Oppervlakkige schimmelinfectie van de huid, veroorzaakt door een sporenvormende gist (Malassezia furfur, voorheen Pityrosporum ovale genoemd). Dit is dezelfde gist die ook hoofdroos, seborroisch eczeem, en pityrosporum folliculitis kan veroorzaken. De gist Malassezia furfur leeft bij iedereen op de hoornlaag maar kan onder bepaalde omstandigheden (vochtige tropische omstandigheden, zweten) gaan overgroeien. Dit veroorzaakt een lichte ontsteking van de huid gepaard gaande met jeuk, lichte schilfering (vooral zichtbaar bij strekken van de huid), en pigmentverschillen. Zowel hypo- als hyperpigmentatie komen voor. Waarschijnlijk is de hypopigmentatie het gevolg van remming van tyrosinase in melanocyten door vetzuren die door de gist worden geproduceerd uit lipiden op de huid. In de zomer worden de plekken duidelijker zichtbaar omdat de omgevende huid pigmenteert en de vlekken niet.

Klinisch beeld:
Scherp begrensde gehypopigmenteerde en/of gehyperpigmenteerde maculae, gering schilferend (bij tangentiele trekkracht), en soms licht jeukend. Meestal op het bovenste gedeelte van de romp en de bovenarmen, maar het komt ook voor op de bovenbenen en op het hoofd, vooral in de hals en nek. Het kan zich verspreiden vanuit het behaarde hoofd. Bij zeer uitgebreide en/of therapie-resistente vormen, en inversa vormen (waarbij de gist in de oksels en liezen overgroeit) moet men bedacht zijn op gestoorde immuniteit (o.a. HIV).



DD:
Tinea corporis, pityriasis alba, psoriasis guttata, seborroisch eczeem, atopisch eczeem, nummulair eczeem, erythrasma, vitiligo, pseudovitiligo bij sclerodermie, progressieve maculaire hypomelanose, postinflammatoire hypopigmentatie.
Soms wordt een biopt afgenomen als het beeld niet duidelijk is. Met een PAS kleuring (periodic acid-Schiff) kunnen gisten en korte hyphen worden gezien in en op de hoornlaag.

Diagnostiek:
De diagnose kan worden bevestigd met een Diff-Quick of KOH preparaat waarin spruitende gistbolletjes kunnen worden gezien of een 'spaghetti and meatballs' beeld. Bij het strekken van de huid springen er schilfertjes in als de infectie nog actief is; dit wordt de stretch test genoemd.



Therapie:
R/ itraconazol 1 dd 2 caps à 100 mg gedurende 1 week.
R/ fluconazol 400 mg (2 caps à 200 mg) eenmalig, na 1 week nogmaals 400 mg. De doseringsrange voor fluconazol voor de indicatie pityriasis versicolor is 300-400 mg 1 x per week gedurende 1-3 weken, of 1 dd 50 mg gedurende 2-4 weken.
R/ ketoconazol hoofdgel / shampoo. Ketoconazol shampoo kan op dezelfde manier gebruikt worden als Selsun: was het haar (eventueel met een anti-roos shampoo) en laat daarna gedurende 5 minuten ketoconazol hoofdgel / shampoo intrekken. Verspreid ook ketoconazol shampoo over het hele lichaam en laat dit 5 minuten intrekken. Daarna afspoelen. Herhaal dit elke dag gedurende 3-5 dagen.
R/ ketoconazol crème 20 mg/g (30 g) 2 dd gedurende minstens 2, liefst 3 weken. Voor kleinere gebieden. Behandeling met een crème is lastig als er grote oppervlakken zijn aangedaan, of de rug.
R/ terbinafine crème.


Voorkomen recidieven:
R/ fluconazol 300 mg 1 x per maand.
R/ itraconazol 2 caps à 100 mg 1 x per maand.
Recidieven kunnen ook worden voorkomen door regelmatig het haar te wassen met Selsun of ketoconazol shampoo.

De rest(de)pigmentaties kunnen na behandeling nog vele maanden blijven bestaan. Het is belangrijk om dit uit te leggen aan de patient. De gistinfectie is bestreden (te bevestigen met de stretch test), maar de kleurverschillen zijn niet zomaar weg. Repigmentatie treedt meestal pas op in de zomer tijdens zonexpositie. In de winter kan eventueel een zonnebank kuur geprobeerd worden om de kleurverschillen weg te werken (niet in het ziekenhuis maar in een zonnebank centrum).





Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.