Hepatitis B is een infectie van de lever, veroorzaakt door het hepatitis B-virus. In Nederland wordt dit virus vooral overgedragen door seksueel contact. Het dringt via de slijmvliezen van de geslachtsorganen het lichaam binnen en verspreidt zich dan via de bloedbaan naar de lever. Daar nestelt het virus zich in de levercellen en veroorzaakt een ontsteking. De omvang van de klachten is wisselend. Soms zijn er helemaal geen klachten, maar op de lange termijn kan er blijvende schade aan de lever optreden. De hepatitis en leverschade wordt niet veroorzaakt door het virus zelf, maar door de afweerreactie op het virus. Vaak is het lichaam het virus binnen een half jaar de baas en de infectie is dan voorbij. Dit kan met behulp van bloedonderzoek worden aangetoond. Het virus is dan verdwenen uit het bloed en het lichaam heeft antistoffen aangemaakt. Iemand is dan niet meer besmettelijk en bovendien beschermd tegen een eventuele nieuwe besmetting met het hepatitis B-virus. Soms kan het lichaam het virus niet aan. Er ontstaat dan een chronische hepatitis B-infectie. Iemand met een chronische infectie (ook wel ‘drager’ genoemd) is nog wel besmettelijk voor anderen. De kans dat iemand ‘drager’ wordt, is groter als de infectie op jonge leeftijd wordt opgelopen. Hoe langer je als drager geïnfecteerd bent met het virus, hoe groter ook de kans dat er blijvende schade optreedt in de lever. Er kan ten slotte zelfs leverkanker ontstaan.

Hepatitis B is erg besmettelijk. Het virus bevindt zich in het bloed, maar ook in andere lichaamsvloeistoffen, zoals sperma, speeksel en vaginaal vocht.

Een hepatitis B-infectie kan worden overgedragen door sexueel contact of door bloed-bloed contact

Seksueel contact
Het gaat dan vooral om onbeschermd seksueel contact met penetratie (penis in vagina en penis in anus). Overdracht vindt plaats door contact van sperma en vaginaal vocht met slijmvliezen van de partner. Beschadigingen van het slijmvlies die vaak met het blote oog niet te zien zijn, vergroten de kans op infectie. Daarom geeft anaal seksueel contact het grootste risico om hepatitis op te lopen. Slijmvliezen rond en in de anus kunnen namelijk gemakkelijker beschadigd raken.
Slijmvliesbeschadigingen kunnen ook het gevolg zijn van andere soa’s. Zo verhoogt het hebben van een soa het risico op het oplopen van hepatitis B. Het risico op hepatitis B tijdens seksueel contact is groter tijdens de menstruatie. Bij onbeschermde orale seks (pijpen en beffen) is er maar een klein risico op hepatitis B-overdracht. Hoewel het hepatitis B-virus ook in speeksel voorkomt, raakt iemand niet door tongzoenen besmet.

Bloed-bloedcontact
Besmetting kan via besmet bloed plaatsvinden. Bijvoorbeeld door het gezamenlijk gebruiken van naalden en andere attributen zoals rietjes voor drugsgebruik, het gebruik van besmette instrumenten of toediening van besmette bloedproducten in ziekenhuizen en het zich per ongeluk prikken aan een besmette naald door medisch personeel. Infectie komt ook voor via niet hygiënische accupunctuur, tatoeage en piercing of door het gemeenschappelijk gebruik van scheermesjes en tandenborstels. Tijdens de geboorte
Als de moeder het hepatitis B-virus in het bloed heeft, is de kans groot dat zij het virus tijdens de zwangerschap of bij de bevalling doorgeeft aan haar kind.

Overige vormen van overdracht
Overdracht van het hepatitis B-virus komt ook voor tussen gezinsleden in een gezamenlijk huishouden of onder personen in een instelling. Deze vorm van overdracht is mogelijk door gemeenschappelijk gebruik van scheermesjes en tandenborstels en wellicht ook door ongemerkt bloed-bloedcontact. Ook kan iemand de infectie oplopen als hij gebeten wordt door iemand met hepatitis B.

Klinisch beeld:
Meestal verloopt een infectie met hepatitis B zonder symptomen en dus onopgemerkt. Een minderheid van de geïnfecteerden krijgt wél klachten. Veel voorkomende klachten zijn vermoeidheid, verhoging, spier- en gewrichtspijn, lusteloosheid, misselijkheid, pijn in de bovenbuik. Ook huidafwijkingen en gewrichtsontstekingen komen voor. Deze klachten worden in een aantal gevallen gevolgd door een periode van geelzucht: het geel zien van het oogwit en de huid, in combinatie met donkere urine (als oude thee), en soms ook ontkleurde ontlasting (stopverfkleurig). Klachten ontstaan gemiddeld twee tot drie maanden na het moment van de infectie. De klachten duren van enkele weken tot maximaal zes maanden. Ook als alle andere klachten al zijn verdwenen kan iemand nog maandenlang moe blijven. Bij chronische actieve hepatitis B veroorzaakt het hepatitis B-virus een langdurige (chronische) ontsteking in de lever. Deze chronische infectie kan op den duur ernstige gevolgen hebben, omdat er littekenweefsel in de lever ontstaat (levercirrose). Bij levercirrose functioneert de lever minder goed, waardoor er uiteenlopende klachten kunnen ontstaan. Ook is er een verhoogd risico op leverkanker.

Diagnostiek:
De belangrijkste bloedtesten zijn HBsAg, HBeAg, anti-HBc, anti-HBs, anti-HBe, HBV-DNA:



Therapie:
Bij acute hepatitis B worden geen geneesmiddelen gegeven. De ziekte gaat meestal binnen een half jaar vanzelf weer over. Het advies is om zoveel mogelijk rust te nemen. Het gebruik van alcohol en voedingsmiddelen die slecht worden verdragen (zoals vet en koffie) wordt afgeraden. Bij de chronische hepatitis B worden wel medicijnen voorgeschreven. Bij 40 procent van de geïnfecteerden wordt het virus hierdoor geremd. In 10 procent van de gevallen verdwijnt het virus uit het bloed.
R/ tenofovirdisoproxil 1 dd 245 mg.
R/ tenofoviralafenamide 1 dd 25 mg.
R/ entecavir 1 dd 0.5-1 mg.

In Nederland worden groepen met een verhoogd risico op hepatitis B gratis gevaccineerd. Dit zijn bijvoorbeeld prostituees, druggebruikers en mannen die seks hebben met mannen. Het vaccin dat hiervoor wordt gebruikt is veilig en effectief.
De vaccinatie bestaat uit drie injecties waarbij de tweede een maand na de eerste vaccinatie wordt gegeven en de derde vijf maanden na de tweede vaccinatie. Iemand die is gevaccineerd, is langdurig beschermd tegen hepatitis B. Ook is het mogelijk om antistoffen tegen hepatitis B toe te dienen als iemand met het virus in aanraking is geweest, zoals bij een prikaccident of na onbeschermd seksueel contact met iemand die met hepatitis B is geïnfecteerd. Dat is alleen zinvol kort na de mogelijke infectie, liefst binnen 24 uur (tot maximaal zeven dagen). Baby’s van moeders met hepatitis B krijgen meteen na de geboorte antistoffen toegediend. Vervolgens krijgen ze tegelijk met de DKTP- prik een volledige inenting tegen hepatitis B. Als bekend is dat de vader drager is van het virus en de moeder niet, wordt eveneens een volledige vaccinatie van de baby aangeraden. Het toedienen van antistoffen na de geboorte is dan niet nodig.

Screening op hepatitis B voor het starten van immunosuppressiva
Bij sommige immunosuppressiva en chemotherapie kan een actieve (acute) hepatitis B infectie heftiger verlopen door toename van het aantal virusdeeltjes en de immuunrespons die daar op volgt. Ook kan, bij een drager van het hepatitis B virus reactivatie optreden. Dit gebeurt niet bij alle immunosuppressiva. Bij sommige immunosuppressiva zoals methotrexaat gebeurt het nooit of zelden en bij andere vaak. Prednison kan ook toename van het aantal virusdeeltjes veroorzaken, maar toch zien we in de praktijk, in de Nederlandse setting, zelden of nooit een HBV-hepatitis door prednison. In andere landen waar hepatitis B zeer veel voorkomt kan dat anders zijn. Het is moeilijk om precies aan te geven bij welke medicatie gescreend moet worden en wat dan precies bepaald moet worden. Internationale en nationale richtlijnen en experts spreken elkaar tegen.

Voor het screenen is het meestal voldoende om HBsAg en anti-HBc te bepalen, en ALAT. Als HBsAg of anti-HBc positief zijn, vul dan het lab aan met anti-HBs, ASAT, AF, en gamma-GT en overleg met de hepatoloog. Als HBsAg positief is, dan is het virus aanwezig. Meestal adviseert de hepatoloog dan om te behandelen met tenofovir of entecavir en pas na 2 weken te starten met de immunosuppressiva. Als HBsAg negatief is en anti-HBc positief, dan is er een infectie doorgemaakt. Het virus bevindt zich dan nog steeds in de levercellen en bij sommige geneesmiddelen kan reactivatie optreden. Dan wordt HBsAg weer positief. Als een middel wordt voorgeschreven dat vaak reactivatie veroorzaakt, bepaal dan elke 3-6 maanden HBsAg en ALAT en ASAT. Het bepalen van HBV-DNA is niet zo zinvol. Het virus blijft aanwezig in de lever dus HBV-DNA is aantoonbaar, maar belangrijker is of er leverschade ontstaat en dat wordt bepaald met de leverenzymen. ASAT en AF en gamma-GT worden vooral bepaald om andere oorzaken van leverschade uit te sluiten zoals toxiciteit of (intrahepatische) cholestase. Bepaal HBV-DNA, HBeAg en anti-HBe alleen als de hepatoloog dit adviseert. Anti-HBs is positief als iemand een infectie heeft gehad of is gevaccineerd. Als alleen anti-HBs positief is, dan is er gevaccineerd.