INSECTENSTEKEN / MUGGENBETEN (CULICOSIS) home ICD10: T14.0

Culicosis wordt gebruikt als term voor normale reacties op insectensteken, bijvoorbeeld muggenbulten. In de diagnoselijst wordt onderscheiden insektenbeten, niet giftig (culicosis), insectensteken, giftig (bijvoorbeeld bijen- en wespen steken), en persistant insect bites. In het buitenland komen uiteraard nog meer varianten van giftige insectensteken voor zoals beten van gevaarlijke spinnen en schorpioenen.

Een normale reactie op een muggensteek is een hevig jeukende (erythemateuze of witte) kwaddel die na enkele uren weer wegtrekt. Er kunnen ook blaren ontstaan na insectensteken (culicosis bullosa). Door de jeuk kunnen krabeffecten ontstaan en prurigopapels. Soms wordt de term strophulus infantum gebruikt voor multipele muggenbulten, maar deze naam wordt ook gebruikt als overkoepelende term voor acute jeukbulten bij kinderen (zie onder prurigo infantum). Sommige mensen, vooral kinderen krijgen hevige zwellingen die langer aanhouden (persisterende insektensteek reactie, persistant insect bite). Culicosis wordt niet alleen door muggen veroorzaakt maar ook door vlooien, steekvliegjes (knijsjes), etc.

Culicosis (insectensteken) Culicosis (insectensteken) Culicosis (insectensteken)
culicosis culicosis culicosis bullosa

Strophulus infantum Strophulus infantum Strophulus infantum
strophulus infantum strophulus infantum strophulus infantum

Foto linksonder: Lolo from Tahiti - Flickr.com (Creative Commons license 2.0).


In Nederland en België komen verschillende insekten voor (zie tabel) die via beten, steken, of direct huidcontact lokaal hevige jeuk en ontstekingsverschijnselen kunnen veroorzaken. De hinder kan voorkomen worden door een aantal vanzelfsprekende preventieve en curatieve maatregelen zoals het gebruik van insect-repellants (o.a. diethyltoluamide, Autan), horren en een klamboe in de slaapkamer bij muggen, hygiënische maatregelen, het ontvlooien van huisdieren, beschermende kleding, luchten en wassen van beddengoed, etcetera.

Jeuk door steken, beten of huidcontact:
muggen
kriebelmuggen
knutten, midge
steekvliegen
mensenvlo
kattevlo
hondevlo
teek
luizen
schaamluis
bedwants
schurftmijt
vachtmijt
oogstmijt
vogelmijt
harige rups
kwallen
brandnetel
Culicidae
Simuliidae
Ceratopogonidae
Tabanus sudeticus
Pulex irritans
Ctenocephalides felis
Ctenocephalides canis
Ixodes ricinus
Pediculus
Phtirius pubis
Cimex lectularis
Sarcoptes scabies
Cheyletiella
Trombicula
Dermanyssus gallinae
diverse soorten
Scyphozoa
Urtica urens
Culicosis (muggebulten)
Culicosis, kleine jeukende papels
Culicosis, kleine jeukende papels
Culicosis, grote pijnlijke zwellingen
Pulicosis
Pulicosis
Pulicosis
jeuk, persistant insect bite, soms borreliose
Pediculosis capitis en corporis
Pediculosis pubis
Cimicosis
Scabies
Cheyletiellosis
Trombiculiasis
jeukende erythematopapuleuze eruptie
caterpillar dermatitis, contacturticaria
pijn, brandende sensatie, jeuk
urticae



muggen (Culicudae) kriebelmug (Simulidae)
muggen (Culicudae) kriebelmug (Simuliidae)

knut, midge (Ceratopogonidae) steekvlieg (Tabanus sudeticus)
knut (Ceratopogonidae) steekvlieg (Tabanus sudeticus)

Foto's:
Jim Gathany - Wikimedia (Creative Commons License 2.0)
D. Sikes - Flickr (Creative Commons License 2.0)
CSIRO - Wikimedia (Creative Commons License 3.0)
Kulac - Wikimedia (Creative Commons License  2.0)


Lokale therapeutica bij insektensteken:
Afkoelen is effectief. Het huismiddel azijn werkt vermoedelijk enigszins omdat een lichte brandende sensatie in de beetwond de jeukprikkel kan onderdrukken. Bij kwallenbeten voorkomt azijn mogelijk de afgifte van gif. Lokale antihistaminica zoals tripelennamine crème worden in het algemeen afgeraden wegens de kans op sensibilisatie, maar worden desondanks het meest gebruikt. Alternatieven zijn mentholhoudende crèmes, koelzalf, bufexamac crème- of zalf, 1-2% salicylzuur in een crème of zalf, of lokale anaesthetica (zie onder lokale antipruriginosa). Ook kan kortdurend (2-3 applicaties in de eerste 24 uur) een sterk lokaal corticosteroïd (klasse 2-3) worden toegepast. Eveneens werkzaam zijn orale analgetica zoals paracetamol, acetylsalicylzuur, of ibuprofen. Acetylsalicylzuurtabletten kunnen ook met water tot een papje worden vermalen en lokaal worden aangebracht.

Therapie:
Autan of een andere repellent (muggenverdrijver, anti-muggenstick, anti-muggen spray) preventief. Vaak op basis van DEET (N,N-di-ethyl-meta-tolueenamide).
R/ betamethason crème of ander graad III-IV corticosteroïd, kortdurend en lokaal.
R/ solutio T.A.C. spirituosa comp. FNA.
R/ acetylsalicylzuur tab à 300 mg: 1 innemen, 1 met water tot papje maken en huid mee insmeren.

Autan anti-muggen stick Autan anti-muggen spray Autan anti-muggen spray
Care Plus anti-muggen spray Care Plus anti-muggen creme Vapona muggen verdrijver spuitbus


Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.

31-05-2023 (JRM) - www.huidziekten.nl W3C-html-4.01-valid



Diagnosecodes:
ICD10 T14.0 Oppervlakkig letsel van niet gespecificeerde lichaamsregio: insektenbeet
ICD10 T14.0 Superficial injury of unspecified body region: insectbite
SNOMED 402150002 Insect bite reaction
SNOMED 429305003 Nonvenomous insect bite
DBC 27 spacer Diagnose niet nader omschreven

ICD10 T14.0 Oppervlakkig letsel van niet gespecificeerde lichaamsregio: culicosis bullosa
ICD10 T14.0 Superficial injury of unspecified body region: bullous insect bite reaction
SNOMED 403148000 Bullous insect bite reaction
DBC 27 spacer Diagnose niet nader omschreven