Een lipoom is een subcutane lokale ophoping van vet in een cluster van vetcellen. Het is een benigne nieuwvorming. Klinisch is het een week-elastische subcutane nodus, goed ingekapseld, soms vaatrijk, door normale huid bedekt. Groeit traag, kan tot centimeters groot worden. Komt solitair voor (gelokaliseerd) of multipel (regionaal, diffuus). Bij multipele lipomen wordt de term lipomatosis gebruikt. Soms pijnlijk door druk/tractie op zenuwen of door bloeding/vetnecrose na trauma. Lipomen kunnen ook een vasculaire component hebben, zie onder angiolipomen.

Lipomatosis (multipele lipomen op romp en extremiteiten) duidt meestal niet op onderliggende pathologie, maar het kan wel voorkomen bij syndromen, bijvoorbeeld bij het syndroom van Gardner en Richner Hanhart, of (zelden) gecombineerd met neurofibromatosis. Een ander voorbeeld is benign symmetric lipomatosis (Madelung's neck, Launois-Bensaude syndroom). Soms overheerst in het lipoom een andere celcomponent, b.v. bij fibrolipoma (bindweefsel), angiolipoma (vaatjes), spindle cell lipoma (histiocyten), atypical lipoma (grote hyperchromatische cellen), soms zenuwvezels (pijnlijk).



Diffuse lipomatosis is een zeer zeldzame aandoening waarbij een lichaamsdeel, vaak een extremiteit in omvang is toegenomen door een diffuse toename van vetweefsel. Dit kan vanaf de geboorte aanwezig zijn en langzaam toenemen, maar het kan ook pas op volwassen leeftijd ontstaan. De oorzaak is niet bekend. Diffuse lipomatosis kan geassocieerd zijn met tubereuze sclerose.

DD: atheroomcyste, andere cysten, steatocystoma, fibroma, fibrolipoma, neurofibromatose, lipogranuloma, panniculitis, lymfklieren, cutane lymfomen, angiolipomatosis, Madelung's neck, adipositas dolorosa (m. Dercum), sinusoidaal hemangioom, pseudotumor van Masson.

Histologie:
Het histologisch beeld wordt gekenmerkt door een lobulaire tumor bestaande uit mature adipocyten. Lobuli worden van elkaar gescheiden door dunne fibreuze septa, waarin kleine bloedvaten lopen. Lipomen zijn veelal omgeven door een fibreus kapsel (3,4). Degeneratieve veranderingen, zoals fibrosering en focale vetnecrose, komen frequent voorkomen bij langer bestaande lipomen. Cytonucleaire atypie hoort niet gezien te worden bij lipomen (4).




Therapie:
Lipomen die klachten geven (pijn) of grote cosmetisch storende lipomen kunnen eventueel worden verwijderd (poliklinisch onder lokaal anaesthesie). Goed ingekapselde en oppervlakkig lipomen zijn meestal gemakkelijk te verwijderen, maar soms is een lipoom moeilijk afgrensbaar t.o.v. omgevend subcutaan vet, of ligt veel dieper dan aanvankelijk gedacht, of tussen kwetsbare vaten en zenuwen. Terughoudendheid bij excisies is daarom verstandig. Sinds de invoering van het DBC systeem wordt in Nederland excisie van lipomen (benigne tumoren) door de dermatoloog ook niet meer vergoed door de zorgverzekeraars.
Excisie onder lokale anesthesie.
Liposuctie.
R/ Inspuiten met een oplossing (deoxycholaat injecties) die lipomen kan oplossen (case reports, betrouwbaarheid dubieus).




Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.
Mary-Ann el Sharouni. Co-assistent, UMC, Utrecht.
Norbert A. Ipenburg. Co-assistent, UMC, Utrecht.
Prof. dr. Marijke R. van Dijk. Patholoog, UMC, Utrecht.