Pseudofolliculitis barbae (razor bumps, ingegroeide haren, pili incarnati) wordt veroorzaakt door ingroeiende haren, vaak gekrulde haren of kroeshaar, die in de rand van de haarfollikel of in de omliggende huid ingroeien en een ontsteking veroorzaken. Het lichaam probeert haren die in de dermis terecht komen op te ruimen middels een granulomateuze ontstekingsreactie, waarbij fagocyterende macrofagen uiteindelijk het keratinemateriaal opruimen. Het komt logischerwijs vooral voor bij mannen met een donkere huid en kroeshaar, circa 60% heeft er last van tegen minder dan 5% van de blanke mannen. Behalve in de baardstreek (pseudofolliculitis barbae) kan het ook voorkomen in de nek (pseudofolliculitis nuchae). Soms gaat het gepaard met keloidvorming, ook dit treft weer vooral mannen met een donkere huid (acne keloidalis nuchae). Pseudofolliculitis komt ook voor bij vrouwen die hun okselhaar en schaamhaar scheren. Pseudofolliculitis barbae kan in twee groepen ingegroeide haren worden verdeeld: transfolliculair en extrafolliculair. Extrafolliculair haar is haar dat uit het haarzakje is gegroeid, maar terug in de huid is gegroeid. Transfolliculair haar groeit niet uit het haarzakje, maar groeit direct onder de huid, hetgeen bultjes, puistjes en andere vormen van irritatie en ontstekingen kan veroorzaken.



Oorzaak:
Kroesharen kunnen spontaan de wand van de follikel ingroeien, maar het probleem ontstaat meestal door scheren, vooral door te kort afscheren van de baardharen. Funest bij deze aandoeningen zijn scheerapparaten van het 'lift and cut' type, waarbij het haartje door het eerste mes iets wordt opgetild en door het tweede mes wordt afgesneden iets onder het niveau van de huid. Ook scheermessen met multipele mesjes kunnen dit effect geven. Spannen van de huid, te vaak over het zelfde gebied heengaan of te hard duwen geeft hetzelfde ongewenste effect: te kort afgesneden haren.



Therapie:
Een methode om er van af te komen is de baard te laten staan, maar dat is niet voor iedereen acceptabel. Een alternatief is tijdelijk laten staan (3-4 weken), ondersteund met anti-inflammatoire therapie (Topicorte lotion, eventueel tetracyclinen systemisch) en daarna overstappen op een betere scheertechniek.

Tips voor het voorkomen van razor bumps zijn:
- niet elke dag scheren maar om de dag
- niet een scheerapparaat gebruiken met de 'lift and cut' techniek
- niet de huid strekken en niet te hard duwen
- gebruik een professioneel scheerapparaat (trimmer, tondeuze) die is af te stellen op een veilige afscheerhoogte

Bij scheren met een scheermes:
- de haren goed week maken van te voren door minstens 5 minuten te weken met een hete natte handdoek
- gebruik een goede scheergel
- gebruik speciale scheermessen zoals de bump fighter razor (www.personna.com)
- niet de huid strekken
- met de richting van de haren mee scheren, niet er tegenin
- gebruik 1 streek per gebied, niet meerdere keren over hetzelfde gebied heengaan




Een alternatief voor scheren is chemisch ontharen met chemicaliën die de haren oplossen zoals barium sulfide of calcium thioglycolate. Deze kunnen echter flink irriteren, vooral als er al pseudofolliculitis is. Laser epilatie van de baardstreek is een uiterst redmiddel. De baardharen zijn diep en niet makkelijk te verwijderen, er kan littekenvorming en hyper- of hypopigmentatie optreden. Verder is laserbehandeling kostbaar en wordt meestal niet vergoed.





Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.