GONORRHOE home ICD10: A54.9

Gonorroe (druiper) is een sexueel overdraagbare infectie (SOA) veroorzaakt door gonococcen (Neisseria gonorroica). De incubatietijd is 2 tot 14 dagen, gemiddeld 8 dagen. De belangrijkste klachten zijn urethritis bij de man, en cervicitis en/of urethritis bij de vrouw. De infectie kan ook asymptomatisch verlopen (bij 10% v.d. mannen en 30-60% v.d. vrouwen). De symptomen van urethritis beginnen meestal na 6-8 dagen, soms al na 2-3 dagen (druiper, continu ecoulement bij ± 80%; dysurie bij ± 50%). Behalve als urethritis en cervicitis kan een gonorroe-infectie zich uiten als conjunctivitis (neonaten), epididymitis, (gon-)arthritis, pharyngitis, proctitis, prostatitis, salpingitis, pelvic inflammatory disease (PID) en gonococcensepsis (koorts, cutane papulopustels en petechiën, arthritis, tenosynovitis, endocarditis en meningitis). Cave proctitis (bij anaal contact gerichte kweek afnemen m.b.v. proctoscoop).

Gonorroe (druiper) Gonorroe (druiper) Intracellulaire diplococcen
gonorroe conjunctivitis gonorroica intracellulaire diplococcen

Foto rechts: CDC Atlanta (Public Domain Images).


Diagnostiek:
NAAT (PCR) van urine of urethra bij de man, en van de vaginawand, of cervix of urethra bij de vrouw. Op indicatie (anamnese) ook kweken van anus en keel. Tweede keus is het afnemen van een kweek. Het afnemen van een kweek wordt weer belangrijker omdat dan ook de resistentie kan worden bepaald: steeds vaker worden de gonokokken multiresistent. Eventueel een direct preparaat maken (Gram, methyleenblauw, of Diff-Quick kleuring). Indien er leukocyten te zien zijn met intracellulaire diplococcen kan men daarop direct therapie starten. Wel altijd eerst diagnostiek op overige SOA doen voor starten antibiotica. Bij gedissemineerde gonorroe: kweken en/of NAAT van pustels, bloed, synoviale vloeistof of liquor.

Diagnostische criteria: duidelijk positief Grampreparaat, positieve kweek of PCR.
Behandelcriteria: positief Grampreparaat, positieve kweek of PCR, epidemiologische meebehandeling (GO aangetoond bij partner), en bij verdenking op PID of epidydimitis/prostatitis.

Therapie ongecompliceerde infectie urethra, cervix, anus of keel:
R/ ceftriaxon 500 mg i.m. éénmalig; 1000 mg poeder voor i.m. injectie + solvens (lidocaine 10 mg/ml). Daarna pat 20-30 min laten wachten i.v.m. risico op allergische reactie (gering!).
R/ Zinnat (cefuroxim axetil) 2 x 1000 mg p.o. (niet bij pharyngeale GO), 2e gift 6 uur na 1e gift. Het genezingspercentage van goed ingenomen orale cefalosporinen, met name van de nieuwste beta-lactamase ongevoelige zoals Zinnat (cefuroxim-axetil) is slechts procenten lager dan van parenterale.

Omdat in 10-50% v.d. patiënten met GO tevens Chlamydia voorkomt, wordt geadviseerd tevens Zithromax (1 g éénmalig) of doxycline (2 dd 100 mg gedurende 7 dagen) te geven (beginnen met innemen 6 uur na ceftriaxon of cefuroxim of ciprofloxacine).

Zwangeren:
R/ ceftriaxon 500 mg i.m. éénmalig.
R/ erytromycine base of stearaat 4 dd 500 mg gedurende 7 dagen (veel resistentie).

Bij penicilline anaphylaxie:
R/ ciprofloxacine 500 mg oraal éénmalig. Niet bij zwangeren of kinderen. De eerste ciprofloxacine resistente gonokokken zijn al beschreven. Ciprofloxazine (behorend tot de fluorchinolonen) is goedkoop en beïnvloedt de luesserologie niet.
Alternatieven (bijvoorbeeld bij multipele antibiotica-allergieen):
R/ co-trimoxazol (trimethoprim/sulfamethoxazol 80/400) 2 dd 4 tab gedurende 3 dagen. NB: na de maaltijd met ruim water innemen. Niet in zwangerschap.
R/ cefuroximaxetil éénmalig 2 tab à 500 mg (niet bij zwangeren).
R/ ofloxacine, 2 x 200 mg éénmalig. Niet bij zwangerschap.
R/ doxycycline 2 dd 200 mg gedurende 7 dagen (veel resistentie).
R/ erytromycine 4 dd 500 mg gedurende 7 dagen (veel resistentie).
R/ amoxicilline 3 g (6 x 500 mg) oraal, indien penicilline gevoelig (kweek).
R/ procaïnebenzylpenicilline + benzylpenicilline natrium 4.8 milj IE i.m. over beide nates verdeeld, als éénmalige dosis, indien penicilline gevoelig (kweek).

Epididymitis en salpingitis door gonococcen:
R/ Dezelfde antibiotica als bij ongecompliceerde infectie

Prostatitis door gonococcen:
R/ Dezelfde antibiotica als bij ongecompliceerde infectie

Therapie gedissemineerde gonorroe:
Opname is nodig, intraveneuze behandeling, keuze indien mogelijk op geleide van kweek en in overleg met microbioloog. Zie onder gonococcensepsis.

Bij verdenking op combinatie met syphilis:
R/ co-trimoxazol (trimethoprim/sulfamethoxazol 80/400) 2 dd 4 tab gedurende 3 dagen, indien het de bedoeling is de syphilis-serologie niet te beïnvloeden (niet effectief tegen syphilis).
R/ rifampicine 900 mg per dag gedurende 2 dagen. NB: niet in eerste 3 mnd zwangerschap. Rifampicine geeft rode verkleuring urine, sputum, speeksel, tranen (lenzen).

Contact-opsporing en behandeling:
Contacten uit de periode 4-6 weken voorafgaande aan de klachten van bewezen Go-patiënt proberen te traceren en meebehandelen, bij voorkeur eerst materiaal afnemen voor SOA-onderzoek.

Nacontrole:
Na standaardtherapie met ceftriaxon voor anogenitale gonorroe is nacontrole of een controlekweek niet nodig. Als er redenen zijn voor een controlekweek dan kan dit 1 week na het einde van de behandeling (NAAT), kweek al na 2 dagen. Redenen om een controlekweek af te nemen zijn: na niet-standaard therapie, bij twijfel over therapietrouw, bij persisteren klachten, bij een aangetoonde resistentie (kweek) voor het gegeven middel of vermoeden van resistentie, indien patiënt(e) opnieuw sexueel contact heeft gehad (dan als nieuwe patiënt(e) onderzoeken), en bij risicogedrag.


Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.

31-05-2023 (JRM) - www.huidziekten.nl W3C-html-4.01-valid



Diagnosecodes:
ICD10 A54.0 Gonokokkeninfectie van onderste deel van tractus urogenitalis zonder periurethraal of accesory gland abces: gonokokken uretritis
ICD10 A54.0 Gonococcal infection of lower genitourinary tract without periurethral or accessory gland abscess: gonococcal urethritis
SNOMED 236682002 Gonococcal urethritis
DBC 21 spacer SOA

ICD10 A54.0 Gonokokkeninfectie van onderste deel van tractus urogenitalis zonder periurethraal of accesory gland abces: acute gonokokken uretritis
ICD10 A54.0 Gonococcal infection of lower genitourinary tract without periurethral or accessory gland abscess: acute gonococcal urethritis
SNOMED 29864006 Acute gonococcal urethritis
DBC 21 spacer SOA

ICD10 A54.0 Gonokokkeninfectie van onderste deel van tractus urogenitalis zonder periurethraal of accesory gland abces: gonorroe van tractus urogenitalis, chronisch
ICD10 A54.0 Gonococcal infection of lower genitourinary tract without periurethral or accessory gland abscess: chronic gonorrhea of genitourinary tract
SNOMED 28572009 Chronic gonorrhea of genitourinary tract
DBC 21 spacer SOA

ICD10 A54.0 Gonokokkeninfectie van onderste deel van tractus urogenitalis zonder periurethraal of accesory gland abces: gonokken infectie van de cervix
ICD10 A54.0 Gonococcal infection of lower genitourinary tract without periurethral or accessory gland abscess: gonococcal cervicitis, unspecified
SNOMED 20943002 Acute gonococcal cervicitis
DBC 21 spacer SOA

ICD10 A54.0 Gonokokkeninfectie van onderste deel van tractus urogenitalis zonder periurethraal of accesory gland abces: gonokokken cystitis en urethritis, niet gespecificeerd
ICD10 A54.0 Gonococcal infection of lower genitourinary tract without periurethral or accessory gland abscess: gonococcal cystitis and urethritis, unspecified
SNOMED 24868007 Acute gonococcal cystitis
DBC 21 spacer SOA

ICD10 A54.0 Gonokokkeninfectie van onderste deel van tractus urogenitalis zonder periurethraal of accesory gland abces: gonokokken vulvovaginitis, niet gespecificeerd
ICD10 A54.0 Gonococcal infection of lower genitourinary tract without periurethral or accessory gland abscess: gonococcal vulvovaginitis, unspecified
SNOMED 237095000 Gonococcal vulvovaginitis
DBC 21 spacer SOA

ICD10 A54.1 Gonokokkeninfectie van onderste deel van tractus urogenitalis met abces periuretrale en accessoire klieren: bartholinitis gonorrhoica
ICD10 A54.1 Gonococcal infection of lower genitourinary tract with periurethral and accessory gland abscess: acute gonococcal bartholinitis
SNOMED 80604007 Acute gonococcal bartholinitis
DBC 21 spacer SOA

ICD10 A54.1 Gonokokkeninfectie van onderste deel van tractus urogenitalis met abces periuretrale en accessoire klieren: skenitis gonorrhoica
ICD10 A54.1 Gonococcal infection of lower genitourinary tract with periurethral and accessory gland abscess: gonococcal Skenitis
SNOMED 24057400 Gonococcal Skenitis
DBC 21 spacer SOA

ICD10 A54.2 Pelviperitonitis en overige urogenitale infectie door gonokokken: pelvic infammatory disease door gonokokken
ICD10 A54.2 Gonococcal pelviperitonitis and other gonococcal genitourinary infection: gonococcal pelvic inflammatory disease
SNOMED 240581006 Gonococcal female pelvic infection
DBC 21 spacer SOA

ICD10 A54.2 Pelviperitonitis en overige urogenitale infectie door gonokokken: epididymitis gonorrhoica
ICD10 A54.2 Gonococcal pelviperitonitis and other gonococcal genitourinary infection: gonococcal epididymitis
SNOMED 236766009 Gonococcal epididymitis
DBC 21 spacer SOA

ICD10 A54.2 Pelviperitonitis en overige urogenitale infectie door gonokokken: gonokken infectie van nier en ureter
ICD10 A54.2 Gonococcal pelviperitonitis and other gonococcal genitourinary infection: gonococcal infection of kidney and ureter
SNOMED 50970007 Acute gonorrhea of upper genitourinary tract
DBC 21 spacer SOA

ICD10 A54.2 Pelviperitonitis en overige urogenitale infectie door gonokokken: gonokokken salpingitis
ICD10 A54.2 Gonococcal pelviperitonitis and other gonococcal genitourinary infection: gonococcal salpingitis
SNOMED 237038001 Gonococcal salpingitis
DBC 21 spacer SOA

ICD10 A54.2 Pelviperitonitis en overige urogenitale infectie door gonokokken: prostatitis door gonokokken
ICD10 A54.2 Gonococcal pelviperitonitis and other gonococcal genitourinary infection: gonococcal prostatitis
SNOMED 197967000 Gonococcal prostatitis
DBC 21 spacer SOA

ICD10 A54.3 Gonokokkeninfectie van het oog
ICD10 A54.3 Gonococcal infection of eye
SNOMED 35876006 Gonococcal infection of eye
DBC 21 spacer SOA

ICD10 A54.4 Gonokokkeninfectie van spier en skelet: artritis door gonococcen
ICD10 A54.4 Gonococcal infection of musculoskeletal system: gonococcal arthritis
SNOMED 44743006 Gonococcal infection of joint
DBC 21 spacer SOA

ICD10 A54.5 Gonokokkeninfectie van de pharynx
ICD10 A54.5 Gonococcal pharyngitis
SNOMED 74372003 Gonorrhea of pharynx
DBC 21 spacer SOA

ICD10 A54.6 Gonokokkeninfectie van anus en rectum
ICD10 A54.6 Gonococcal infection of anus and rectum
SNOMED 42746002 Gonorrhea of rectum
DBC 21 spacer SOA

ICD10 A54.8 Overige gespecificeerde gonokokkeninfecties
ICD10 A54.8 Other gonococcal infections
SNOMED 15628003 Gonorrhoea
DBC 21 spacer SOA

ICD10 A54.8 Overige gespecificeerde gonokokkeninfecties: gonokokken sepsis
ICD10 A54.8 Other gonococcal infections: Gonococcal sepsis
SNOMED 5085001 Gonococcemia
DBC 21 spacer SOA

ICD10 A54.9 Gonokokkeninfectie, niet gespecificeerd
ICD10 A54.9 Gonococcal infection, unspecified
SNOMED 15628003 Gonorrhoea
DBC 21 spacer SOA