Naevus (of nevus, meervoud naevi of nevi) is het Latijnse woord voor moedervlek (Engels: birthmark, mole). Meestal wordt met naevus een gewone moedervlek bedoeld, de naevus naevocellularis. Dit is een melanocytaire naevus. Per definitie is een naevus goedaardig. Behalve de melanocytaire naevi zijn er talloze andere naevi, bijvoorbeeld epidermale naevi, bindweefsel naevi, vasculaire naevi (zie naevi en overzicht naevi, maculae en tumoren van de huid).

Onderscheid tussen naevi en lentigines en efeliden
Ook lentigines (lentigo simplex) worden in de volksmond aangeduid als moedervlek, maar een lentigo simplex is geen naevus maar een goedaardige pigmentvlek (alleen een macula), door zonlicht geïnduceerd, met een andere histologie: bij naevi zijn nestjes melanocyten aanwezig, en bij lentigines niet. Ook de sproeten (epheliden), die in het gelaat voorkomen, bij blonden en roodharigen, en toenemen na blootstelling aan zon, zijn macula en geen naevi.



Aangeboren en verkregen naevi
Melanocytaire naevi verschijnen meestal in de loop van het leven en worden daarom ook wel acquired melanocytic naevi genoemd (verkregen). Kinderen onder de 10 hebben gemiddeld 2-3 naevi naevocellularis, rond de 30 zijn dat er gemiddeld 20-30. Melanocytaire naevi kunnen ook al vanaf de geboorte aanwezig zijn, en dan wordt de term congenital melanocytic naevi gebruikt (naevus naevocellularis congenita). Deze zijn vaak wat groter en sterker behaard.

Histologische varianten
De naevi naevocellularis worden ingedeeld in 3 histologische varianten
- junctional naevus (naevus naevocellularis marginalis): opeenhoping van naevuscellen in de epidermis
- dermal / intradermal naevus (naevus naevocellularis dermalis): opeenhoping van naevuscellen in de dermis
- compound naevus (naevus naevocellularis epidermo-dermalis): opeenhoping van naevuscellen in zowel dermis als epidermis

Zie ook de ingescande PA-coupes (compound naevus) van de afdeling pathologie van de University of Toronto.



Klinische varianten
Naevi zijn sterk wisselend in vorm (maculae, papulae, maculae-papula, papillomateus, molluscoid), grootte (speldeknop tot handpalmgroot, gemiddeld 2-6 mm.), distributie, aantal (kinderen 2-3, volwassenen 20-30, soms honderden), kleur (huidkleurig, roze, lichtbruin, donkerbruin, tot diep bruinzwart), en beharing (geen beharing of dikke, lange zwarte haren).



DD: lentigo simplex, lentigo senilis, efeliden, verruca seborroica, dermatosis papulosa nigra, verruca plana, verruca vulgaris, dermatofibroom, basaalcelcarcinoom, neurofibroom, fibroma molle (skin tag), fibrous papule of the face, atypische (dysplastische) naevus, maligne melanoom.

Signs of suspicion: verandering in grootte, dikte, vorm (asymmetrie), kleur (ontstaan van donkere of bleke zone rondom, pigmentverschillen), jeuk of pijn, erytheem, ontstekingsverschijnselen, bloeden, regressie, crustae of ulceratie. Zie onder ABCD regel, dysplastische naevi, en maligne melanoom.



Therapie:
Behandeling is in principe niet noodzakelijk. Bij mechanische bezwaren kan de naevus worden verwijderd onder lokale verdoving d.m.v.:
Shaven (in niveau van huid).
Uitstansen met een passend stansbiopteur.
Excideren met ellips.
Marge: bij onverdachte laesies krap, wel de hele lesie meenemen, anders groeit de naevus terug (bij shaven komt dit het meest voor).
Bij laesies waarbij een dysplastische naevus of een melanoom niet helemaal uit te sluiten is, een diagnostische excisie met een marge van minimaal 2 mm rondom.

Naevus naevocellularis marginalis: opeenhoping van naevuscellen in de epidermis, zie boven.

Naevus naevocellularis dermalis: opeenhoping van naevuscellen in de dermis, zie boven.

Naevus naevocellularis epidermo-cutaneus, opeenhoping van naevuscellen in de epidermis en dermis, zie boven.






Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.