkende eiwitten of RNA, detectie van groeiverschillen, etcetera. De dermatoloog neemt deze biopten soms af bij genodermatosen en als service aan klinische genetica of kinderartsen. In dit laatste geval dient de aanvrager te zorgen voor de juiste kweekmedia buis, een volledig ingevuld aanvraagformulier en een consultaanvraag. Voor correcte afname is tijd nodig, steriel materiaal en een geschikte kamer.

Procedure
Om een zo goed mogelijk kweek resultaat te behalen is het belangrijk dat het biopt onder steriele omstandigheden wordt afgenomen en zo snel mogelijk in het speciale kweekmedium terechtkomt. Dit fibroblastenkweekmedium bevat naast voedingsstoffen vaak ook antibiotica om bacteriegroei te verminderen. Het beste is om dit medium van te voren bij een (klinisch genetisch) laboratorium op te halen zodat het biopt er direct kan worden ingedaan. Als dit niet voorhanden is, vul dan een steriele container met steriel fysiologisch zout en transporteer dat op kamertemperatuur binnen 24 uur naar het laboratorium. Ook fibroblasten in kweekmedium op kamertemperatuur bewaren, niet in de koelkast zetten. Gebruik bij de procedure geen antiseptica die een groeivertragend effect kunnen hebben in weefselkweken, zoals jodium of chloorhexidine. Alcohol kan wel.

Benodigdheden
- 4 mm biopteur
- schaartje
- pincet
- 70% alcohol
- steriele handschoenen
- gatlaken
- mondkapje

Afname
• huidbiopten onder steriele condities afnemen (gatlaken, mondkapje, handschoenen)
• plaats: binnenkant van de arm of van de flank
• desinfectie met 70% alcohol (geen jodium of chloorhexidine)
• Het biopt opvangen in steriel kweekmedium en op kamertemperatuur verzenden. Indien er geen kweekmedium beschikbaar is, verzenden in steriele fysiologische zoutoplossing
• Indien buiten normale laboratoriumwerktijden een biopt moet worden afgenomen, het materiaal bewaren bij kamertemperatuur (niet op ijs) en de volgende werkdag versturen

Eenvoudiger procedure (sneller, goedkoper)
De bovengenoemde steriele methode is de optimale qua steriliteit maar vereist wel enkele disposables waar kosten aan verbonden zijn zoals gatlaken en steriele handschoenen. Het kan ook eenvoudiger en sneller door het gatlaken achterwege te laten en gewone handschoenen te gebruiken. Zorg dan dat het biopt zonder dat het in aanraking komt met iets anders dan het steriele pincet snel in de steriele container komt.

Welke plaats
Eigenlijk is elke plaats goed. Fibroblasten komen over het gehele lichaam voor. Over het algemeen wordt gekozen voor een plek waar het biopt geen hinder veroorzaakt, zoals zijkant rug, laag in de flank of van de binnenkant van de bovenarm of onderarm. Niet uit de liesregio (kans op overgroei schimmels of bacteriën hoger). Ook een hoekje van een excisie biopt (bijvoorbeeld bij excisie van een basaalcelcarcinoom bij het Gorlin Goltz syndroom) kan worden ingestuurd voor fibroblastenkweek. Een 4 millimeter biopt heeft de voorkeur, eventueel een 3 mm of 2 x 3 mm. Het biopt moet de dermis bevatten, dus niet te oppervlakkig maar ook niet tot aan de volledige dikte. Aanhangend vet wordt niet gebruikt voor de kweek.

Indicaties voor fibroblastenkweek
xeroderma pigmentosum
Gorlin Goltz syndroom
osteogenesis imperfecta
Ehlers-Danlos syndroom
lysosomale stapelingsziekten
o.a. ziekte van Fabry
verdenking chromosoomafwijkingen bij geboorteafwijkingen
congenitale cystenieren




Chromosomen onderzoek:
De chromosomen worden onder de microscoop gefotografeerd en vervolgens gerangschikt volgens grootte en vorm. Nadien worden ze genummerd van 1 (grootste chromosoom) naar 22 (kleinste chromosoom). Deze 2 sets (één van vader, en één van moeder) van 22 chromosomen worden autosomen genoemd. De mens heeft 44 autosomen (22 van vader, en 22 van moeder). Additioneel aan de 44 autosomen heeft de mens ook 2 geslachtschromosomen: een man heeft een X- en een Y-chromosoom en een vrouw heeft 2 X-chromosomen. De gerangschikte chromosomenkaart wordt een karyotype genoemd. Het karyotype van een vrouw is 46,XX en dat van een man 46,XY.

DNA diagnostiek: zie www.dnadiagnostiek.nl voor overzicht DNA labs in Nederland.


Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.