De
ziekte van Hartnup (Hartnup syndroom, pellagra-cerebellar
ataxia-renal aminoaciduria syndroom) is een zeldzame autosomaal recessieve genetische
afwijking (
OMIM
234500) veroorzaakt
door een stoornis in het aminozuur metabolisme. De karakteristieke huidafwijking
die daar bij kan optreden is een rode schilferende huiduitslag, in een foto-distributie
(gelaat, armen, benen, hals, coeur). Daarnaast kunnen er neurologische verschijnselen
zijn zoals ataxie, gestoorde visus, verstandelijke beperking. Neurologische
klachten kunnen worden uitgelokt door koorts en stress. De ziekte van Hartnup
disease wordt veroorzaakt door een mutatie in het SLC6A19 gen. Het SLC6A19 gen
codeert voor een transporteiwit voor aminozuren. De darmen kunnen hierdoor aminozuren
niet goed opnemen en de nieren verliezen aminozuren, waardoor tekorten ontstaan
van de aminozuren tryptofaan, alanine, asparagine, glutamine, histidine, isoleucine,
leucine, fenylalanine, serine, threonine, tyrosine, en valine. Vooral tryptofaandeficiëntie
veroorzaakt de symptomen.
Klinisch beeld:Niet iedereen
met de mutatie krijgt klachten. De eerste symptomen beginnen tussen de 3 en
9 jaar. Het
fotosensitief eczeem is één van de eerste
manifestaties. Neurologische klachten kunnen zijn ataxie, evenwichtstoornissen,
spraakstoornissen, tremoren, spasticiteit, ontwikkelingsstoornissen, insulten,
syncope, spierzwakte, hoofdpijn, duizeligheid, psychische afwijkingen, nystagmus,
diplopia, ptosis. Soms groeistoornis. Soms darmklachten, vooral diarree. De
klachten kunnen worden uitgelokt door koorts, stress, zonlicht, en sulfa preparaten.
![Hartnup disease (klik op foto voor vergroting) [bron: www.openi.nlm.nih.gov - Patel AB, Prabhu AS - Indian J Dermatol (2008] Hartnup disease](../../../afbeeldingen/Hartnup-disease-1z.jpg) |
Hartnup
disease |
DD: pellagra,
fenylketonurie,
ataxia-telangiectasia,
SLE,
atopisch eczeem,
xeroderma pigentosum,
hydroa vacciniforme, overige
fotodermatosen.
Diagnostiek:
De diagnose kan worden gesteld middels
DNA-diagnostiek (
formulier
DNA-diagnostiek VUmc).
Therapie:Meestal is geen
behandeling nodig. Bij klachten eiwitrijk dieet, zonbescherming. Suppletie van
nicotinamide of niacine (tryptofaan is betrokken bij de synthese van nicotinamide).
Suppletie van tryptofaan. Vermijden van sulfa preparaten.
Auteur(s):dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.