Hoofdluis (Pediculus humanus capitis) is endemisch in Nederland en komt vooral voor bij jonge kinderen (tussen 3 en 12 jaar). Het wordt vooral opgelopen op school of via sportclubs. Huisgenoten van een besmet kind kunnen het ook krijgen. Men wordt er niet resistent tegen. Op scholen blijkt 0.2-0.65% van de kinderen hoofdluis te hebben. De hoofdluis wordt overgebracht door direct haar-haarcontact. Overdracht via kammen, mutsen, jassen, petten, sjaals, koptelefoons, knuffels en beddengoed is niet wetenschappelijk aangetoond, daarom heeft het RIVM in 2011 geadviseerd dat alle beschermende of luisdodende maatregelen op dat gebied niet meer nodig zijn. In andere landen durft men deze stap nog niet aan en op sommige scholen in Nederland ook nog niet en worden jassen nog steeds in plastic zakken of hoezen aan de kapstok gehangen.

De hoofdluis behoort net als de schaamluis en de kleerluis tot de zuigende luizen (orde Phthiraptera, onderorde Anaplura, familie Pediculidae van de klasse Insecta). De hoofdluizen hebben een levenscyclus die uit verschillende stadia bestaat: een eistadium, drie nimfstadia en een volwassenstadium. De totale ontwikkeling van ei tot nimf duurt gemiddeld 7 dagen en van nimf tot volwassen luis 7-10 dagen, gemiddeld 9 dagen. Een volwassen luis blijft circa 20 (12-31) dagen leven, waarbij het vrouwtje gemiddeld 5 eitjes per dag legt. Een volwassen vrouwtje is circa 3 mm lang, een mannetjesluis is iets kleiner. De eitjes (neten) zijn tonvormig en circa 0,8 mm lang, hun kleur varieert van egaal zandkleurig tot bijna zwart. De hoofdluis hecht zich met haar klempoten aan de hoofdharen van de gastheer, maar ze kan in zeer zeldzame gevallen ook voorkomen op de wenkbrauwen, de wimpers of de baard. De hoofdluis voedt zich meerdere malen per dag met bloed. Tijdens het zuigen van minimale hoeveelheden bloed veroorzaakt het speeksel van de luis jeuk bij de gastheer. Meestal ontstaan pas klachten bij aanwezigheid van meerdere luizen. De vrouwelijke hoofdluis plakt eieren (zogenaamde neten) aan de haren vlakbij de haarinplant (maximaal 3-4 mm boven de hoofdhuid) met een niet in water oplosbare kitstof. Luizen hebben een voorkeur voor warme, vochtige en donkere plekken op de hoofdhuid (onder de pony, achter de oren en in de nek).



Diagnostiek:
De aandoening wordt herkend door het zien van levende luizen of neten. De aanwezigheid van luizen kan worden vastgesteld door het haar te kammen met een fijntandige kam boven een stuk wit papier. Of neten leven is alleen met een microscoop te zien. Als ze enkele centimeters van de hoofdhuid vastzitten zijn ze meestal leeg of dood.


Therapie:
Hoofdluis kan worden behandeld door de haren 14 dagen lang elke dag uit te kammen met een speciale fijne netenkam. Hierdoor worden luizen en neten mechanisch verwijderd. Het goed kammen op zich is al effectief, aanvullend daarop kan eventueel dimeticon (verstikkend) of een luisdodend middel worden gebruikt zoals permetrine. Voor het kammen moeten de haren nat zijn, het beste lukt het kammen na wassen met een antiklitshampoo of crèmespoeling. De antiluismiddelen werken niet tegen de neten, daarom moet de behandeling na 7-9 dagen worden herhaald. Luizen zijn toenemend resistent tegen permetrine. Een andere oorzaak van therapiefalen is herbesmetting (door niet goed kammen of via anderen die ook besmet zijn). De antiluisproducten kunnen de hoofdhuid irriteren. Permetrine wordt afgeraden voor zwangeren en vrouwen die borstvoeding geven, en bij kinderen < 6 maanden. Een nieuwe methode is de 'LouseBuster', die verhit de haren een half uur lang tot 59 °C, hierdoor wordt 80% van de luizen en 99,2% van de eitjes gedood.



R/ Loxazol lotion (permetrine 1%, 59 ml, inclusief netenkam). Stinkt niet, werkt effectief (94-99%), prikt niet in de ogen, uitermate geschikt voor kinderen. Na wassen met gewone shampoo en licht drogen, in het nog vochtige haar aanbrengen en na 10 minuten uitspoelen. Cave kruisreacties bij pollenallergie.
R/ Prioderm dimeticon, flacon à 100 ml; XTluis once, flacon à 100 ml, Nyda lotion, flacon à 100 ml, Nyda spray, flacon à 50 ml. Prioderm dimeticon is een product zonder pesticiden, dat hoofdluizen en neten doodt in 15 minuten. Dimeticon dringt door in de ademhalingsorganen van de hoofdluizen zodat ze stikken. Hoofdluizen kunnen geen resistentie voor dimeticon ontwikkelen. Om de levenscyclus van hoofdluis te doorbreken is het belangrijk de behandeling na 9-10 dagen te herhalen. De lotion inmasseren op droog haar en 15 minuten laten intrekken. Daarna een ruime hoeveelheid onverdunde shampoo inmasseren, daarna uitspoelen met water. Prioderm dimeticon mag tijdens de zwangerschap en de borstvoedingsperiode worden gebruikt.
R/ ivermectine (Stromectol), tabletten à 3 mg. Herhalen na 1 week. De dosering is voor de gemiddelde volwassene eenmalig 12 of 15 mg, en voor kinderen 200 μg/kg eenmalig. Het is het beste om precies op lichaamsgewicht te doseren volgens onderstaand schema:
15-24 kg: 1 tab (3 mg)
25-35 kg: 2 tab (6 mg)
36-50 kg: 3 tab (9 mg)
51-65 kg: 4 tab (12 mg)
66-79 kg: 5 tab (15 mg)
> 80 kg: 6 tab (18 mg).

Aanvullende maatregelen:
Controleer met een fijntandige kam of andere gezinsleden ook hoofdluis hebben, iedereen gelijktijdig behandelen. Waarschuw de omgeving, geef het door aan de leraar zodat andere kinderen op school ook gecontroleerd en zonodig gelijktijdig behandeld kunnen worden. Het is niet noodzakelijk om een kind met hoofdluis thuis te houden, nadat de behandeling is ingezet. Als luis op school wordt geconstateerd bij een kind is het in de meeste scholen gebruikelijk dat de ouders/verzorgers opgebeld worden met het dringend verzoek om het kind van school op te halen en te behandelen. Dat is vooral nuttig als andere kinderen nog niet besmet zijn, bijvoorbeeld op de eerste schooldag na de vakantie.







Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.