Osteoporoseprofylaxe bij prednisolongebruik:
Osteoporoseprofylaxe is geïndiceerd bij patiënten die voor
meer dan 3 maanden 7.5 mg of meer prednison gebruiken,
of het equivalent daarvan. Ook bij dexamethason pulse therapie. Het is mogelijk
om bij deze patiënten een uitgangs-botdichtheidmeting te doen (dexascan, Dual
X-ray Absorptiometry, DXA), maar die is niet nodig voor de besluitvorming omdat
de indicatie voor profylaxe toch al bestaat.
De profylaxe bestaat uit
calcium 500 of 1000 mg (afhankelijk van melkconsumptie)
+
vitamine D 400-800 IE (afhankelijk van dieet en
buiten komen) +
Fosamax (alendroninezuur) 70 mg per
week of 10 mg per dag. Er bestaan combinatiepreparaten van calcium en vitamine
D, en ook kits waar alledrie de componenten in zitten. Behandeling voortzetten
zolang behandeling met steroïden voortduurt (bifosfonaten niet langer dan 5
jaar voorschrijven). Na staken steroïden ook bifosfonaten staken tenzij er een
verhoogd risicoprofiel voor osteoporose bestaat. Patiënten die orale behandeling
niet verdragen kunnen intraveneus worden behandeld met zolendroninezuur éénmaal
per jaar, of met Denosumab, een monoklonaal antilichaam dat halfjaarlijks subcutaan
wordt toegediend.
R/ calcium bruistabletten 500 of 1000 mg.
R/ Devaron
(vitamine D3, colecalciferol) 1 dd 400 IE (niet vergoed).
R/ Divisun (vitamine
D3, colecalciferol) 1 dd 800 IE.
R/ Calcichew D3 kauwtablet 500 mg/400 IE,
500 mg/800 IE, 1000 mg/800 IE.
R/ Fosamax (alendroninezuur) 70 mg per week
of 10 mg per dag.
R/ Alenca D3 70mg/500mg/800 IE (alendroninezuur 70 mg +
Calci-Chew D3 '500/800' kauwtablet).
R/ Alenca D3 70mg/1000mg/800 IE (alendroninezuur
70 mg + Calci-Chew D3 '1000/800' kauwtablet).
Osteoporoseprofylaxe
bij overige patiënten:Osteoporoseprofylaxe wordt ook gegeven ter
preventie van osteoporose en spontane botfracturen en wervelfracturen aan risicogroepen
(ouderen (>70 jaar), vrouwen, doorgemaakte fracturen, lage body-mass index,
lage calciumintake, vitamine D gebrek, immobiliteit). Voor het bepalen wie in
aanmerking komt voor profylaxe zijn ingewikkelde algoritmes ontwikkeld op basis
van risicoscores en een botdichtheidmeting (Dual X-ray Absorptiometry, DXA).
Deze
algoritmes
zijn terug te vinden in de
NHG standaard fractuurpreventie en in de
Nederlandse richtlijn osteoporose en fractuurpreventie. De richtlijnen zijn
verschillend, maar globaal komt het er op neer dat bij patiënten > 60 jaar
en een risicoscore van 4 of meer een dexascan moet worden aangevraagd, en als
die een lage botdichtheid toont (T-score < -2.5) is suppletie geïndiceerd.
Fractuur risicoscore berekening; bij 4 punten
of meer is nader onderzoek nodig |
Risicofactor |
Risicoscore |
Gewicht < 60 kg en/of BMI < 20 |
1 |
Leeftijd boven de 60 jaar |
1 |
Leeftijd boven de 70 jaar (dan de 1 punt voor > 60 niet meetellen) |
2 |
Eerdere fractuur na het 50e levensjaar |
1 |
Heupfractuur bij een ouder |
1 |
Verminderde mobiliteit |
1 |
Reumatoïde artritis |
1 |
Meer dan 1 x vallen in het laatste jaar |
1 |
Aandoening of situatie geassocieerd met secundaire osteoporose |
1 |
Gebruik van glucocorticoïden (> 3 maanden ≥ 7.5 mg/dag) |
4 |
Aandoening of situatie geassocieerd met secundaire osteoporose:
Onbehandeld hypogonadisme bij mannen en vrouwen, bilaterale orchidectomie
en ovariectomie, anorexia nervosa, in het kader van behandeling van borstkanker
en prostaatcarcinoom, hypopituitarisme, inflammatoire darmziekten: ziekte van
Crohn en colitis ulcerosa, chronische malnutritie, malabsorptie, coeliakie,
andere chronische inflammatoire aandoeningen zoals reumatoïde artritis, spondylartropathie
(ziekte van Bechterew), SLE, sarcoïdose, orgaantransplantatie, type I diabetes
mellitus, schildklieraandoeningen: onbehandelde hyperthyreoïdie of overgesubstitueerde
hypothyreoïdie, gebruik van anti-epileptica, onbehandelde hyperparathyreoïdie,
COPD, M. Cushing, pernicieuze anemie, lage zonlichtexpositie, diabetes mellitus
type 2, gebruik van glucocorticoïden.
Contra-indicaties calcium:
hypercalciëmie, ernstige hypercalciurie, calciphylaxis, langdurige immobilisatie,
ernstige galactosemie.
Contra-indicaties vitamine-D: hypercalciëmie,
calciphylaxis, sarcoïdose, hyperparathyreoïdie.
Auteur(s):dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam
UMC.