Rickettsia infecties worden veroorzaakt door intracellulair levende bacteriën uit de groep Alphaproteobacteria. Hiertoe horen de Rickettsia die spotted fever veroorzaken zoals de Rocky Mountain spotted fever en de African tick bite fever, maar ook andere soorten zoals Orientia, Ehrlichia, Neorickettsia, Neoehrlichia, en Anaplasma. De Rickettsia worden onderverdeeld in de spotted fever groep en de tyfus groep. Rickettsia infecties worden overgebracht via beten door ectoparasieten zoals teken, mijten, vlooien of luizen. De vector verschilt per land en per Rickettsia soort. Rickettsiosen worden vaak opgelopen tijdens reizen naar endemische gebieden, en vooral bij activiteiten buiten. Omdat de incubatietijd 5-14 dagen is kunnen de klachten pas bij of na terugkomst in eigen land ontstaan.



Klinisch beeld:
De klachten bij Rickettsiose zijn niet erg specifiek en variëren voor de verschillende soorten Rickettsia, waardoor de diagnose moeilijk te stellen is. De symptomen beginnen 1-2 weken na besmetting en kunnen zijn koorts, malaise, hoofdpijn, spierpijn, misselijkheid, overgeven, en een maculopapuleus of vesiculeus exantheem. Soms zijn er petechiën en soms is er een necrotisch litteken op de insteekplaats (eschar of tache noir genoemd). De klachten zijn meestal mild maar de epidemische typhus veroorzaakt door R. prowazekii of R. typhi en Rocky Mountain spotted fever veroorzaakt door R. rickettsii kunnen onbehandeld fataal aflopen. Er wordt geadviseerd om bij verdenking op Rickettsiosis laagdrempelig behandeling te starten (doxycycline 2 dd 100 mg gedurende 7 dagen) en niet te wachten op serologische uitslagen.





Rocky Mountain spotted fever
Rocky Mountain spotted fever wordt veroorzaakt door Rickettsia rickettsii, overgebracht door teken. In Amerika is dat de American dog tick (Dermacentor variabilis), Rocky Mountain wood tick (Dermacentor andersoni), en de brown dog tick (Rhipicephalus sanguineus). De symptomen zijn koorts, hoofdpijn, buikpijn, overgeven en spierpijn. Soms ontstaat na een paar dagen ook een rash. Het kan fataal aflopen zonder behandeling. Start de behandeling met doxycycline binnen de eerste 5 dagen. De diagnose wordt gesteld op het klinisch beeld en kan later bevestigd worden met serologie. Aan de kust komen ook andere Rickettsiosen voor die spotted fever veroorzaken (R. Parkeri en Rickettsia species 364D).



African tick-bite fever en Mediterranean spotted fever
Wordt vooral gezien bij terugkerende toeristen die in Afrika hebben rondgereisd en op Safari zijn geweest. Vooral in de periode November tot April. African tick-bite fever is de meest voorkomende rickettsiosis onder touristen. Maar ook de Mediterranean spotted fever komt vaak voor en kan ernstig verlopen.



Rickettsialpox
Rickettsialpox wordt overgebracht via mijten die op muizen leven. Het komt voor in Oekraïne, de Balkan, Zuid-Afrika, Korea en de VS. Kan worden overgebracht door aanraken van muizen en andere knaagdieren. Of bij overlijden van de muis, als de mijten in huis op zoek gaan naar een nieuwe gastheer.

Scrub tyfus
Scrub tyfus komt voor in Japan, ZuidOost Azië, Australië, Pacifische eilanden, China, Rusland, India en Sri Lanka. Reizigers lopen dit op vooral bij bezoek aan het platteland of de natuur, of bij buitenactiviteiten.

Fleaborne rickettsioses
Fleaborne rickettsioses wordt veroorzaakt door R. typhi en R. felis en komen over de hele wereld voor, vooral in Tropen en subtropen, maar ook in Hawaii, California, en Texas. Wordt via vlooien overgebracht van katten, honden, andere huisdieren en knaagdieren.

Epidemic typhus
Epidemische tyfus wordt overgebracht via luizen. Het komt vooral voor als grote groepen mensen samenwonen onder slechte hygiënische omstandigheden, bijvoorbeeld in vluchtelingenkampen of in slums. Vooral in landen als Afrika en Zuid-Amerika. Sylvatic epidemic typhus (R. prowazekii) wordt overgebracht via direct contact met vliegende eekhoorns.

Ehrlichiosis
Ehrlichiosis komt vooral voor in ZuidOost en Zuid Centraal Amerika. Het wordt overgebracht via de teek Amblyomma americanum en herten zijn een belangrijk reservoir. In Europa en Azië wordt Erlichiosis vooral veroorzaakt door Ehrlichia chaffeensis. Komt ook voor in ZuidAmerika en Afrika.

Anaplasma
Human Anaplasma infecties komen vooral voor in Amerika. Het wordt overgebracht via de teek I. persulcatus. Reservoir: knaagdieren, kleine zoogdieren, herten, wilde beren.

Sennetsu fever
Sennetsu fever komt voor in Japan, Maleisië, en overig Azië. Het wordt overgebracht door het eten van rauwe vis geïnfecteerd met Neorickettsia sennetsu.


Diagnostiek:
De diagnose wordt, hoe moeilijk ook, gesteld op het klinisch beeld en kan eventueel later nog worden bevestigd door serologie of door PCR. Maar niet voor alle soorten zijn serologische tests of PCR-detectie methoden beschikbaar in de laboratoria. Oriënterend bloedonderzoek (hematologie, leverenzymen). Onderzoek naar andere ziekteverwekkers bij koorts e.c.i. (bloedkweken, serologische tests, PCR). Bij verdenking op Rickettsiosen niet wachten op uitslagen maar direct starten met therapie.

Therapie:
Bij verdenking op Rickettsiosen niet wachten op uitslagen maar direct starten met therapie (doxycycline, claritromycine, azithromycine).
R/ doxycycline 2 dd 100 mg gedurende 7 dagen. Kinderen 8 jaar of ouder < 45 kg: 2 dd 2.2 mg/kg.
Kinderen < 8 jaar:
R/ claritromycine 2 dd 7.5 mg/kg gedurende 7 dagen.




Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.