Koude-agglutininen zijn koude auto-antistoffen die gericht zijn tegen oppervlakte-antigenen van de erytrocyten, en bij afkoeling kunnen deze antistoffen de erytrocyten agglutineren (laten samenklonteren). Deze reactie gaat vaak samen met complementbinding, gevolgd door hemolyse. Koude-agglutininen autoimmuun hemolytische anemie (AIHA) kan worden onderverdeeld in primaire (idiopathische) en secundaire vormen. De secundaire vorm wordt onderverdeeld in chronische en acute hemolytische anemie. Deze laatste vorm van hemolytische anemie komt niet vaak voor. Het ziektebeeld kan optreden als complicatie van bijvoorbeeld atypische pneumonie door Mycoplasma pneumoniae en bij monononucleosis infectiosa. Het klinisch beeld is meestal mild met spontaan herstel binnen enkele weken maar verloopt niet altijd onschuldig.

Koude agglutininen komen in lage concentraties bij 95% v.d. normalen voor. Verhoogd bij virusinfecties, m.n. pneumonie (Mycoplasma pneumoniae), Pfeiffer (monononucleosis infectiosa), hepatitis C, toxoplasmose, Yersinia, trypanosomiasis, lymfomen, SLE, LE, haemolytische anemie, soms idiopatisch.

Klinisch beeld:
Acrocyanose, Raynaud fenomeen, acraal gangreen, koude urticaria (zelden), soms hemolytische anemie.

Therapie:
R/ corticosteroïden + anticoagulantia.


Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.