Post-herpetische neuralgie (neuralgia post herpes zoster, Trigeminus neuralgie) is pijn of dysaesthesie, persisterend langer dan 3 maanden na een doorgemaakte herpes zoster. De kans op postherpetische neuralgie is groter bij ernstige herpes zoster met veel pijn of prodromale pijn, en bij oudere leeftijd. Circa 5% van oudere patiënten heeft na 1 jaar nog PHN. Zeer moeilijk te behandelen. Antivirale therapie (aciclovir, valaciclovir), gegeven in een zo vroeg mogelijk stadium, zou de kans op postherpetische neuralgie kunnen bekorten. Ook adequate pijnstilling (zonodig met opiaten) in het acute stadium zou helpen. Corticosteroïden, vroeger aangeraden, zijn niet effectief. Sommige patiënten reageren goed op anti-epileptica (Tegretol) of tricyclische antidepressiva (amitriptyline). Andere opties zijn gabapentine en andere middelen tegen neuropathische pijn. Zenuwblokkade d.m.v. anaesthetica injecties rond de zenuw of het spinale ganglion (via anaesthesist) zijn soms effectief. Lokale opties: koelen (coldpack), lidocaïne lokaal, capsaïcine crème.

R/ paracetamol/codeine tot 6 dd 500/20 mg, Tramal (tramadol) 2-4 dd 50-100 mg, MS-contin 2 dd 10-30 mg, Durogesic (fentanyl) pleisters.
R/ Tegretol (carbamazepine) 200-400 mg per dag, geleidelijk verhogen tot de pijn is verdwenen (meestal bij 3-4 dd 200 mg; bij een deel kan de onderhoudsdosering vervolgens verder verlaagd worden. Bij ouderen en bij zeer gevoelige patiënten lager beginnen (2 dd 100 mg).
R/ amitriptyline, begindosis 3 dd 25 mg of 50-100 mg voor het slapen gaan, daarna zoeken naar laagste onderhoudsdosis.
R/ Nortrilen (nortriptyline), begindosis 2-3 dd 10-25 mg of 1 dd 50 mg, daarna zoeken naar laagste onderhoudsdosis.
R/ Neurontin (gabapentine) 1-3 (beginnen met 1 dd) 1 tab à 300 of 400 mg. Op geleide van het klinisch beeld zo nodig verhogen tot max. 3600 mg per dag in 3 gelijke giften.
R/ diazepam 3 dd 2-5-10 mg.
R/ lidocaïne vaselinecrème 3% FNA, EMLA crème, xylocaine gel, lidocaïne 5% patches (Lidoderm).
R/ capsaïcine crème 0.025-0.075% FNA (irriteert in het begin de huid).

Tegenwoordig is het mogelijk om preventief te vaccineren tegen herpes zoster. Personen boven de 50 jaar komen hiervoor in aanmerking. De gezondheidsraad adviseert om dat te doen, op 60-jarige leeftijd, omdat een gordelroos heftig kan verlopen en blijvende schade kan aanrichten in de vorm van littekens en chronische pijn. Er is een vaccin beschikbaar in Nederland (Shingrix), prijs circa 175 euro per injectie, wordt nog niet vergoed door de zorgverzekeraars. Mogelijk wordt het vaccin op termijn opgenomen in het vaccinatieprogramma, maar daar moet dan door de overheid budget voor worden vrijgemaakt, en de prijs van het vaccin zal moeten dalen. In de tussentijd zijn er al steeds meer (vermogende) ouderen die het vaccin al genomen hebben en zelf betaald.
R/ Shingrix (recombinant herpes zoster vaccin) 2 x 0.5 ml i.m. in de bovenarm met een interval van 2 (eventueel 2-6) maanden.







Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.