Een furunkel is een acute necrotiserende pijnlijke ontsteking uitgaande van een haarfollikel. Meestal veroorzaakt door S. aureus, bij uitzondering ook S. epidermis. Een furunkel is een enkelvoudige laesie, is het gedissemineerd dan heet het furunculosis en als er twee of meer samenvloeien tot 1 grote ontsteking maar met separate puskopjes dan heet het een karbunkel (carbuncle, negenoog). Meestal ontstaat er centraal necrose (necrotische prop) en verweking waarna het abces openbarst. Een incisie op het juiste moment kan de pijn verlichten. Door autoinoculatie kunnen andere haarfollikels betrokken raken.

Men spreekt van furunculose bij meer dan 4 furunkels tegelijk of meer dan 4 furunkels per jaar. Bij recidiverende furunculose onderzoek doen naar de algehele conditie en naar factoren die de weerstand kunnen verslechteren (HIV, hematologische aandoeningen met leukopenie of leukocytendysfunctie, diabetes, anemie, ijzergebrek, obesitas, ondervoeding, deficiënties, SLE, immuunsuppressie, congenitale immuundeficiënties, atopisch eczeem, nierinsufficiëntie, etc). Maatregelen gericht op het reduceren van de hoeveelheid stafylokokken op de huid zijn zinvol. Patiënten met overgewicht hebben een verhoogd risico op furunculose; vooral in de plooien. Hyperhidrosis en slechte hygiëne verhogen het risico op infecties. Soms ontstaat een beeld dat lijkt op hidradenitis suppurativa. Een deel van de patiënten waarbij de diagnose hidradenitis suppurativa, subtype met multipele abcessen (Hurley I) wordt gesteld heeft in feite furunculosis bij overgewicht.

Bij recidiverende infecties eventueel onderzoek op Stafylokokken dragerschap (kweken afnemen van neus, keel en perineum) en proberen dit te behandelen. Bij veel recidieven ook de familieleden onderzoeken en behandelen, en de thuissituatie inventariseren.

furunculosis	furunkel

furunkel	karbunkel

Therapie:
Laten rijpen, zonodig incisie of necrotische prop verwijderen. Lokale hygiënische maatregelen, eventueel antiseptische middelen (Betadine jodium scrub, wassen met antiseptische zeep, na incisie huid beschermen met fusidine zalf of jodiumzalf).
R/ Fucidin crème, zalf of gazen.
R/ Chloorhexidine crème 1% FNA.
R/ Betadine jodium scrub of Hibiscrub.
R/ Unicura antiseptische zeep.
R/ Bactroban (mupirocine) neuszalf (3 g).

Antibiotica:
Behandeling met antibiotica is niet altijd nodig. Wel in ernstige gevallen. O.a. bij lymfangitis, koorts, furunculose, karbunkel, en furunkels op de neus of in het gelaat (kans op trombose sinus cavernosus, niet incideren), verminderde weerstand, endocarditis risico, kunstgewrichten.
R/ Floxapen (flucloxacilline) 4 dd 500 mg gedurende 7 dagen.
R/ Dalacin (clindamycine) 3 dd 600 mg gedurende 7 dagen
R/ Klacid (claritromycine) 2 dd 500 mg gedurende 7 dagen.
R/ Zithromax (azitromycine) 1 dd 500 mg gedurende 7 dagen.

Alternatieven:
R/ erytromycine 4 dd 500 mg gedurende 7 dagen.
R/ Zinnat (cefuroximaxetil) 2 dd 250 mg gedurende 7 dagen.
R/ Bactrimel (co-trimoxazol) 2 dd 960 mg gedurende 7 dagen.
R/ Rifadin (rifampicine) 2 dd 600 mg gedurende 5 dagen, herhalen iedere 3 maanden.

Suppleties bij deficienties:
R/ Ferrofumaraat 3 dd 200 mg gedurende 4 weken bij ijzertekort.
R/ Zinksulfaat 3 dd 200 mg.
R/ Vitamine C (ascorbinezuur) 1 dd 500 mg.





Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, AMC, Amsterdam.