Jicht (arthritis urica, gout) is een ontsteking in een gewricht veroorzaakt door ophoping van uraat (urinezuur) kristallen. De klachten zijn acute pijn in een gewricht, meestal aan de basis van de grote teen, soms in de middenvoet, enkel, knie of pols. Het gewricht wordt dik, rood en warm. Het geneest meestal binnen een tot drie weken, maar kan aanvalsgewijs terugkomen (jichtaanval). Bij jicht worden vaak jicht tophi gezien: kleine wit doorschemerende nodi in de huid, deels aan het oppervlak (ophopingen van urinezuurkristallen). De voorkeurslokalisaties voor jicht tophi zijn de vingers, tenen, knie, elleboog, oorschelp en de hiel. Jicht tophi kunnen perforeren, ulcereren, en secundair infecteren. Urinezuurkristallen kunnen ook nierstenen vormen.



Het ontstaan van jicht hangt samen met een verhoogd urinezuurgehalte in het bloed. Het urinezuur vormt kristallen in het gewricht. Deze veroorzaken een ontsteking in het gewricht. Slechts één op de tien mensen met een verhoogd urinezuurgehalte in het bloed krijgt jicht. De kans hierop is groter als jicht in de familie voorkomt. Mannen van middelbare leeftijd, mensen met een hoog lichaamsgewicht en mensen met hoge bloeddruk of hart- en vaatziekten hebben meer kans op jicht. Voeding of alcohol lijken geen rol te spelen bij het ontstaan van jichtaanvallen.

PA:
Dubbelbrekende kristallen is het belangrijkste kenmerk.



DD: zie onder (bot-)harde tumoren van de hand.

Therapie:
Conservatief: extremiteit hoogleggen, tijdelijk ontzien, koelen met natte omslagen of ijs. Na genezing is lichaamsbeweging juist goed. Jicht kristallen kunnen chirurgisch verwijderd worden.

Bij acute jicht aanval:
R/ NSAID’s. Bij langer gebruik of in risico groepen ook een maagbeschermer voorschrijven. Deze middelen kunnen de pijn binnen een of twee dagen verminderen.
R/ diclofenac 25 mg tabletten; 3 dd 25 mg of diclofenac retard 75 mg, bij hevige pijn kan ook i.m. 75 mg diclofenac worden gegeven.
R/ naproxen 250 mg tabletten; 750 mg ineens, daarna 3 dd 250 mg.
R/ ibuprofen 200, 400 of 600 mg tabletten, bruistabletten, zetpillen; 3 dd 400 mg.
R/ prednisolon systemisch (met maagbeschermer).
R/ colchicine 2-3 dd 0.5 mg. De tabletten innemen in zittende of staande houding met een ruime hoeveelheid water. De klachten moeten binnen 3 dagen minder zijn, zoniet: stoppen. Ook stoppen bij bijwerkingen zoals een branderig gevoel in de keel, misselijkheid, buikkrampen of diarree.
R/ intra-articulaire injectie met corticosteroïden (reumatoloog). Dit helpt meestal binnen 24 uur. De werking kan ongeveer drie maanden aanhouden. Soms kunnen de klachten gedurende 48 uur na de prik kortdurend verergeren. Dit gaat vanzelf over.

Bij frequente jicht aanvallen (meer dan drie aanvallen per jaar):
R/ allopurinol 100, 200, 300 mg tabletten. Beginnen met 100-200 mg per dag, zonodig dosis verhogen afhankelijk van het urinezuur gehalte van het bloed. Allopurinol laat de urinezuur spiegel dalen en voorkomt hierdoor jichtaanvallen. Tophi verdwijnen binnen een half jaar tot een jaar. Bij allopurinol komen vaak huidreacties voor.

Jicht tophi (jichtknobbels): zie boven.





Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.