Het
Netherton syndroom (ichthyosis
linearis circumflexa,
Comèl-Netherton syndroom)
is een zeer zeldzame, autosomaal recessieve vorm van
ichthyosis die sinds de geboorte aanwezig
is. Het syndroom is genoemd naar de dermatoloog Earl W. Netherton die het in
1958 beschreef. Bij de geboorte is de huid rood (
erytrodermie)
en droog (
ichthyosis), in zeldzame gevallen is er
een
collodion membraan. Soms ontstaat
dehydratie. Het kan spontaan in remissie gaan. Later verschijnen specifieke
huidafwijkingen zoals zeer droge huid, jeuk, migrerende polycylische schilferende
lesies, vervellingen aan handpalmen en voetzolen, lichenificatie in de plooien,
seborrhoisch eczeem-achtige huidafwijkingen in het gelaat. Soms aminoacidurie,
groei- en intelligentiestoornissen. De huidbarrière is verstoord, hierdoor ontstaan
gemakkelijk infecties en allergieën. Vaak is er atopie, en het klinisch beeld
kan sterk lijken op atopisch eczeem. Ook de afweer is niet goed, zowel het innate
als het acquired immuunsysteem werken niet optimaal. De cellulaire immuniteit
is verlaagd, de natural killer cells zijn immatuur, het IgE is vaak verhoogd.
Soms gecombineerd met
haarschachtafwijkingen (
trichorrhexis
invaginata (bamboo hairs), pili torti,
trichorrhexis nodosa). De term
ichthyosis linearis circumflexa beschrijft de
kenmerkende huidafwijkingen die gezien kunnen worden: migratoire
(wandelende, verspringende) erythemateuze plaques met een serpigineuze rand
met schilfering die beschreven wordt als 'double-edged scales'. Dit
onderscheidt het bijvoorbeeld van erythema annulare centrifugum, daarbij zit
het loslatende schilfertje alleen aan de binnenkant van de rand (trailing
scale). Ichthyosis linearis circumflexa kan in zeldzame gevallen als
geïsoleerd fenomeen optreden, daarom is die term ook apart opgenomen in de
diagnoselijst, maar meestal is het onderdeel van het Netherton syndroom.
Het
Comèl-Netherton syndroom / ichthyosis linearis circumflexa wordt veroorzaakt door mutaties in het
SPINK5 gen (
OMIM
256500). Het SPINK5
gen codeert voor een serine protease inhibitor met de naam LEKTI (lympho-epithelial
Kazal-type-related inhibitor). Het gevolg is dat serine proteasen in de huid
niet goed geremd worden. Men neemt aan dat enzymen beinvloed worden zoals KLK5,
KLK7 en KLK14 die een rol spelen in de opbouw van de epidermis en bij desquamatie.
![Netherton syndroom (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Netherton syndroom](../../../afbeeldingen/Netherton-syndroom-1z.jpg) |
![Netherton syndroom (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Netherton syndroom](../../../afbeeldingen/Netherton-syndroom-2z.jpg) |
![Netherton syndroom (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Netherton syndroom](../../../afbeeldingen/Netherton-syndroom-3z.jpg) |
Netherton
syndroom |
Netherton
syndroom |
Netherton
syndroom |
![Netherton syndroom (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Netherton syndroom](../../../afbeeldingen/Netherton-syndroom-4z.jpg) |
![Netherton syndroom (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Netherton syndroom](../../../afbeeldingen/Netherton-syndroom-5z.jpg) |
![Netherton syndroom (klik op foto voor vergroting) [bron: www.huidziekten.nl] Netherton syndroom](../../../afbeeldingen/Netherton-syndroom-6z.jpg) |
Netherton
syndroom |
Netherton
syndroom |
Netherton
syndroom |
DD: atopisch eczeem,
Wiskott-Aldrich syndroom,
hyper IgE syndroom, andere
congenitale immuundeficiëntie
syndromen.
Diagnostiek:
DNA diagnostiek, SPINK5 gen.
Therapie:Emollientia, huid goed vet houden. Bestrijden
van infecties met antibiotica. Lokale corticosteroïden hebben geen goed effect
bij het syndroom van Netherton en kunnen zelfs averechts werken. Intraveneuze
immunoglobulinen zijn gesuggereerd als een optie maar publicaties hierover missen
nog. Ook UVB therapie en neotigason zijn beschreven in case reports. De
laatste jaren verschijnen steeds meer case-reports en case-series over goede
resultaten van ustekinumab (anti-IL12, anti-IL23) en anti-IL17 biologicals
(secukinumab, ixekizumab, brodalumab, bimekizumab) bij het Netherton
syndroom en andere vormen van congenitale ichthyosis. Bij lamellaire
ichthyosis is effect beschreven van dupilumab.
Referenties
1. |
Comel M. Ichthyosis linearis circumflexa.
Dermatologia 1949. |
2. |
Netherton EW. A unique case of trichorrhexis
nodosa; bamboo hairs. AMA Arch Derm 1958;78(4):483-487. |
3. |
Chavanas S, Garner C, Bodemer C, et al. Localization
of the Netherton syndrome gene to chromosome 5q32, by linkage analysis
and homozygosity mapping. Am J Hum Genet 2000;66(3):914-921. |
4. |
Chavanas S, Bodemer C, Rochat A. Mutations
in SPINK5, encoding a serine protease inhibitor, cause Netherton
syndrome. Nat Genet 2000;25(2):141-142. |
5. |
Stoll C, Alembik Y, Tchomakov D, et al. Severe
hypernatremic dehydration in an infant with Netherton syndrome.
Genet Couns 2001;12(3):237-343. |
6. |
Kaminska EC, Ortel B, Sharma V, Stein SL.
Narrowband UVB phototherapy as a novel treatment for Netherton syndrome.
Photodermatol Photoimmunol Photomed 2012;28(3):162-164. |
7. |
Lazaridou E, Apalla Z, Patsatsi A, Trigoni
A, Ioannides D. Netherton's syndrome: successful treatment with
isotretinoin. J Eur Acad Dermatol Venereol 2009;23(2):210-212. |
8. |
Renner ED, Hartl D, Rylaarsdam S, Young ML,
Monaco-Shawver L, et al. Comèl-Netherton syndrome defined as primary
immunodeficiency. J Allergy Clin Immunol 2009;124(3):536-543. |
9. |
Guerra L, Fortugno P, Pedicelli C,
Mazzanti C, Proto V, Zambruno G, Castiglia D. Ichthyosis
Linearis Circumflexa as the Only Clinical Manifestation of
Netherton Syndrome. Acta Derm Venereol 2015;95(6):720-724. |
10. |
Joosten MDW, Clabbers JMK, Jonca N, Mazereeuw-Hautier J, Gostyński AH. New developments in the molecular treatment of ichthyosis: review of the literature. Orphanet J Rare Dis 2022;17(1):269.
PDF |
11. |
Binkhonain FK, Aldokhayel S, BinJadeed H, Madani A. Successful Treatment of an Adult with Atopic Dermatitis and Lamellar Ichthyosis Using Dupilumab. Biologics 2022;16:85-88. |
Auteur(s):dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam
UMC.