Systemische medicatie wordt veel gebruikt in de dermatologie. Soms is het niet helemaal duidelijk of een geneesmiddel veilig kan worden gebruikt door vrouwen en mannen met een actieve kinderwens (vrouwen die op dit moment of in de nabije toekomst zwanger willen worden, en mannen die op dit moment of in de nabije toekomst een kind willen verwekken), of tijdens de zwangerschap, of tijdens de borstvoeding. De informatie die is opgenomen in de bijsluitertekst en in het farmacotherapeutisch kompas is altijd aan de voorzichtige kant. Fabrikanten willen geen claims en gebruiken dan de formulering dat gebruik tijdens zwangerschap en lactatie niet toegestaan is, vanwege onvoldoende gegevens over de veiligheid. Voor de allernieuwste biologicals is die informatie er ook niet.

Maar van steeds meer systemische medicatie is inmiddels wel bekend dat het veilig kan worden gebruikt omdat honderden tot duizenden vrouwen en mannen het hebben gebruikt zonder dat er problemen zijn ontstaan bij het kind. Of omdat het vanwege het werkingsmechanisme of de farmacologische eigenschappen (passeert de placenta niet, wordt niet opgenomen in de moedermelk, wordt niet via de darmwand opgenomen vanuit de moedermelk omdat het eiwit te groot is) onwaarschijnlijk is dat er problemen kunnen ontstaan. Dit leidt er toe dat in de dagelijkse praktijk sommige geneesmiddelen, bijvoorbeeld TNF-alfa remmers, tijdens de zwangerschap gewoon doorgegeven worden terwijl er in de bijsluiter staat dat dit niet mag. Soms zijn er dan wel maatregelen nodig, bijvoorbeeld dat de neonaat pas mag worden gevaccineerd met levende verzwakte vaccins zoals de BMR als de TNF-alfa remmer volledig uit het bloed is verdwenen.

Informatie over het effect van systemische medicatie op fertiliteit en over de veiligheid tijdens zwangerschap en lactatie is te vinden in de specifieke artikelen die er over zijn gepubliceerd, op de websites van bijwerkingen centrum Lareb en de Engelse NHS, in recente richtlijnen (met name de Europese richtlijnen), in de Engelse BUMPS (best use of medicine in pregnancy) patiëntenfolders van de UK Teratology Information Service (UKTIS) (www.medicinesinpregnancy.org), en in de Mother To Baby Fact Sheets van www.mothertobaby.org. De informatie op de website www.mothertobaby.org is van goede kwaliteit en gebaseerd op de meest recente literatuur. De informatie in de verschillende internationale richtlijnen is verschillend en soms tegenstrijdig. In de Engelse NHS en UKTIS teksten staat vaak dat biologicals van het immunoglobuline type IgG vanwege de farmacologische eigenschappen veilig zijn tijdens zwangerschap en lactatie omdat het grote eiwitten zijn die in het eerste trimester niet de placenta passeren, vrijwel niet in de moedermelk komen, en niet via de darmen van de neonaat worden opgenomen. De Amerikaanse website www.mothertobaby.org is voorzichtiger en behoudender en doet pas een uitspraak over de veiligheid als er artikelen over zijn verschenen met voldoende aantallen patiënten.

Uiteraard moet systemische medicatie tijdens de zwangerschap alleen worden voorgeschreven als het echt nodig is. Soms heeft stoppen van de medicatie ernstiger gevolgen dan doorgaan. De voor- en nadelen en de informatie die bekend is over de risico's moeten worden besproken met de zwangere zodat die een afgewogen keuze kan maken. Benoem daarbij ook dat de informatie in de bijsluiter niet altijd actueel is en aan de voorzichtige kant is omdat fabrikanten claims willen voorkomen. Ook is het goed om te beseffen dat er bij elke zwangerschap een basisrisico is van 10 tot 15% op een miskraam en van 2 tot 4% op het krijgen van een baby met een aangeboren afwijking. Bij inflammatoire aandoeningen zoals de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa, en psoriasis zijn deze percentages nog hoger.

	veilig
zie opm	veilig, zie opmerkingen
zie opm	mogelijk gering negatief effect
onbekend	onbekend, advies niet gebruiken
	niet veilig, niet gebruiken

Prednison
Prednison (prednisolon) is niet teratogeen en heeft geen negatieve effecten op de vruchtbaarheid van vrouwen. In het farmacotherapeutisch kompas staat dat mannen die hoge dosis prednison gebruiken (≥ 30 mg per dag ≥ 4 weken) tijdelijk verminderd vruchtbaar kunnen zijn en dat dit reversibel is, enkele maanden na staken. In de Mother To Baby Fact Sheet staat echter dat er geen negatief effect is op de vruchtbaarheid van mannen, en dat er geen schadelijke effecten op de zwangerschap zijn te verwachten bij gebruik van prednison door mannen. Prednison kan tijdens de zwangerschap worden voorgeschreven indien het echt nodig is. De serumconcentratie bij de foetus is circa 10% van de maternale concentratie. Bij betamethason en dexamethason is dat veel hoger (30% resp. 100%). Bij chronisch gebruik in hogere doseringen is intra-uteriene groeivertraging beschreven. Chronisch gebruik in het 3e trimester kan tijdelijke neonatale bijnierschorssuppressie veroorzaken; kenmerken hiervan zijn neonatale hypoglykemie, hypotensie, elektrolytverstoringen en verstoring van de immuunrespons. Prednison kan worden voorgeschreven tijdens lactatie. Circa 1-5% gaat over in de moedermelk. Nadelige effecten op de zuigeling zijn niet gemeld. Een optie is om na inname 3 tot 4 uur te wachten met voeden.

Ciclosporine
Ciclosporine is niet teratogeen en heeft geen negatieve effecten op de vruchtbaarheid van mannen en vrouwen. Het kan ook tijdens de zwangerschap en tijdens borstvoeding gewoon worden voorgeschreven. Het kan wel tijdelijke effecten geven bij de pasgeborene. In enkele onderzoeken is neonatale immunosuppressie en neonatale leukopenie gezien.

Methotrexaat
Methotrexaat is teratogeen, het kan abortus, sterfte van de foetus en/of teratogene afwijkingen (van de ledematen, craniofaciaal en van het CNS) veroorzaken. Het mag niet gebruikt worden tijdens zwangerschap (zwangerschap uitsluiten voor aanvang behandeling). Het kan negatieve effecten hebben op de vruchtbaarheid van vrouwen (o.a. amenorroe). Dit is reversibel na staken van de behandeling. Geadviseerd wordt om 6 maanden na staken niet zwanger te worden. In de Mother To Baby Fact Sheet staat dat 1-3 maanden wachten ook al genoeg is en dat er geen publicaties bekend zijn over afwijkingen bij de foetus bij vrouwen die kort voor de zwangerschap zijn gestopt met methotrexaat. In sommige bijsluiters staat dat methotrexaat ook tijdelijke en reversibele afwijkingen in de spermatogenese kan veroorzaken en dat mannen die methotrexaat gebruik beter geen kinderen kunnen verwekken tijdens gebruik, en na stoppen 3 maanden moeten wachten alvorens een kind te verwekken. Recente literatuur, samengevat op de website Lareb laat echter zien dat deze informatie niet klopt. De kwaliteit van het sperma gaat niet of nauwelijks of slechts tijdelijk achteruit, en er zijn geen nadelige gevolgen beschreven voor de foetus bij gebruik van methotrexaat door de vader. Het gebruik van methotrexaat tijdens het geven van borstvoeding wordt afgeraden.

Azathioprine
Azathioprine is niet teratogeen en heeft geen negatieve effecten op de vruchtbaarheid van mannen en vrouwen. Het kan tijdens de zwangerschap en tijdens borstvoeding worden voorgeschreven. Het kan wel tijdelijke effecten geven bij de pasgeborene zoals immuunsuppressie, leukopenie en pancytopenie. Maternale leukopenie in het 3e trimester wordt gezien als risicofactor voor neonatale leukopenie. Geadviseerd wordt het bloedbeeld van de moeder in het 3e trimester monitoren, en indien nodig de dosering van de medicatie te verlagen. Controleer de groei van het ongeboren kind. De fabrikanten adviseren uit voorzorg dat een vruchtbare vrouw of man adequate anticonceptieve maatregelen dient te nemen gedurende de therapie en ten minste 3 maanden erna, maar dat is dus niet gebaseerd op feiten. De NHS vermeldt: "You can take azathioprine during pregnancy. There's no evidence to suggest that taking azathioprine reduces fertility in either men or women." Volgens Lareb zijn er zijn geen aanwijzingen voor een hoger risico op nadelige zwangerschapsuitkomsten bij gebruik door de vader tijdens of binnen drie maanden voorafgaand aan de conceptie.

Mycofenolaatmofetil
Mycofenolaatmofetil en mycofenolzuur zijn gecontra-indiceerd tijdens de zwangerschap. Het gebruik is in verband gebracht met een verhoogd risico op miskramen (45-49%) en op aangeboren afwijkingen (23-27%), waaronder aan het aangezicht (hazenlip, gespleten verhemelte, micrognathie, afwijkingen aan oogkassen), hart (septumdefecten), trachea, slokdarm (atresie), ogen (coloboma), zenuwstelsel (spina bifida), vingers (polydactylie, syndactylie), nieren en het (midden)oor. Vrouwen dienen tijdens en tot 6 weken na stoppen anticonceptie te gebruiken. Ook gebruik tijdens de borstvoeding wordt afgeraden omdat er mogelijk schadelijke effecten zijn voor de neonaat. Er zijn ook geen gegevens over bekend (omdat mycofenolaatmofetil nooit doorgebruikt wordt tijdens zwangerschap). Omdat mycofenolzuur bij mensen sterk teratogeen is wordt er door de fabrikant uit voorzorg geadviseerd dat mannen tot 3 maanden na stoppen anticonceptie moeten gebruiken. Dit advies is niet gebaseerd op feiten, uit studies is gebleken dat er geen verhoogd risico is op miskramen of geboortedefecten bij gebruik van mycofenolaatmofetil door mannen. In het farmacotherapeutisch kompas staat ook dat er geen toegenomen kans is op geboorteafwijkingen of miskramen bij zwangerschappen waarbij de vader mycofenolaat mofetil gebruikt.

Dimethylfumaraat
In de bijsluiters van de verschillende varianten van fumaarzuur inclusief dimethylfumaraat (fumaarzuur) was altijd opgenomen dat het middel niet mag worden gebruikt tijdens zwangerschap en lactatie. Er zijn toch ruim 400 zwangerschappen gedocumenteerd waarbij de vrouwen dimethylfumaraat gebruikten. Daarbij werd geen verhoogd risico op nadelige effecten gezien. Het betrof vooral kortdurend gebruik in het eerste trimester; veel vrouwen stopten namelijk met de behandeling bij het vaststellen van de zwangerschap. De aantallen zijn te klein om een goede inschatting van het risico te maken. Daarom blijft het advies om geen fumaarzuur te gebruiken tijdens de zwangerschap. Fumaarzuur wordt opgenomen in de moedermelk, maar in een hele lage concentratie (0.01-0.03% van de maternale serumconcentratie). Toch wordt geadviseerd om het niet te gebruiken tijdens borstvoeding (of om geen borstvoeding te geven tijdens gebruik fumaarzuur). Het is een optie om borstvoeding 4-5 uur na inname te geven, fumaarzuur heeft een korte halfwaardetijd. Fumaarzuur heeft geen negatieve effecten op de vruchtbaarheid van mannen, en er zijn ook geen teratogene effecten of andere schadelijke gevolgen voor de zwangerschap beschreven bij gebruik van fumaarzuur door mannen.

Hydroxychloroquine
Hydroxychloroquine (Plaquenil) passeert de placenta, de bloedconcentraties bij de foetus zijn vergelijkbaar met die bij de moeder. Gebruik tijdens de zwangerschap van doseringen tot 400 mg per dag wordt als veilig beschouwd. Stoppen of dosisverlaging op het moment van zwangerschap is weinig zinvol omdat hydroxychloroquine een zeer lange halfwaardetijd heeft (30-50 dagen). Hoge doseringen hydroxychloroquine kunnen toxisch zijn voor oog en oor, maar bij neonaten zijn geen afwijkingen gevonden aan ogen of het gehoor. Een kleine hoeveelheid hydroxychloroquine gaat over in de moedermelk (2% van de maternale dosis). Het Farmacotherapeutisch kompas adviseert bij langdurig gebruik in hoge doseringen geen borstvoeding te geven. Bij kort gebruik, bijvoorbeeld voor malaria profylaxe mag het wel. In de Mother To Baby Fact Sheet staat dat er geen schadelijke effecten zijn beschreven bij gebruik tijdens borstvoeding en wordt geadviseerd het te bespreken met de arts of het verstandig is om borstvoeding te geven. Het is niet bekend of hydroxychloroquine een effect heeft op de vruchtbaarheid van vrouwen. Het heeft geen effect op de vruchtbaarheid van mannen.

Dapson
Dapson kan tijdens het eerste en tweede trimester van de zwangerschap worden gebruikt. Tijdens het derde trimester alleen gebruiken als er een strikte indicatie is. Het heeft geen teratogene eigenschappen maar kan wel bijwerkingen veroorzaken bij de foetus. De WHO adviseert om bij de indicatie lepra dapson wel door te gebruiken tijdens de zwangerschap. Dapson komt in grote hoeveelheden in de moedermelk. Het advies is om geen dapson te gebruiken tijdens borstvoeding, dan wel geen borstvoeding te geven tijdens gebruik van dapson. Dapson heeft geen effect op de vruchtbaarheid van vrouwen. Het kan mogelijk wel een negatief effect hebben op de vruchtbaarheid van mannen.

Mesalazine
Mesalazine kan veilig worden gebruikt tijdens zwangerschap en lactatie. Het heeft geen teratogene eigenschappen. Het heeft geen effect op de vruchtbaarheid van vrouwen. Het kan mogelijk de vruchtbaarheid van mannen iets verminderen, dit is reversibel. Er is een kleine kans op het optreden van diarree bij de zuigeling bij gebruik van mesalazine door de moeder. Bij ontstaan van diarree moet de borstvoeding gestaakt worden.

Isotretinoïne
Isotretinoïne is sterk teratogeen. Gebruik is absoluut gecontra-indiceerd bij zwangere vrouwen. Bij behandeling van vruchtbare vrouwen moet ten minste 1 maand vóór, tijdens en 1 maand ná behandeling met isotretinoïne effectieve anticonceptie worden gebruikt. Als een vrouw per ongeluk toch zwanger wordt dan is het nodig om een abortus uit te voeren. Het farmacotherapeutisch kompas adviseert een strikt zwangerschapspreventieprotocol uit te voeren wat inhoudt dat vrouwen elke 4 weken voor controle moeten komen, dat elke 4 weken een zwangerschapstest moet worden uitgevoerd, en dat recepten maar voor 30 dagen mogen worden uitgeschreven. Dit programma wekt weerstand op omdat er de boodschap van uitgaat dat vrouwen niet over de verstandelijke vermogens beschikken om zelf te regelen dat ze niet zwanger worden tijdens gebruik van isotretinoïne. Als er van wordt afgeweken, door niet maandelijks te controleren en zwangerschapstesten te doen, bespreek dan heel duidelijk met patiënte dat dit afwijkt van het protocol, dat ze niet zwanger mag worden en dat een abortus nodig is als het per ongeluk toch gebeurt en leg dit goed vast in het dossier. Isotretinoïne mag niet worden gebruikt tijdens het geven van borstvoeding. Isotretinoïne heeft geen negatief effect op de vruchtbaarheid van mannen, en er zijn ook geen aanwijzingen dat er foetale afwijkingen kunnen ontstaan door gebruik van isotretinoïne door mannen.

Acitretine
Acitretine is sterk teratogeen. Gebruik is absoluut gecontra-indiceerd bij zwangere vrouwen. Bij behandeling van vruchtbare vrouwen moet ten minste 1 maand vóór, tijdens en 3 jaar ná behandeling met acitretine effectieve anticonceptie worden gebruikt. Als een vrouw per ongeluk toch zwanger wordt dan is het nodig om een abortus uit te voeren. Het farmacotherapeutisch kompas adviseert een strikt zwangerschapspreventieprotocol uit te voeren wat inhoudt dat vrouwen elke 4 weken voor controle moeten komen, dat elke 4 weken een zwangerschapstest moet worden uitgevoerd, en dat recepten maar voor 30 dagen mogen worden uitgeschreven. Acitretine mag niet worden gebruikt tijdens het geven van borstvoeding. Acitretine heeft geen negatief effect op de vruchtbaarheid van mannen, en er zijn ook geen aanwijzingen dat er foetale afwijkingen kunnen ontstaan door gebruik van acitretine door mannen.

Alitretinoïne
Alitretinoïne is sterk teratogeen. Gebruik is absoluut gecontra-indiceerd bij zwangere vrouwen. Bij behandeling van vruchtbare vrouwen moet ten minste 1 maand vóór, tijdens en 1 maand ná behandeling met alitretinoïne effectieve anticonceptie worden gebruikt. Als een vrouw per ongeluk toch zwanger wordt dan is het nodig om een abortus uit te voeren. Het farmacotherapeutisch kompas adviseert een strikt zwangerschapspreventieprotocol uit te voeren wat inhoudt dat vrouwen elke 4 weken voor controle moeten komen, dat elke 4 weken een zwangerschapstest moet worden uitgevoerd, en dat recepten maar voor 30 dagen mogen worden uitgeschreven. Alitretinoïne mag niet worden gebruikt tijdens het geven van borstvoeding. Alitretinoïne heeft geen negatief effect op de vruchtbaarheid van mannen, en er zijn ook geen aanwijzingen dat er foetale afwijkingen kunnen ontstaan door gebruik van alitretinoïne door mannen.

Infliximab (TNF-alfa-remmer)
Infliximab (Remicade, overigen), indicaties: psoriasis, reumatoïde artritis, ziekte van Crohn, colitis ulcerosa, artritis psoriatica, spondylitis ankylopoetica (ziekte van Bechterew), off-label bij hidradenitis suppurativa, pyoderma gangrenosum en sarcoidose. De fabrikant adviseert vrouwen in de vruchtbare leeftijd om anticonceptie te gebruiken tijdens gebruik en tot 6 maanden na stoppen. Ook dit is op basis van defensieve overwegingen. Uit de studies die zijn verricht bij honderden vrouwen die infliximab hebben door gebruikt tijdens de zwangerschap zijn geen negatieve gevolgen bekend voor de zwangerschap of de foetus. Infliximab heeft geen negatief effect op de vruchtbaarheid bij mannen en vrouwen en is niet teratogeen. In het eerste trimester passeert het de placenta nauwelijks. Vanaf het tweede trimester neemt de placentapassage toe, en wordt het hoogst vlak voor de geboorte, waarbij de concentratie in navelstrengbloed een factor 2 tot 3 maal hoger is dan de concentratie in het bloed van de moeder. Desondanks zijn er geen negatieve gevolgen voor de foetus. Wel kan het middel lang detecteerbaar blijven in het bloed van de baby, tot wel 12 maanden na de geboorte. Geadviseerd wordt geen levende verzwakte vaccins toe te passen tot 12 maanden na expositie. In Nederland betreft dat de BMR, die in het rijksvaccinatieprogramma zit (op de leeftijd 14 maanden), en sinds 1-1-2024 ook het Rotavirusvaccin dat gegeven wordt op de leeftijd 6-9 weken en 3 maanden. Infliximab kan worden door gebruikt in de zwangerschap indien het echt nodig is. Voor sommige indicaties zoals de ziekte van Crohn en pyoderma gangrenosum is het duidelijk dat doorgaan verstandiger is dan stoppen. Voor de indicaties psoriasis, hidradenitis suppurativa, en sarcoïdose moeten patiënt en arts samen een afweging maken. Bij staken zal de huidziekte verergeren, soms is dat gedeeltelijk op te vangen met andere behandelingen (corticosteroïden, antibiotica). Infliximab herstarten na de zwangerschap kan problemen opleveren, bij een pauze langer dan 4 maanden neemt de kans op antistofvorming en infusiereacties toe. Infliximab kan worden gebruikt tijdens borstvoeding. Het gaat mogelijk in kleine hoeveelheden over in de moedermelk, met name in de eerste week post partum, maar nadelige effecten zijn tot op heden niet gemeld. Waarschijnlijk worden deze grote moleculen in het maag-darmkanaal van de neonaat geïnactiveerd. Voor de zekerheid geen levende vaccins toedienen tot 12 maanden na de laatste blootstelling aan infliximab, tenzij bij de zuigeling geen infliximab meer aantoonbaar is in het bloed.

Adalimumab (TNF-alfa-remmer)
Adalimumab (Humira, overigen), indicaties psoriasis, reumatoïde artritis, actieve polyarticulaire juveniele idiopathische artritis, enthesitis-gerelateerde artritis, spondylitis ankylopoetica, artritis psoriatica, ziekte van Crohn, colitis ulcerosa, hidradenitis suppurativa, uveïtis, off-label bij pyoderma gangrenosum. De adviezen bij adalimumab zijn vergelijkbaar met die bij infliximab. De fabrikant adviseert vrouwen in de vruchtbare leeftijd om anticonceptie te gebruiken tijdens gebruik en tot 5 maanden na stoppen. Dit is niet gebaseerd op studies. Het middel is wat later op de markt gekomen dan infliximab waardoor er minder informatie is, maar is inmiddels toch al door honderden vrouwen door gebruikt tijdens de zwangerschap. Adalimumab heeft geen negatief effect op de vruchtbaarheid bij mannen en vrouwen en is niet teratogeen. Het geeft waarschijnlijk geen hogere kans op aangeboren afwijkingen en miskramen. Het is niet duidelijk of er meer kans is op vroeggeboorte en laag geboortegewicht. Adalimumab passeert de placenta. Vanaf het tweede trimester neemt de placentapassage toe. De passage is het hoogste vlak voor de partus. Het kan nog maanden in het lichaam van het kind aanwezig blijven. Gebruik tot in het derde trimester kan mogelijk de afweer van de baby onderdrukken na de geboorte. Niet vaccineren met levende verzwakte vaccins tot minimaal 5 maanden na de laatste toediening aan de moeder tijdens de zwangerschap. In het farmacotherapeutisch kompas staat dat adalimumab waarschijnlijk veilig kan worden gebruikt in het eerste trimester. Weeg voor tweede en derde trimester de mogelijke nadelige effecten af tegen het belang van behandeling van de moeder (zie onder infliximab). Lareb vermeldt over adalimumab dat het veilig kan worden gebruikt in de zwangerschap. Met als kanttekening dat overwogen kan worden om halverwege de zwangerschap te stoppen om de kans op een lagere afweer bij het kind te verkleinen. Dit kan alleen als de ziekte rustig is. Stoppen als er veel klachten zijn van de ziekte, kan negatieve gevolgen hebben voor de zwangerschap. De NHS beschouwt adalimumab als veilig tijdens zwangerschap en lactatie. Ook in de Mother to Baby Fact Sheet staat dat er geen aanwijzingen zijn dat er een verhoogd risico is op miskramen of geboortedefecten. Adalimumab kan worden gebruikt tijdens de borstvoeding. Adalimumab gaat in geringe mate over in moedermelk. De concentratie adalimumab in moedermelk is 0.1% tot 1% van de serumconcentratie van de moeder. De eiwitten worden echter in de darm van de neonaat afgebroken en niet of nauwelijks opgenomen.

Etanercept (TNF-alfa-remmer)
Etanercept (Enbrel, overigen), indicaties psoriasis, reumatoïde artritis, juveniele idiopathische artritis, polyartritis (reumafactor positief of negatief), oligoartritis, enthesis-gerelateerde artritis, artritis psoriatica, axiale spondylartritis (spondylitis ankylopoetica). Ook de fabrikant van etanercept adviseert vrouwen in de vruchtbare leeftijd om anticonceptie te gebruiken tijdens gebruik en tot 5 maanden na stoppen. Dit is niet gebaseerd op studies. Het farmacotherapeutisch kompas en Lareb beschouwen etanercept als veilig tijdens zwangerschap en lactatie. Etanercept passeert de placenta nauwelijks. Er zijn geen verhoogde risico’s op miskramen of aangeboren afwijkingen beschreven. Omdat etanercept de placenta nauwelijks passeert, is een verhoogd risico op immunosuppressie en infecties in het eerste levensjaar niet waarschijnlijk. Desondanks wordt toch geadviseerd geen levende verzwakte vaccins toe te dienen tot 4 maanden na de laatste toediening. Etanercept heeft geen negatief effect op de vruchtbaarheid bij mannen en vrouwen en is niet teratogeen. Etanercept gaat in geringe mate over in moedermelk. De eiwitten worden echter in de darm van de neonaat afgebroken en niet of nauwelijks opgenomen.

Certolizumab pegol (anti-TNF-α)
Certolizumab pegol (Cimzia), indicaties psoriasis, reumatoïde artritis, axiale spondylartritis (spondylitis ankylopoetica), artritis psoriatica. Ook de fabrikant van certolizumab adviseert vrouwen in de vruchtbare leeftijd om anticonceptie te gebruiken tijdens gebruik en tot 5 maanden na stoppen. Dit is niet gebaseerd op studies. Certolizumab passeert de placenta niet tot nauwelijks. Certolizumab is geen volledig monoklonaal antilichaam. Monoklonale antilichamen bestaan uit een Fab- en een Fc-deel. Het Fc deel is nodig om de placenta te kunnen passeren. Bij certolizumab ontbreekt het Fc deel. Certolizumab geeft waarschijnlijk geen hogere kans op aangeboren afwijkingen. Omdat certolizumab de placenta nauwelijks passeert, is een verhoogd risico op immunosuppressie en infecties in het eerste levensjaar niet waarschijnlijk. In het farmacotherapeutisch kompas staat dat certolizumab waarschijnlijk veilig kan worden gebruikt tijdens zwangerschap en lactatie, Lareb formuleert stelliger dat het veilig is tijdens zwangerschap en lactatie. Het wordt in zeer geringe mate opgenomen in de moedermelk (0.04-0.30% van de maternale dosis) en wordt in de darm van de neonaat afgebroken en niet of nauwelijks opgenomen. Certolizumab pegol heeft geen negatief effect op de vruchtbaarheid bij mannen en vrouwen en is niet teratogeen. In de bijsluiter wordt geadviseerd geen levende verzwakte vaccins toe te dienen tot 5 maanden na de laatste toediening, op Lareb staat dat ook dit onjuist is en te streng, omdat het middel de placenta niet passeert. Het is niet meetbaar in het bloed van kinderen vlak na de geboorte. Ook volgens het RIVM mogen levende verzwakte vaccins zoals het Rotavirusvaccin (op leeftijd 6-9 weken en 3 maanden) en de BMR (14 maanden) gewoon worden toegediend.

Ustekinumab (anti-IL-12 en IL-23)
Ustekinumab (Stelara), indicatie psoriasis, artritis psoriatica, ziekte van Crohn, colitis ulcerosa. De fabrikant van ustekinumab adviseert vrouwen in de vruchtbare leeftijd om anticonceptie te gebruiken tijdens gebruik en tot 15 weken na stoppen. Ustekinumab kan vanaf het tweede trimester de placenta passeren. De passage is het hoogst vlak voor de bevalling. De kans op infecties bij de zuigeling kan hierdoor mogelijk de eerste maanden na de geboorte verhoogd zijn. In kleine studies worden echter niet meer infecties in het eerste levensjaar gezien na gebruik van ustekinumab door de moeder in de zwangerschap. Geadviseerd wordt geen levend verzwakte vaccins toe te dienen tot 3 maanden na de laatste injectie. Uit de beperkte gegevens die er zijn blijkt niet dat gebruik van ustekinumab een verhoogd risico geeft op miskramen of afwijkingen. Het farmacotherapeutisch kompas schrijft dat overwogen kan worden om op de helft van de zwangerschap te stoppen om de kans op een lagere afweer bij het kind te verkleinen. Direct stoppen op het moment van zwanger worden is niet zonder risico, omdat opvlamming van de ziekte ook negatieve gevolgen kan hebben voor de zwangerschap. Een exacerbatie van de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa of psoriasis geeft onder andere een verhoogd risico op miskramen, vroeggeboorte en een laag geboortegewicht. Daarom krijgen vrouwen het advies om alleen in een rustige fase van de aandoening zwanger te worden. Of om over te stappen, indien mogelijk, op een andere therapie, waaronder de TNF-α-remmers, die langer op de markt zijn en waarvan meer bekend is over de veiligheid tijdens zwangerschap. Er zijn geen studies bekend over het effect van ustekinumab op de vruchtbaarheid van vrouwen. Een studie uit 2022 beschrijft dat ustekinumab niet aantoonbaar is in sperma en dat er geen effect is op de vruchtbaarheid van mannen. In de Mother to Baby Fact Sheet staat dat het niet waarschijnlijk is dat er geboortedefecten ontstaan bij gebruik van ustekinumab door mannen. Ustekinumab kan waarschijnlijk veilig worden gebruikt tijdens borstvoeding. Het is een groot molecuul en komt nauwelijks in de moedermelk terecht. In het maag-darmkanaal van de baby zal het voor een groot deel worden afgebroken. Systemische effecten lijken onwaarschijnlijk. Tot nu toe zijn er in onderzoeken geen nadelige effecten gemeld.

Apremilast (anti-PDE4)
Apremilast (Otezla), indicatie psoriasis, artritis psoriatica, orale ulceraties bij ziekte van Behçet. Apremilast is nog niet zo lang op de markt en daarom zijn er geen of onvoldoende gegevens bekend uit studies bij mensen over de veiligheid er van tijdens zwangerschap en lactatie. Gebruik tijdens zwangerschap en lactatie is gecontra-indiceerd. Voor het starten moet zwangerschap worden uitgesloten. Tijdens de behandeling dient een vruchtbare vrouw adequate anticonceptieve maatregelen te nemen. De halfwaardetijd is kort, bij zwangerschapsplannen is 2 dagen stoppen voor conceptie voldoende. Bij proeven bij dieren zijn geen effecten op de vruchtbaarheid van vrouwen gezien, en in normale doseringen geen teratogene effecten. Bij hoge doseringen zijn wel schadelijke effecten op de foetus gezien zoals verminderd foetaal gewicht, en miskramen. Uit dierproeven blijkt ook dat het overgaat in de moedermelk, en nadelige effecten bij de zuigeling kunnen niet worden uitgesloten. In de Mother to Baby Fact Sheet staat dat het niet waarschijnlijk is dat er geboortedefecten ontstaan bij gebruik van apremilast door mannen. Er zijn geen studies gedaan naar het effect op de vruchtbaarheid bij mannen.

Secukinumab (anti-IL17A)
Secukinumab (Cosentyx), indicatie psoriasis, hidradenitis suppurativa, artritis psoriatica, axiale spondylartritis (spondylitis ankylopoetica), juveniele idiopathische artritis (JIA), enthesitis‑gerelateerde artritis (ERA), juveniele arthritis psoriatica (JPsA). De fabrikant van secukinumab adviseert vrouwen in de vruchtbare leeftijd om anticonceptie te gebruiken tijdens gebruik en tot 20 weken na stoppen. Er zijn nog onvoldoende gegevens bekend over de veiligheid tijdens zwangerschap en lactatie. Bij 238 vrouwen die onbedoeld zwanger waren geworden terwijl ze secukinumab gebruikten zijn geen problemen ontstaan (geen verhoogd risico op miskramen of geboortedefecten). Deze vrouwen zijn vervolgens gestopt, waardoor geen uitspraak kan worden gedaan over de veiligheid bij gebruik tijdens de zwangerschap. Bij dierproeven waren er geen toxische of teratogene effecten op de foetus. Bij dierproeven bij apen is een licht verhoogd aantal miskramen beschreven. Het is niet bekend of secukinumab overgaat in de moedermelk of oraal wordt geresorbeerd door de zuigeling. Geadviseerd wordt secukinumab niet te gebruiken tijdens borstvoeding, danwel geen borstvoeding te geven tijdens gebruik van secukinumab. In sommige richtlijnen wordt gemeld dat het wel kan; omdat het een groot eiwit is, wordt verwacht dat de concentratie in moedermelk zeer laag is, en dat het niet wordt opgenomen via de darm van de neonaat, maar wordt afgebroken (dit geldt voor alle biologicals van het immunoglobuline G type; dit is ook de reden waarom het alleen werkt bij parenterale toediening). Er is niet bekend of secukinumab een effect heeft op de vruchtbaarheid van vrouwen en mannen. Op grond van de ervaringen met andere monoclonale antilichamen wordt niet verwacht dat er enig negatief effect is. In het registratie proces worden altijd dierproeven gedaan waarbij de dieren worden blootgesteld aan veel hogere doseringen dan bij de mens gebruikelijk is en gekeken wordt naar vruchtbaarheid en eventuele toxische of teratogene effecten op de foetus. Hierbij zijn geen schadelijke effecten gevonden. Soms wordt besloten om secukinumab toch door te gebruiken tijdens de zwangerschap, als wordt ingeschat dat stoppen meer problemen oplevert dan door gebruiken. In dat geval treedt wel immuunsuppressie op bij de neonaat, met als gevolg verhoogde gevoeligheid voor infecties. Geadviseerd wordt dan om geen levende verzwakte vaccins toe te dienen tot 4 maanden na de laatste injectie.

Brodalumab (anti-IL-17RA)
Brodalumab (Kyntheum), indicatie psoriasis. Voor alle (vrij nieuwe) interleukine 17 of 23 remmers geldt dat onbekend is of er schadelijke effecten kunnen optreden tijdens zwangerschap en lactatie. In de studies was zwangerschap een exclusiecriterium. Daarom is het standaardadvies in de bijsluiter van de fabrikant om anticonceptie te gebruiken tijdens gebruik en tot 3 maanden daarna. Er zijn nog geen studies bij mensen bekend over het effect op vruchtbaarheid van mannen en vrouwen. Op grond van de ervaringen met andere monoclonale antilichamen wordt niet verwacht dat er enig negatief effect is. In het registratie proces worden altijd dierproeven gedaan waarbij de dieren worden blootgesteld aan veel hogere doseringen dan bij de mens gebruikelijk is en gekeken wordt naar vruchtbaarheid en eventuele toxische of teratogene effecten op de foetus. Hierbij zijn geen schadelijke effecten gevonden. Er zijn ook geen of weinig studies over eventuele negatieve effecten bij het geven van borstvoeding, daarom staat er meestal in de bijsluiter dat de biological niet mag worden gebruikt tijdens borstvoeding. Maar de anti-IL-17 en anti-IL-23 biologicals zijn grote moleculen die in zeer lage concentraties worden opgenomen in de moedermelk. Deze grote eiwitten worden vervolgens in de darm van de neonaat afgebroken en niet opgenomen via de darmwand. Dit is ook de reden dat biologicals alleen werken bij parenterale toediening. Op grond van deze farmacologische eigenschap kunnen antilichamen tegen interleukine 17 of 23 toch gebruikt worden tijdens de lactatie, indien daar een dwingende indicatie voor is. De verantwoording daarvoor ligt dan bij de voorschrijvend arts. In de praktijk komt dit weinig voor omdat vrouwen in deze situatie er dan voor kiezen om geen borstvoeding te geven.

Ixekizumab (anti-IL17A/F)
Ixekizumab (Taltz), indicatie psoriasis, artritis psoriatica, axiale spondylartritis (spondylitis ankylopoetica). Zie onder brodalumab.

Bimekizumab (anti-IL17A/F)
Bimekizumab (Bimzelx), indicatie psoriasis, hidradenitis supurativa, artritis psoriatica, axiale spondylartritis (spondylitis ankylopoetica). Zie onder brodalumab.

Risankizumab (anti-IL-23)
Risankizumab (Skyrizi), indicatie psoriasis, artritis psoriatica, ziekte van Crohn. Zie onder brodalumab.

Guselkumab (anti-IL-23)
Guselkumab (Tremfya), indicatie psoriasis, artritis psoriatica. Zie onder brodalumab.

Tildrakizumab (anti-IL-23)
Tildrakizumab (Ilumetri), indicatie psoriasis. Zie onder brodalumab.

Omalizumab (anti-IgE)
Omalizumab (Xolair), indicatie urticaria, astma. Uit gegevens van circa 230 zwangerschappen is niet gebleken dat omalizumab schadelijke effecten heeft op de foetus. Het kan indien nodig worden voorgeschreven tijdens de zwangerschap. Ook bij dierproeven zijn geen teratogene effecten of andere schadelijke effecten waargenomen. Het middel passeert wel de placenta en heeft een lange halfwaardetijd, dat betekent dat de baby ook na de bevalling nog langdurig omalizumab in het bloed heeft, maar dat veroorzaakt geen problemen. Vanuit het werkingsmechanisme, binding aan en wegvangen van IgE in het bloed wordt ook niet verwacht dat er bijwerkingen kunnen ontstaan. Ook Lareb concludeert dat omalizumab tijdens de zwangerschap veilig kan worden gebruikt als andere veiligere alternatieven niet genoeg werken.
Er zijn geen meldingen gemaakt van negatieve effecten van omalizumab op de vruchtbaarheid van mannen. In dierproeven bij apen, waarbij een 10-voudige dosis omalizumab werd gegeven, zijn geen nadelige effecten gezien. Omalizumab heeft geen negatieve effecten op de vruchtbaarheid van vrouwen. Er zijn sterke aanwijzingen dat de vruchtbaarheid van vrouwen met astma zelfs verbetert door omalizumab.
Omalizumab kan veilig worden gebruikt tijdens het geven van borstvoeding. Het is een groot eiwitmolecuul en het gaat nauwelijks over in de moedermelk. Bovendien wordt dit grote molecuul in het maagdarmkanaal van de baby grotendeels afgebroken, en niet via het maagdarmkanaal opgenomen. Zowel het farmacotherapeutisch kompas als Lareb achten het niet waarschijnlijk dat het gebruik van omalizumab tijdens de borstvoeding effect zal hebben op de gezondheid van de kinderen.

Dupilumab (anti-IL-4 en anti-IL-13)
Dupilumab (Dupixent), indicatie atopisch eczeem, astma, prurigo nodularis, eosinofiele oesofagitis. De fabrikant adviseert in de patiëntenbijsluiter uit voorzorg om dupilumab niet te gebruiken tijdens zwangerschap en lactatie. Maar in de SPC tekst wordt het genuanceerder geformuleerd: er is een beperkte hoeveelheid gegevens over het gebruik van dupilumab bij zwangere vrouwen. De resultaten van dieronderzoek duiden niet op directe of indirecte schadelijke effecten wat betreft reproductietoxiciteit. Men zou dupilumab alleen bij zwangerschap moeten gebruiken als de potentiële voordelen opwegen tegen het potentiële risico voor de foetus. Het is niet bekend of dupilumab in de moedermelk wordt uitgescheiden of dat het na orale inname door de baby systemisch wordt geabsorbeerd. Er moet worden besloten of de borstvoeding moet worden gestaakt of dat behandeling met dupilumab moet worden gestaakt, waarbij het voordeel van borstvoeding voor het kind en het voordeel van behandeling voor de vrouw in overweging moeten worden genomen.
Dieronderzoek toonde geen verminderde vruchtbaarheid of nadelige gevolgen voor de foetus aan. In de Mother to Baby Fact Sheet staat dat het niet waarschijnlijk is dat er geboortedefecten ontstaan bij gebruik van dupilumab door mannen.
Er zijn gegevens uit een farmacovigilantie database over 36 blootgestelde zwangerschappen waarbij geen nadelige zwangerschapsuitkomsten zijn gevonden. In case reports en case series over 18 zwangerschappen waarin dupilumab is gebruikt als behandeling van atopisch eczeem werden geen complicaties of nadelige zwangerschapsuitkomsten beschreven. Er is niet onderzocht of dupilumab overgaat in de borstvoeding. Wel zijn er case reports waarin vermeld wordt dat dupilumab is gebruikt tijdens de borstvoeding en waarbij er geen nadelige effecten zijn gezien bij de kinderen.
In een artikel van Adam et al. (2023) genaamd ‘expert consensus on the systemic treatment of atopic dermatitis in special populations’ wordt geconcludeerd dat dupilumab waarschijnlijk veilig kan worden gebruikt tijdens zwangerschap en lactatie. Op basis van de farmacologische eigenschappen en het feit dat in de publicaties die tot nu toe zijn gepubliceerd geen nadelige effecten zijn beschreven op zwangerschap, lactatie en vruchtbaarheid. 100% van de experts was het daar over eens. De farmacologische eigenschappen maken dat het risico gering is: monoklonale antilichamen passeren in het eerste trimester niet de placenta. Vanaf het tweede trimester en vooral in het derde trimester kunnen ze overgaan naar het ongeboren kind. In die fase kunnen ze een immunosuppressief effect hebben op de foetus. Daarvan zijn echter geen nadelige effecten beschreven. Geadviseerd wordt wel om de baby niet te vaccineren met levende verzwakte vaccins binnen 3 maanden na de laatste blootstelling aan dupilumab. In het Rijksvaccinatieprogramma betreft dat het Rotavirus vaccin, dat sinds 1-1-2024 wordt gegeven op de leeftijd van 6-9 weken en op 3 maanden, en de BMR die op de leeftijd van 14 maanden wordt gegeven. Ook dit advies is aan het schuiven: In de recentste EAACI richtlijn voor gebruik van dupilumab bij kinderen wordt geadviseerd om gewoon te vaccineren en het te melden indien er bijwerkingen ontstaan. Op farmacologische gronden is het niet waarschijnlijk dat gebruik tijdens het geven van borstvoeding problemen veroorzaakt. Omdat monoklonale antilichamen grote moleculen zijn belanden ze in zeer lage concentraties in de moedermelk. Vervolgens worden ze omdat het grote eiwitten zijn niet opgenomen via de darmwand, maar in de darmen van de baby afgebroken.

Tralokinumab (anti-IL-13)
Tralokinumab (Adtralza), indicatie atopisch eczeem.

Baricitinib (JAK1/2 inhibitor)
Baricitinib (Olumiant), indicatie atopisch eczeem, alopecia areata, reumatoïde artritis. Baricitinib en andere JAK inhibitors mogen niet worden gebruikt tijdens zwangerschap en lactatie. Vrouwen die zwanger kunnen worden dienen effectieve anticonceptie toe te passen tijdens en ten minste 1 week na de behandeling. Bij dierproeven is baricitinib teratogeen gebleken en er is een ongunstig effect op de botontwikkeling in utero waargenomen. Het gaat waarschijnlijk over in de borstvoeding, bij dieren is dat waargenomen. Een nadelig effect bij de zuigeling kan niet worden uitgesloten. Niet gebruiken tijdens borstvoeding danwel geen borstvoeding geven tijdens gebruik. Baricitinib heeft waarschijnlijk geen negatief effect op de vruchtbaarheid van mannen, maar vermindert mogelijk wel de vruchtbaarheid van vrouwen. Er zijn inmiddels gegevens bekend van 117 vrouwen die onbedoeld zwanger zijn geworden tijdens gebruik van baricitinib, en die direct gestopt zijn, maar wel het hele eerste trimester er aan waren blootgesteld. In die groep waren spontane abortussen en 2 congenitale afwijkingen. Het percentage daarvan week niet af van het gemiddelde in de populatie, maar het aantal gevallen is nog te klein om conclusies aan te verbinden. Er waren ook 21 zwangerschappen waarbij de man baricitinib had gebruikt tot aan het moment van conceptie, bij deze zwangerschappen waren er geen problemen.

Upadacitinib (JAK1/3 inhibitor)
Upadacitinib (Rinvoq), indicatie atopisch eczeem, reumatoïde artritis, arthritis psoriatica, axiale spondyloartritis, spondylitis ankylopoetica, colitis ulcerosa, ziekte van Crohn. Upadacitinib en andere JAK inhibitors mogen niet worden gebruikt tijdens zwangerschap en lactatie. Vrouwen die zwanger kunnen worden dienen effectieve anticonceptie toe te passen tijdens en ten minste 4 weken na de behandeling. Instrueer meisjes en/of ouders om contact op te nemen met behandeld arts bij het begin van de menstruatie (om anticonceptie te bespreken). Bij dierproeven is upadacitinib teratogeen gebleken en er is een ongunstig effect op de botontwikkeling en op het hart in utero waargenomen. Het gaat waarschijnlijk over in de borstvoeding, bij dieren is dat waargenomen. Een nadelig effect bij de zuigeling kan niet worden uitgesloten. Niet gebruiken tijdens borstvoeding danwel geen borstvoeding geven tijdens gebruik. Upadacitinib heeft waarschijnlijk geen negatief effect op de vruchtbaarheid van mannen, maar vermindert mogelijk wel de vruchtbaarheid van vrouwen.

Ruxolitinib (JAK1/2 inhibitor)
Ruxolitinib Jakavi), indicatie myelofibrose, polycythemia vera, graft-versus-host-ziekte, en mogelijk in de toekomst vitiligo. Ruxolitinib en andere JAK inhibitors mogen niet worden gebruikt tijdens zwangerschap en lactatie. Vrouwen die zwanger kunnen worden dienen effectieve anticonceptie toe te passen tijdens de behandeling. Bij dierproeven is Ruxolitinib schadelijk gebleken, o.a. verlaagd geboortegewicht en verhoogd aantal miskramen. Het gaat waarschijnlijk over in de borstvoeding, bij dieren is dat waargenomen. Een nadelig effect bij de zuigeling kan niet worden uitgesloten. Niet gebruiken tijdens borstvoeding danwel geen borstvoeding geven tijdens gebruik. Ruxolitinib heeft waarschijnlijk geen negatief effect op de vruchtbaarheid van mannen, maar vermindert mogelijk wel de vruchtbaarheid van vrouwen.

Tofacitinib (JAK1/3 inhibitor)
Tofacitinib (Xeljanz), indicatie reumatoïde artritis en colitis ulcerosa. Tofacitinib en andere JAK inhibitors mogen niet worden gebruikt tijdens zwangerschap en lactatie. Vrouwen die zwanger kunnen worden dienen effectieve anticonceptie toe te passen tijdens en ten minste 4 weken na de behandeling. Bij dierproeven is tofacitinib teratogeen gebleken. Het gaat waarschijnlijk over in de borstvoeding, bij dieren is dat waargenomen. Een nadelig effect bij de zuigeling kan niet worden uitgesloten. Niet gebruiken tijdens borstvoeding danwel geen borstvoeding geven tijdens gebruik. Tofacitinib heeft waarschijnlijk geen negatief effect op de vruchtbaarheid van mannen, maar vermindert mogelijk wel de vruchtbaarheid van vrouwen.

Abrocitinib (JAK1 inhibitor)
Abrocitinib (Cibinqo), indicatie atopisch eczeem. Abrocitinib en andere JAK inhibitors mogen niet worden gebruikt tijdens zwangerschap en lactatie. Vrouwen die zwanger kunnen worden dienen effectieve anticonceptie toe te passen tijdens en ten minste 4 weken na de behandeling. Bij dierproeven is abrocitinib teratogeen gebleken. Het gaat waarschijnlijk over in de borstvoeding, bij dieren is dat waargenomen. Een nadelig effect bij de zuigeling kan niet worden uitgesloten. Niet gebruiken tijdens borstvoeding danwel geen borstvoeding geven tijdens gebruik. Abrocitinib heeft waarschijnlijk geen negatief effect op de vruchtbaarheid van mannen, maar vermindert mogelijk wel de vruchtbaarheid van vrouwen.

Deucravacitinib (tyrosine kinase 2 (TYK2) inhibitor)
Deucravacitinib (Sotyktu), indicatie psoriasis. Deucravacitinib is nog niet in Nederland geregistreerd. JAK en TYK2 inhibitors mogen niet worden gebruikt tijdens zwangerschap en lactatie.

Spesolimab (anti-IL-36 receptor antibody)
Spesolimab (Spevigo), indicatie psoriasis pustulosa generalisata, off-label bij Netherton syndroom en pyoderma gangrenosum.

Rituximab (anti-CD20)
Rituximab (MabThera), indicatie non-Hodgkinlymfoom, chronische lymfatische leukemie, reumatoïde artritis, granulomatose met polyangiitis (ziekte van Wegener, GPA) en microscopische polyangiitis (MPA), pemphigus vulgaris, e.a. indicaties, ook off-label.

Belimumab (anti-BLyS)
Belimumab (Benlysta), indicaties SLE, lupus nefritis, off-label bij cutane LE.

Anakinra (anti-IL-1β)
Anakinra (Kineret), indicatie reumatoïde artritis, COVID-19, auto-inflammatoire periodieke koortssyndromen: cryopyrinegeassocieerd periodiek koortssyndromen (CAPS), waaronder: neonataal begonnen inflammatoire multisysteemaandoening (NOMID)/ chronisch infantiel neurologisch cutaan articulair syndroom (CINCA); Muckle-Wells-syndroom (MWS); Familiair koude auto-inflammatoir syndroom (FCAS), Familiaire Middellandse Zeekoorts (FMF), ziekte van Still.

Canakinumab (anti-IL-1β)
Canakinumab (Ilaris), indicatie auto-inflammatoire periodieke koortssyndromen: cryopyrin-associated periodic syndromes (CAPS), waaronder syndroom van Muckle-Wells (MWS; ook wel urticaria-doofheid-amyloïdose (UDA) genoemd), neonatal-onset multisystem inflammatory disease (NOMID), ook wel chronic infantile neurological cutaneous articular syndrome (CINCA) genoemd, familial cold autoinflammatory syndrome (FCAS; familiaire koude urticaria (FCU)), tumor necrose factor (TNF)-receptor-geassocieerd periodiek syndroom (TRAPS), hyperimmunoglobulinemie-D-syndroom (HIDS)/mevalonaat-kinase-deficiëntie (MKD), familiaire mediterrane koorts (FMF), ziekte van Still.

Tocilizumab (anti-IL-6R)
Tocilizumab (RoActemra), indicatie reumatoïde artritis, systemische juveniele idiopatische artritis (sJIA), juveniele idiopathische polyartritis (pJIA), giant cell arteritis (GCA, reuscelarteriitis), cytokine-release syndrome (CRS), geïnduceerd door chimerische antigeenreceptor (CAR) T- cellen, Coronavirus disease 2019 (COVID-19).

Vedolizumab (anti-α4β7 integrin)
Vedolizumab (Entyvio), indicatie colitis ulcerosa, ziekte van Crohn.




Auteur(s):
dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, Amsterdam UMC.