Staphylococcus aureus is een bacterie die tot de normale huidflora van de mens hoort. Daarnaast is het een beruchte veroorzaker van pussende infecties zoals steenpuisten (furunkels) en wondinfecties na een operatie. Van de normale bevolking is 20% langdurig (levenslang) drager, 60% af en toe drager, en 20% nooit. Drager zijn wil zeggen dat de bacterie in de neus en op de huid zit, vaak ook op het perineum. Als de bacterie in de neus zit wordt hij ook vaak op de vingertoppen aangetroffen (bij 13% van de neusdragers versus 4% van de niet-neusdragers). Bij neusdragers van stafylokokken is het risico op postoperatieve infecties verhoogd (RR 7.1; 95% betrouwbaarheidsinterval 4.6-11). In de Nederlandse huisartsenpraktijk wordt bij ongeveer 25% van de patiënten een stafylokok in de neuskweek gevonden.



In 1% van deze kweken werd een meticillineresistente Staphylococcus aureus (MRSA) aangetroffen. De laatste jaren worden infecties met MRSA in de algemene bevolking toenemend gemeld, waarbij geen verband met verblijf in een ziekenhuis of verpleeghuis werd gevonden (community associated-MRSA). Een belangrijke besmettingsbron is de varkenshouderij. Circa 40% van de Nederlandse varkens heeft MRSA. MRSA wordt verhoogd aangetroffen in neuskweken onder varkenshouders (>20%) en dierenartsen (5%). Een andere groep met een (tijdelijk) verhoogd risico op MRSA-dragerschap zijn patiënten die korter dan twee maanden geleden opgenomen zijn geweest in een buitenlands ziekenhuis en er werden geopereerd of er langer dan 24 uur werden verpleegd. Dit geldt ook voor patiënten die in het buitenland een katheter of drain kregen of werden geïntubeerd. In een groot aantal landen is het aantal MRSA-infecties in ziekenhuizen 20% of hoger; in Nederland is dit minder dan 1%.

Indicaties voor behandeling van Stafylokokken dragerschap
Eliminatie is raadzaam bij recidiverende furunculose, folliculitis, recidiverende impetiginisatie van atopisch eczeem, recidiverende pyodermieën bij afweerstoornissen, bij klepvitium of gewrichtsprothesen en preventief voorafgaand aan orthopedische ingrepen. Eliminatie is moeilijk, een antibioticakuur (meestal flucloxacilline) bestrijdt infecties maar het reservoir in de neus of op het perineum kan aanwezig blijven en herbesmetting veroorzaken. Stafylokokken dragerschap is te bestrijden met hygiënische maatregelen zoals dagelijks wassen met water en zeep (Hibiscrub of betadine jodiumzeep), het aanbrengen van antiseptische zalven (fucidine, mupirocine, chloorhexidine) in de neusgaten en eventueel op het perineum, dagelijks schone handdoeken, regelmatig schoon beddegoed en kleding heet wassen.

Therapie:
R/ Hibiscrub (chloorhexidine zeepoplossing 40 mg/ml), dagelijks wassen gedurende 5 dagen.
R/ betadine jodium zeep, dagelijks wassen gedurende 5 dagen, ook voor de haren (betadine jodium shampoo).
R/ chloorhexidine 1% zalf of Fucidin (fusidinezuur) zalf of fucidinegel (Fusithalmic ooggel) in de neus (en eventueel) op het perineum.
R/ Bactroban (mupirocine 2%) zalf en neuszalf. De basis van de gewone zalf (polyethyleen glycol) is niet comfortabel voor gebruik op slijmvliezen of in de neus, de speciale Bactroban 2% neuszalf met vaseline-glycerine-ester basis wel. Gedurende 5 dagen 3 dd een kleine hoeveelheid neuszalf in beide neusgaten aanbrengen, vervolgens neusvleugels dichtdrukken.

Behandeling van S. aureus dragerschap. Duur behandeling: 5 dagen.

-	Mupirocine neuszalf (Bactroban) 3 maal daags in beide neusgaten aanbrengen. Een kleine hoeveelheid op de pink doen, vervolgens aanbrengen in ieder neusgat tot zover je kunt komen, zonder diep door te drukken. Door vervolgens de neusgaten dicht te knijpen wordt de zalf goed verdeeld. Na toediening de handen goed wassen.
-	Dagelijks het hele lichaam en ook de haren wassen met desinfecterende zeep (Hibiscrub, chloorhexidine zeepoplossing 40 mg/ml). Extra aandacht besteden aan de hals, het gebied rond de neus, de oren, de anus en het perineum, onder de borsten, de oksels en de navel, de handen, tussen de vingers, rond en onder de nagels. Zeep aanbrengen op een bevochtigde huid en enige minuten in laten trekken. Vervolgens goed afspoelen. In plaats van Hibiscrub kan ook betadine jodium zeep oplossing en betadine jodium shampoo worden gebruikt.
-	Regelmatig de handen wassen met Hibiscrub.
-	Dagelijks schoon ondergoed, kleding, pyjama, schone handdoek en schoon washandje gebruiken.
-	Op dag 1, 2 en 5 van de kuur beddengoed verschonen.

Hoe om te gaan met steenpuisten en huidinfecties

-	Geïnfecteerde plekken altijd goed afdekken en 3 keer per dag verschonen en met chloorhexidinecrème behandelen.
-	Verbandgaas zo snel mogelijk in een plastic boterhamzakje in een vuilcontainer gooien.
-	Na elke behandeling de huid rondom de geïnfecteerde plek ruim met alcohol 80% desinfecteren (schoonmaken).
-	Na verzorging of contact met de infectieplaats uw handen desinfecteren met handalcohol of heel goed wassen.
-	Zo veel mogelijk katoenen kleding dragen die heet gewassen kan worden en handdoeken éénmalig gebruiken en heet wassen (boven 60° C).
-	Wekelijks schoon beddengoed gebruiken en dit heet wassen (boven 60° C).

Algemene hygiënische maatregelen (om herbesmetting vanuit de omgeving te voorkomen)

-	Alle kleding, beddengoed, handdoeken enz. boven de 60° C wassen.
-	Kleding waarbij dit niet mogelijk is, zoals wollen truien, buiten luchten (liefst in wind en zon) en op lagere temperatuur wassen.
-	Alle gordijnen, dekens, dekbedden en vloerkleden langdurig luchten (liefst in wind en zon). Zo mogelijk wassen. Alles wat onder punten 1-3 genoemd is, in plastic vuilniszakken bewaren of buiten laten hangen tot huis verder schoongemaakt en gedesinfecteerd is.
-	In huis van boven naar beneden alle gladde horizontale oppervlakken met chlooroplossing afnemen, gladde vloeren met chlooroplossing dweilen.
-	Alle plaatsen die aangeraakt worden (deurkrukken, toetsenbord, telefoon enz.) zo veel mogelijk met chlooroplossing afnemen.
-	De lege klerenkasten met chlooroplossing uitnemen.
-	Zeer goed alle vloerbedekking zuigen (liefst meerdere malen).
-	Zodra al deze handelingen zijn gedaan, kunnen kleding, gordijnen enz. weer naar binnen.
-	Na elke toiletgang de handen goed wassen.
-	Handdoeken voor afdrogen van het lichaam en washandjes éénmalig gebruiken, niet delen met andere personen en heet wassen (min. 60 graden).
-	Eventuele oorbellen en piercings verwijderen en desinfecteren (70% alcohol) en pas weer indoen na afsluiten behandeling.

Adviezen betreffende sociale contacten

-	Geen beperkingen in contacten binnen het gezin.
-	Als behandeling niet is gelukt eventueel gezinsleden kweken om te bepalen of zij ook besmet zijn geraakt en de reden van herbesmetting kunnen zijn. In dat geval kan het nodig zijn alle besmette gezinsleden mee te behandelen. Zelden noodzakelijk.
-	De kans op overdracht in normaal sociaal verkeer zonder intensieve lichamelijke contacten is zeer gering. Bovendien ontstaat blijvend dragerschap slechts zelden.

Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.